دیپلمات‌های امریکایی یکشنبه عازم قاهره شدند تا جزییات توافق آزادی اسرای نگه داشته شده توسط حماس و سایر ابعاد طرح صلح 21بندی دونالد ترامپ را نهایی کنند. این سفر با حضور استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رییس‌جمهور امریکا و جرد کوشنر، داماد دونالد ترامپ انجام شد و هدف آن ایجاد زمینه‌های لازم برای توقف درگیری‌ها و آغاز روند صلح در غزه اعلام شده است.
به باور گروهی از ناظران این وضعیت نشان می‌دهد سرنوشت طرح صلح ادعایی ترامپ که اوایل هفته ازسوی اسراییل و بامداد شنبه ازسوی حماس به صورت مشروط پذیرفته شد، همچنان نامشخص و شکننده است، چراکه به ادعای این گروه اختلافات داخلی حماس میان جناح‌های سیاسی و نظامی و نگرانی‌ها درباره مساله مهم خلع سلاح، اجرای آزادی اسرا و همچنین کنترل واحدهای نظامی، از اصلی‌ترین موانع پیش روی مذاکرات هستند.
در همین راستا میانجیگران عرب و منطقه‌ای ازجمله مصر، قطر و ترکیه ضمن حمایت از طرح ترامپ همچنین فشارهایی را وارد می‌کنند تا حماس این آخرین فرصت برای پایان جنگ در غزه را نادیده نگیرد. مهم‌ترین بندهای مورد مناقشه در طرح ترامپ شامل خلع سلاح ادعایی حماس، تحویل تمام تسلیحات و آزادی ۴۸ اسیر اسراییلی زنده یا مرده ظرف ۷۲ ساعت پس از پذیرش توافق است.
با این حال کارشناسان مدعی‌اند ملاحظات و شرط‌گذاری‌های هر دو طرف نشان می‌دهد روند نهایی‌سازی و اجرای طرح 21 ماده‌ای ترامپ بسیار متزلزل و آینده آن در هاله‌ای از ابهام است. در همین راستا روزنامه اعتماد نگاه نشریات جهان درخصوص آینده طرح ادعایی ترامپ و معادلات منطقه را بررسی کرده و در ادامه بدان پرداخته است.
نیویورک تایمز: ترامپ به دنبال جایزه صلح نوبل است
نشریه نیویورک تایمز با انتشار گزارشی در باب جزییات طرح ادعایی ترامپ برای پایان جنگ در غزه نوشت: برای رییس‌جمهور امریکا در وهله اول توافق اولویت دارد ولو اینکه جزییات توافق و اجرای آن درمراحل بعدی و طی روزهای آینده مشخص شود، حتی وقتی صلح در منطقه به یکی از پیچیده‌ترین و جدی‌ترین مناقشات جهان تبدیل شده باشد. برخلاف ترامپ، اما نتانیاهو به جزییات طرح بسیار توجه دارد و پیش‌تر نیز توانسته رییس‌جمهور حامی خود را متقاعد کند که استفاده از زور علیه دشمنانش ضروری است.
در همین رابطه استیون کوک، پژوهشگر ارشد مطالعات خاورمیانه و آفریقا در شورای روابط خارجی، می‌گوید: «همه تلاش می‌کنند دیگری را تحت فشار قرار دهند.» به ادعای نیویورک تایمز حماس اما ممکن است با تکیه بر اهرم مهم فشار، دست به قمار زده و وعده ترامپ برای رفتار «منصفانه» با همه طرف‌ها را به چالش بکشد؛ گزاره‌ای که به معنای محدود کردن قدرت نتانیاهو خواهد بود. همزمان اما نتانیاهو با یادآوری این نکته به ترامپ که موافقت اسراییل منوط است به تسلیم ادعایی حماس، حق خود را برای اعمال فشار حفظ کرده است. از سوی خود ترامپ، هدف از صلح، دستیابی به توافق و شاید دریافت جایزه صلح نوبل است.
خالد الجندی، پژوهشگر میهمان در مرکز مطالعات عرب معاصر دانشگاه جورج تاون در این رابطه به نیویورک تایمز گفت: «ترامپ درگیر جزییات نمی‌شود. اما سوال اصلی این است: آیا می‌خواهید به توافق برسید؟ اگر می‌خواهید توافق کنید، سیاست و دیپلماسی می‌تواند انعطاف‌پذیر باشد.» البته جزییات می‌توانند مسیر دستیابی به صلح پایدار را به سرعت مختل کند! با این همه در بیانیه روز جمعه، حماس ضمن موافقت با آزادی اسرا اعلام کرد که حاضر است «مدیریت نوار غزه را به یک نهاد فلسطینی متشکل از تکنوکرات‌های مستقل» تحویل دهد. با این حال، حماس همچنین تاکید کرده که می‌خواهد در آینده نوار غزه و حقوق ذاتی مردم فلسطین نقش داشته باشد. واقعیت این است که این ادعا با بخشی از طرح صلح ادعایی که هم ترامپ و هم نتانیاهو آن را تایید کرده‌اند، در تضاد است، چراکه براساس طرح ترامپ حماس و سایر جناح‌ها موافقت می‌کنند هیچ نقشی در اداره غزه، چه مستقیم، چه غیرمستقیم یا به هر شکل دیگری، نداشته باشند.
