شبکه «الجزیره» امروز (سه‌شنبه) به نقل از رسانه‌های عبری گزارش داد اسرائیل با پدیده‌ای روبه‌روست که کارشناسان داخلی آن را «شمارش معکوس برای پایان گاز» توصیف کرده‌اند. بر اساس گزارش یک کمیته وزارتی، ذخایر فعلی این رژیم تنها برای حدود ۲۰ سال دیگر کافی خواهد بود؛ اما مشکل اصلی آنجاست که هیچ برنامه مشخصی برای روزی که منابع گاز تمام شود، وجود ندارد. این مسئله نگرانی‌های جدی درباره امنیت انرژی و آینده اقتصادی اسرائیل به وجود آورده است.
وابستگی به گاز
امروز گاز طبیعی ستون اصلی انرژی اسرائیل است؛ حدود ۷۰ درصد برق این رژیم از همین منبع تولید می‌شود و تقریبا تنها منبع انرژی به شمار می‌آید. در سال ۲۰۱۶ ذخایر تأییدشده حدود ۱۹۹ میلیارد متر مکعب بود، اما افزایش مصرف داخلی و صادرات، این ذخایر را به سرعت در مسیر کاهش قرار داده است.اسناد دولتی که رسانه‌های عبری منتشر کرده‌اند نشان می‌دهد اسرائیل وارد مرحله‌ای تازه از نگرانی راهبردی شده است؛ مرحله‌ای که در آن نبود جایگزین‌های واقعی و سرمایه‌گذاری اندک در انرژی‌های تجدیدپذیر و زیرساخت ذخیره‌سازی، آسیب‌پذیری این رژیم را بیشتر کرده است.صادرات پر سودگاز تنها مصرف داخلی ندارد. بخش مهمی از درآمدهای کابینه نیز از طریق صادرات همین منبع تأمین می‌شود. برای نمونه، شرکت «نئو مد» به‌عنوان شریک در میدان «لیویاتان»، قراردادی بزرگ با مصر امضا کرده که ارزش آن به ۳۵ میلیارد دلار می‌رسد و از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین قرارداد انرژی اسرائیل یاد می‌شود.
درآمدهای سالانه
طبق گزارش سالانه وزارت انرژی اسرائیل که روزنامه اقتصادی «گلوبس» آن را منتشر کرده، کابینه اسرائیل در سال ۲۰۲۴ رکورد تازه‌ای در درآمد از منابع طبیعی به دست آورده است. عایدی‌ها به حدود ۲.۳۷ میلیارد شکل (۷۱۰ میلیون دلار) رسید که نسبت به سال ۲۰۲۳ رشدی ۸.۲ درصدی نشان می‌دهد. حدود ۶۰ درصد این رقم از دو میدان «تمار» و «لیویاتان» حاصل شد و بقیه از مالیات‌ها و منابع معدنی دیگر.پیش‌بینی وزارت انرژی این است که در سال ۲۰۲۵ درآمد از گاز طبیعی به حدود ۵ میلیارد شکل (۱.۵ میلیارد دلار) برسد و در چند سال آینده حتی به ۱۰ میلیارد شکل (۳ میلیارد دلار) در سال افزایش یابد. از زمان آغاز بهره‌برداری گاز تاکنون، مجموع درآمدهای کابینه نزدیک به ۳۰ میلیارد شکل بوده است.
هشدار کارشناسان
اما با وجود این ارقام، کارشناسان هشدار می‌دهند مصرف بی‌محابا و صادرات گسترده بدون داشتن برنامه جایگزین، می‌تواند اسرائیل را در آینده نزدیک با بحران انرژی روبه‌رو کند؛ بحرانی که هم بر اقتصاد اثر خواهد گذاشت و هم بر تأمین انرژی داخلی.اختلاف نهادهای رسمیاین موضوع به بحثی جدی میان نهادهای رسمی اسرائیلی تبدیل شده است. وزارت انرژی بر توسعه صادرات تأکید دارد، اما وزارتخانه‌های دارایی، خارجه و امنیت نسبت به هدررفت سریع ذخایر هشدار می‌دهند و می‌گویند گاز باید به‌عنوان «ابزار فشار دیپلماتیک» مدیریت شود.برخی نیز بر این باورند که انرژی‌های جایگزین مثل خورشیدی، هسته‌ای یا هیدروژنی باید جدی‌تر دنبال شود، اما متخصصان می‌گویند این گزینه‌ها بسیار پرهزینه و زمان‌بر هستند و در شرایط کنونی نمی‌توانند پایه اصلی انرژی این رژیم باشند.
کمیته «یوسی دیان» و آینده گاز
در آستانه سال نو عبری، کمیته‌ای وزارتی به ریاست «یوسی دیان» (مدیرکل وزارت انرژی) قرار است درباره سیاست آینده گاز تصمیم‌گیری کند. این کمیته ادامه کار کمیته‌های پیشین است، اما گزارش میانی آن در آوریل گذشته حاوی هشداری تازه بود: ذخایر گاز اسرائیل حداکثر برای ۲۰ سال دیگر کافی خواهد بود.هرچند برخی امید دارند میادین تازه‌ای در دریای مدیترانه کشف شود، اما واقعیت این است که در حال حاضر هیچ اکتشاف جدیدی در جریان نیست. گزارش همچنین پیشنهاد آماده‌سازی برای واردات گاز را مطرح کرده است؛ پیشنهادی مبهم، زیرا اردن و مصر همین حالا واردکننده گاز از اسرائیل‌اند و مقصد دیگری مشخص نیست.
اختلاف آمار ذخایر
برآوردها هم متفاوت است: شرکت‌های انرژی حجم ذخایر را حدود ۱۰۲۷ میلیارد متر مکعب تخمین می‌زنند، در حالی که وزارت انرژی رقم پایین‌تری یعنی ۸۵۰ میلیارد متر مکعب را اعلام کرده است. این اختلاف بر نگرانی‌ها افزوده است.
سلطه شِورون
یکی از نقاط ضعف بزرگ، تمرکز شدید بازار در دست شرکت آمریکایی شِورون است که حدود ۹۰ درصد ذخایر و بهره‌برداری از دو میدان اصلی «لیویاتان» و «تمار» را در اختیار دارد. وزارت دارایی اسرائیل پیشنهاد کرده بود برای تقویت رقابت، شِورون یکی از این میدان‌ها را واگذار کند، اما وزارت انرژی این پیشنهاد را رد کرد. به گفته رسانه اقتصادی «کالکالیست»، همین مسئله نشان‌دهنده ادامه سلطه شِورون و فقدان چشم‌انداز روشن در بازار گاز اسرائیل است.
جمع‌بندی
به نوشته روزنامه‌های اقتصادی اسرائیل از جمله «ذا مارکر» و «کالکالیست»، اسرائیل اکنون در یک مقطع حساس ایستاده است: از یک سو درآمدهای کلان از صادرات گاز و نقش منطقه‌ای به‌عنوان صادرکننده انرژی، و از سوی دیگر آینده‌ای مبهم که در آن احتمال دارد ذخایر طی دو دهه پایان یابد و بحران انرژی، اقتصاد و ثبات داخلی را به چالش بکشد.
