الجزیره در یک مقاله پژوهشی با عنوان « سازگاری مثبت یا گشودگی تدریجی ؟ گزینه های دمشق در برابر فشارهای عادی سازی» روابط با تل آویو به نوشته «عاطف الجولانی» که مرکز «الزیتونه» آن را منتشر کرد به گزینه های پیش روی سوریه جدید در باره مدیریت روابطش با رژیم صهیونیستی پرداخت.
براساس این گزارش پژوهشی، این گزینه ها حول چهار محور، می‌چرخد که محتمل ترین آنها سازگاری مثبت، مقاومت حساب شده یا گشودگی تدریجی به سمت اسرائیل و هشدار درباره سوق داده شدن به سمت عادی سازی روابط است که آن را خط قرمز و خطری راهبردی برای آینده سوریه و نقش آن می داند.
اول، فشارها و مشوق‌های خارجی
مقامات جدید سوریه با فشارهای متوالی برای تاثیر در نگرش های سیاسی و منطقه ای خود روبرو هستند. غرب گشایش سیاسی و اقتصادی علیه آن را به میزان همسویی آن با پرونده های داخلی حساس مانند اقلیت ها، طوایف، زنان و آموزش و موضعش در قبال روابط با اسرائیل منوط کرده است.
از همین رو دمشق دو گزینه پیش رو دارد؛ نخست، تن دادن به خواسته های آمریکا، اسرائیل و اروپا در ازای گرفتن مشروعیت، حمایت و گشایش امور و دوم، مخالفت با فشارها که تهدید کننده نظام و بهبودی اقتصادش است. اسرائیل سیاست چماق و هویج را در پیش گرفته و به حملات نظامی خود در خاک سوریه ادامه داد و ادعای حمایت از اقلیت‌ها، به ویژه دروزی‌ها دارد، در حالی که قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در راستای ارائه مشوق‌های سیاسی و اقتصادی ملموس حرکت کردند.
از مهمترین گامهای برداشته شده در این زمینه می توان به رفع تحریم های آمریکایی و اروپایی پس از فشارهای عربستان و ترکیه، حذف هیات تحریر الشام از فهرست تروریسم به عنوان زمینه ای برای برداشتن تحریم ها علیه «احمد الشرع» و دیگر مقامات، توافقات اقتصادی بزرگ مانند سرمایه گذاری در بندر طرطوس به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار و امضای ۴۷ توافق میان سوریه و عربستان به ارزش ۶.۴ میلیارد دلار و گشودگی دیپلماتیک گسترده، اشاره کرد.
دوم، اقدامات محتاطانه سوریه
زیر فشار این تحولات، مقامات سوری، اقدامات محتاطانه ای از جمله گشودن کانالهای ارتباطی امنیتی با اسرائیل به عمل آوردند.
در ماه مه ۲۰۲۵ کانالی برای گفتگوی سوری - اسرائیلی درباره موضوعات امنیتی ایجاد کرد.
احمد الشرع در پاریس از مذاکرات غیرمستقیم از طریق میانجی گران خبر داد.
متعاقب آن رویترز از دیدارهای مستقیم میان مقامات سوری و اسرائیلی خبر داد.
در ژوئیه ۲۰۲۵ دیداری در سطح عالی میان «اسعد الشیبانی» وزیر خارجه سوریه و رون درمر وزیر امور راهبردی برگزار شد.
در آگوست جاری خبرگزاری سوریه از دیدار «اسعد الشیبانی» وزیر خارجه سوریه با هیات اسرائیلی در پاریس خبر اد.
نکته قابل توجه این است که دیدارهای سوری-اسرائیلی به تدریج از ارتباط غیرمستقیم به سمت دیدارهای مستقیم میان طرفین و از حال محرمانه به آشکارا در مدتی کوتاه تبدیل شده است و این گواهی بر کاهش سطح تردید محتاطانه سوری درباره این دیدارهاست.
سوم، گزینه های سوریه
دمشق چهار گزینه اصلی دارد؛
اول، به هم ریختن میز: مخالفت با فشارها و پایبندی به اصول و همگامی با موضع سنتی مخالف عادی سازی روابط با اسرائیل.
دوم، سازگاری مثبت و مقاومت حساب‌شده: فعال‌سازی هوشمندانه‌ی عناصر قدرت برای غلبه بر فشارها بدون لغزش به سمت عادی‌سازی.
سوم،گشایش تدریجی: ارائه برخی امتیازات امنیتی و سیاسی برای تثبیت واقعیت جدید و خروج از بحران.
چهارم، عادی‌سازی گسترده: پیوستن به توافق‌نامه‌های ابراهیمی و مشارکت در فرآیندی که از مساله فلسطین عبور می کند.
چهارم، عوامل موثر در گزینه های سوریه
مهمترین عواملی که دمشق را به سمت گشایش سوق می‌دهند، عبارتند از؛ نیاز به مشروعیت بین المللی و به رسمیت شناخته شدن منطقه ای، تمایل به ثبات داخلی در بحبوحه تهدیدهای طایفه‌ای و نژادی، مقابله با تهدیدهای اسرائیل با مداخله مستقیم نظامی، فشارهای اقتصادی و نیاز به رفع تحریم‌ها، تاثیر موضع ترکیه در در نرمش دولت سوریه، تاثیر برخی کشورهای عربی که به سمت عادی سازی و توافق ابراهیمی رفتند که دولت سوریه را به اتخاذ گامی مشابه تشویق می کند.
در مقابل موانع قوی در مسیر ع ادی سازی وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به میراث تفکری احمد الشرع و هیئت تحریر الشام و پیشینه مخالفت با عادی سازی آن، مخالفت سوری ها با نزدیک شدن به اسرائیل، تداوم حملات اسرائیل در سوریه، غزه و لبنان، تجربه های کشورهای عربی مانند مصر و اردن که نه تنها از عادی سازی سودی نبردند بلکه با تهدیدهای جدید روبرو شدند.
پنجم، احتمالات
محتمل ترین گزینه های پیش روی دمشق گزینه دوم یعنی سازگاری مثبت و مقاومت حساب‌شده یا گزینه سوم یعنی گشودگی تدریجی است.
در حالی که احتمال رد کامل فشارها (گزینه اول) کم است، در عین حال ورود به عادی سازی گسترده (گزینه چهارم) به دلیل خطرات جدی داخلی و مردمی که به دنبال دارد، در کوتاه مدت بعید به نظر می رسد.
ششم، توصیه ها
توصیه ها به رهبران سوریه عبارتند از؛
پایبندی به گزینه سازگاری مثبت و فعال کردن عناصر قدرت بدون حرکت به سمت عادی‌سازی، به پشتوانه مردمی گسترده ضد عادی سازی.
درک اینکه تسلیم شدن در برابر فشار، آن را پایان نمی‌دهد، بلکه منجر به باج‌گیری بیشتر خواهد شد.
توجه به اینکه قدرت‌های غربی رژیم فعلی را موقتی می‌دانند و به دنبال انگ زدن به آن با عادی‌سازی هستند.
به کار گیری عوامل قدرت سوری مانند آنچه در حوادث السویداء رقم خورد که دمشق توانست موضع خود را با وجود فشارهای اسرائیلی تحمیل کند.
فعال کردن نقش جامعه مدنی و نیروهای مردمی برای تقویت موضع رسمی و رد عادی سازی و در نتیجه ایجاد مصونیت داخلی برای نظام در برابر فشارهای بین المللی.