خالد الجندی در ادامه گفت‌وگویش با این نشریه تاکید کرد: «اما حداقل یک اجماع اولیه وجود دارد که همه می‌توانند بدون درگیر شدن در جزییات، کار را آغاز کنند، آن هم نیاز فوری آزادی گروگان‌ها، توقف بمباران‌ها و افزایش کمک‌ها.»
نشنال اینترست: طرح صلح ترامپ و واقعیت‌های میدان
نشنال اینترست از زاویه‌ای دیگر طرح صلح ادعایی ترامپ برای اداره غزه را مورد ارزیابی قرار داده است. به ادعای این نشریه، این طرح بسیاری از مسائل کلیدی که موجب ادامه بحران میان اسراییل و حماس شده‌اند را در بر می‌گیرد، اما به نظر می‌رسد اهداف آن کمی بلندپروازانه باشند، چراکه در هر برنامه موفق پس از جنگ باید ابتدا مدیریت بحران، امنیت و حکمرانی موقت در اولویت قرار گرفته و سپس اهداف بلندمدتی مانند بازسازی اقتصادی و توسعه زیرساخت‌ها تعریف شوند، بنابراین به نظر می‌رسد مذاکره‌کنندگان باید تلاش خود را ابتدا معطوف به دستیابی به توافقی کنند که جنگ در غزه را متوقف کند، خروج هماهنگ نیروهای اسراییلی از این منطقه را تضمین، ساختار حکمرانی موقت را برقرار و نیازهای انسانی فوری ساکنان غزه را پاسخ دهند. به عبارتی اولویت مذاکرات باید بر سیاست‌هایی باشد که بتوانند ابتدا خون‌ریزی را متوقف کنند.
به ادعای این نشریه، طرح ترامپ اگرچه رویکرد خلاقانه‌ای برای رسیدگی همزمان به مسائل انسانی و امنیتی دارد، با این حال دارای چند هشدار جدی است؛ اول اینکه این طرح تلاش دارد همزمان به مسائل زیادی ازجمله حاکمیت پس از جنگ، بازسازی، توسعه اقتصادی و کمک‌رسانی بپردازد، درحالی که غزه بیش از همه نیازمند برنامه‌ای است که ابتدا بزرگ‌ترین بحران‌ها را مهار کند. ابتدا باید وضعیت میدانی تثبیت و نیازهای اولیه غیرنظامیان تامین شود؛ سپس امکان گفت‌وگو درباره بازسازی و بهبود اقتصادی فراهم می‌شود.
بنابر تحلیل نشنال اینترست، دومین چالش این است که این طرح پیش‌بینی کرده دولت موقت غزه تحت نظارت یک «هیات صلح» قرار گیرد که رهبری آن را ترامپ و تونی بلر برعهده دارند.
این هیات بر بازسازی غزه نظارت خواهد کرد تا زمانی که تشکیلات خودگردان فلسطین اصلاحاتی کافی انجام دهد. نکته مهم اما این است که طرح ترامپ هیچ نقشی برای فلسطینی‌ها در این هیات پیش‌بینی نکرده و موضوع بازپیوند غزه با کرانه باختری را مدنظر قرار نداده است.
به ادعای ناظران، اگر دولت ترامپ قصد دارد نقش موثری در بازسازی غزه ایفا کند، باید سال‌ها منابع دیپلماتیک خود را به این موضوع اختصاص دهد و برای گفت‌وگوهای سخت با اسراییلی‌ها، فلسطینی‌ها، شرکای عرب و متحدان اروپایی آمادگی داشته باشد. اما این چالش نیز وجود دارد که هر توافقی که جنگ را خاتمه دهد تا حدی موجب نارضایتی اسراییلی‌ها، فلسطینی‌ها و شرکای غربی خواهد شد، اما نادیده گرفتن مساله حکمرانی پس از جنگ بدترین گزینه است. در هر حال اگرچه طرح ترامپ دارای نقص‌هایی است، برخی جنبه‌های آن اما می‌تواند به پایان دادن به بحران کمک کند. با این حال، مقامات، تحلیلگران و ناظران در خاورمیانه معتقدند طرح فوق شانس موفقیت دارد، اما این امید هیچ‌گاه به شور و هیجان تبدیل نمی‌شود؛ زیرا اینجا خاورمیانه است و بازیگران اصلی آن نخست‌وزیر اسراییل و گروه حماس، همچنان انگیزه‌هایی برای ادامه نبرد دارند.
