رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در سخنرانی دو روز پیش در حرم امام خمینی (ره) در بیان علت بی‌فایده بودن صنعت عظیم هسته‌ای بدون برخورداری از توانایی غنی‌سازی فرمودند که ایران بدون غنی‌سازی، برای تأمین سوخت نیروگاهها باید دست نیاز به سمت دارندگان آن دراز کند.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: بدون غنی‌سازی و امکان تولید سوخت، حتی داشتن 100 نیروگاه هسته‌ای به دردی نمی‌خورد؛ چرا که برای تأمین سوخت باید در مقابل آمریکا دست دراز کنیم و آنها ممکن است دهها شرط برای این کار تعیین کنند همچنان‌که در دهه 80 و برای تأمین سوخت 20 درصد این مسئله تجربه شد.
ایشان با اشاره به ماجرای وساطت دو کشور دوست ایران به درخواست رئیس‌جمهور وقت آمریکا برای انتقال بخشی از مواد غنی‌شده 3.5 درصد در ازای گرفتن سوخت 20 درصد برای تأمین نیاز داخلی گفتند: در آن مقطع، مسئولین مبادله را پذیرفتند و بنده گفتم که طرف مقابل باید سوخت 20 درصد را به بندرعباس منتقل کند و ما پس از آزمایش، مبادله را انجام می‌دهیم اما وقتی آنها دقت و اصرار ما را دیدند زیر قول خود زدند و سوخت 20 درصد را ندادند.
اشاره رهبر معظم انقلاب به ماجرای تلاش ایران در دهه 80 برای تأمین سوخت 20 درصد موردنیاز رآکتور تحقیقاتی تهران است. این ماجرا به مذاکراتی مربوط می‌شود که در سال 1389 (2010 میلادی) با وساطت ترکیه و برزیل، به عنوان دو کشور دوست ایران، برای مبادله سوخت هسته‌ای با گروه وین (شامل آمریکا، روسیه، فرانسه و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) انجام شد.
رآکتور تحقیقاتی تهران، که در سال 1346 توسط آمریکا ساخته شده بود، در آن زمان برای تولید رادیوداروهای موردنیاز بیماران خاص به اورانیوم غنی‌شده با خلوص 20 درصد نیاز داشت. ایران تا پیش از انقلاب این سوخت را از آمریکا و پس از آن از آرژانتین تأمین می‌کرد.
در سال 1987، آرژانتین با تغییر سوخت رآکتور از اورانیوم 93 درصد به 20 درصد، 116 کیلوگرم سوخت 20 درصد به ایران تحویل داد و به تأمین‌کننده ثابت تبدیل شد. اما در سال 1387، زمانی که ایران برای تأمین دوباره سوخت به آرژانتین مراجعه کرد، این کشور تحت فشار آمریکا از ارائه سوخت خودداری کرد. این موضوع ایران را در موقعیت حساسی قرار داد، زیرا توقف رآکتور تهران می‌توانست تولید رادیوداروها را متوقف کند و بحران انسانی ایجاد کند.
از سوی دیگر، کشورهای غربی، به‌ویژه گروه وین، با آگاهی از نیاز ایران، به دنبال کسب امتیازات حداکثری، از جمله تخلیه ذخایر اورانیوم غنی‌شده 3.5 و 5 درصد ایران، بودند. این وضعیت، ایران را به سمت خودکفایی در تولید سوخت 20 درصد سوق داد.
در سال 1388، گروه وین پیشنهادی برای مبادله سوخت ارائه کرد که بر اساس آن، ایران باید 1200 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده 3.5 و 5 درصد خود را به روسیه تحویل می‌داد تا پس از یک سال، 120 کیلوگرم سوخت 20 درصد از روسیه، فرانسه و آمریکا دریافت کند. ایران به دلیل بی‌اعتمادی به این کشورها، که حاضر به ارائه ضمانت برای تحویل به‌موقع سوخت نبودند، این پیشنهاد را رد کرد و خواستار انجام مبادله در خاک خود شد، پیشنهادی که گروه وین نپذیرفت.
در پی شکست مذاکرات و بدعهدی گروه وین، ایران تصمیم گرفت سوخت 20 درصد را به‌صورت داخلی تولید کند. در 23 بهمن 1388، ایران رسماً به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاع داد که قصد تولید سوخت 20 درصد را دارد.
تنها چهار روز بعد، دانشمندان ایرانی، از جمله شهید مجید شهریاری، موفق شدند با اتصال دو آبشار 164 سانتریفیوژی و کشف فرمول ساخت صفحات سوخت، ایران را در تولید سوخت 20 درصد خودکفا کنند. این دستاورد نه‌تنها نیاز رآکتور تهران را برآورده کرد، بلکه توطئه کشورهای غربی برای تحت فشار قرار دادن ایران را خنثی کرد.
رهبر انقلاب در سخنرانی خود این ماجرا را نمونه‌ای از ضرورت خودکفایی در غنی‌سازی اورانیوم دانستند. ایشان تأکید کردند که بدون توانایی غنی‌سازی، ایران برای تأمین سوخت حتی 100 نیروگاه هسته‌ای نیز به کشورهای غربی وابسته می‌ماند و این وابستگی می‌توانست به ابزاری برای تحمیل شروط سیاسی و امتیازگیری از ایران تبدیل شود.
به عبارتی، تجربه مذاکرات دهه 80 یکی از دهها نشانه‌ای بود که به ایران نشان داد کشورهای غربی، به‌ویژه آمریکا، قابل اعتماد نیستند و ممکن است با بدعهدی، منافع ملی ایران را به خطر بیندازند.