پولیتیکو: ترامپ از ایده‌های رادیکال خود عقب‌نشینی کرد؟
وب‌سایت پولیتیکو با انتشار تحلیلی در راستای آینده منطقه و با الهام از طرح ادعایی ترامپ برای برقراری صلح در غزه، ضمن ابراز امیدواری نسبت به اجرای این برنامه، نوشته است: فلسطینی‌ها در غزه و همچنین سیاستمداران باتجربه، به شدت مشتاقند که آتش‌بس فوری مطابق آنچه در طرح آمده، برقرار شود. در همین رابطه تام مالینوفسکی، دستیار سابق وزیر امور خارجه امریکا در حوزه حقوق بشر در دولت اوباما، گفت: «این توافق دست‌کم فعلا از کشتار غیرنظامیان جلوگیری می‌کند و اسرای باقی‌مانده اسراییلی را نجات می‌دهد.» یکی دیگر از دلایل مثبت‌نگری برخی ناظران خاورمیانه به این طرح، سرمایه‌گذاری شخصی ترامپ در آن است، چراکه رییس‌جمهور امریکا آشکارا اعلام کرده که خواستار جایزه صلح نوبل است. اما فراتر از آن، او ریاست «هیات صلح» را نیز برعهده خواهد داشت که بر اجرای بخش عمده‌ای از طرح نظارت می‌کند. هرچند احتمالا مسائل فنی را به دیگران واگذار خواهد کرد، داشتن چنین نقش برجسته‌ای برای او محرک است و خودبزرگ‌بینی‌اش را تقویت و می‌تواند او را بر تضمین اجرای طرح متمرکز نگاه دارد.
به ادعای پولیتیکو همچنین طبق این طرح، برنامه‌ای نیز برای توسعه اقتصادی و بازسازی غزه با گردهم‌آوری گروهی از کارشناسان تعریف خواهد شد. جرد کوشنر، داماد ترامپ که میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری برای این منطقه اختصاص داده، یکی از طراحان این پیشنهاد صلح است.
به ادعای ناظران از زاویه‌ای دیگر این طرح همچنین نشان می‌دهد که دونالد ترامپ از برخی ایده‌های رادیکال خود برای پایان جنگ عقب‌نشینی کرده است، چراکه او پیش‌تر خواستار تبعید فلسطینی‌ها از غزه و تبدیل این قلمرو به یک استراحتگاه تحت اداره امریکا شده بود؛ ایده‌ای که واکنش شدید فلسطینی‌ها، بسیاری از مقامات خارجی و فعالان حقوق بشر را به دنبال داشت. اما طرح جدید ترامپ می‌گوید فلسطینی‌ها می‌توانند در غزه بمانند و در توسعه اقتصادی این باریکه مشارکت داشته باشند. به گزارش این نشریه، یکی دیگر از جنبه‌های این طرح که موجب امیدواری شده، ماهیت بین‌المللی آن است.
ترامپ خود به عنوان بزرگ‌ترین مجری ایده «اول امریکا» شناخته می‌شود، اما این طرح تضمین می‌کند که کشورهای دیگر فراتر از ایالات‌متحده و طرف‌های درگیر نیز در نتیجه کار سهیم باشند. از طرفی ایالات‌متحده همچنین متعهد شده با سایر کشورها، ازجمله کشورهای عربی، برای ایجاد «نیروی بین‌المللی تثبیت‌کننده» همکاری کند تا در مناطقی از غزه که اسراییل، حماس را از آن خارج کرده، مستقر شود. با این همه این طرح ۲۰ ماده‌ای، در بهترین حالت، چارچوبی برای توافق آینده یا مجموعه‌ای از توافق‌هاست. بسیاری از بخش‌های آن باید در کنار هم عمل کنند که کار بسیار دشواری است. در هر حال همه چیز به نحوه اجرایش بستگی دارد.
با این همه بسیاری از مقامات و تحلیلگران نگرانند، چراکه طرح ترامپ به طور صریح مسیر ایجاد دولت فلسطین را مشخص نمی‌کند.
با این حال، اجرایی شدن بخش‌های مختلف این طرح نیازمند مذاکرات گسترده‌ای درباره جزییات است و تجربه نشان داده که دولت ترامپ به ریزه‌کاری‌ها توجه چندانی ندارد.
با این همه به ادعای ناظران این نوع ابهام و سردرگمی در مراحل اولیه مذاکرات بین‌المللی، به ویژه در خاورمیانه، غیرمعمول یا غیرقابل حل نیست، چراکه حتی اگر این طرح اکنون شکست بخورد، دست‌کم پایه‌ای برای کار در آینده فراهم می‌کند.
