در میانه جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی که با اختلال در برخی زیرساخت‌ها همراه بود، وضعیت شبکه برق کشور به شکلی غیرمنتظره با ثبات بیشتری همراه شد. در حالی که انتظار می‌رفت حملات سایبری یا افزایش مصرف موجب تشدید قطعی‌ها شود، آمار‌ها نشان داد قطعی برق نسبت به روز‌های پیش از جنگ کاهش چشمگیری داشته است.
این پدیده غیرمنتظره، توجه تحلیلگران حوزه انرژی را به خود جلب کرده است. بررسی‌های شرکت توانیر نشان می‌دهد که یکی از دلایل اصلی این کاهش، افت ناگهانی مصرف برق توسط مزرعه‌های استخراج رمزارز بوده که همواره سهم بالایی در فشار بر شبکه داشته‌اند. این کاهش مصرف، پیامد مستقیمی از محدودیت اینترنت در برخی روز‌های جنگ بود که ارتباط استخراج‌کنندگان را با بلاک‌چین‌ها مختل کرد.
۲۴۰۰ مگاوات برق آزاد شد
گزارش رسمی توانیر تأیید می‌کند که در روز‌های آغازین جنگ، حدود ۲۴۰۰ مگاوات از توان مصرفی شبکه برق به‌طور ناگهانی کاهش یافت. این رقم معادل مصرف حدود ۹۰۰ هزار دستگاه ماینر است که بدون مجوز و نظارت رسمی در سراسر کشور فعالیت می‌کردند. قطع اینترنت باعث شد بخش زیادی از این دستگاه‌ها از دسترس خارج شده و فعالیت‌شان متوقف شود.
آزاد شدن چنین ظرفیت بالایی در شبکه، به‌وضوح نشان داد که چه میزان از توان برق کشور صرف فعالیت‌های زیرزمینی و بدون بازده اقتصادی برای دولت می‌شود. در شرایطی که تولید برق در کشور با محدودیت جدی روبه‌رو است، این حجم از مصرف غیرمولد عملاً به مانعی بزرگ برای مدیریت ناترازی تبدیل شده است.
استخراج رمزارز؛ عامل پنهان ناترازی
طبق برآورد‌های کارشناسی، برق مصرفی برای استخراج غیرمجاز رمزارز‌ها معادل ۱۵ درصد ناترازی شبکه برق کشور در روز‌های اوج مصرف است. به بیان دیگر، یکی از مهم‌ترین عوامل کمبود برق در سال‌های اخیر نه کمبود تولید، بلکه مصرف پنهان و کنترل‌نشده‌ای است که از سوی فعالان غیرقانونی حوزه رمزارز تحمیل شده است.
تا پیش از این، تأکید اصلی بر ضعف سرمایه‌گذاری در صنعت برق و فرسودگی نیروگاه‌ها بود، اما اکنون شواهد نشان می‌دهد که مقابله با استخراج غیرقانونی رمزارز می‌تواند نقش مهم‌تری در تعادل شبکه ایفا کند. تجربه جنگ، به‌نوعی آزمایش میدانی برای تأثیر فعالیت‌های ماینینگ بر پایداری برق کشور بود.
تلاش برای دور زدن اختلالات اینترنتی
با وجود محدودیت‌های اینترنتی، برخی از فعالان حوزه رمزارز تلاش کردند از طریق فناوری‌هایی نظیر اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، فعالیت خود را ادامه دهند. این اتصال‌های جایگزین، به‌ویژه در برخی مناطق صنعتی و مزارع بزرگ‌تر استخراج، موجب شد بخشی از ماینر‌ها همچنان فعال باقی بمانند.
با این حال، اثرگذاری گسترده محدودیت اینترنت نشان داد که زیرساخت‌های ماینینگ در ایران، وابستگی بالایی به دسترسی پیوسته و پایدار اینترنت دارند. همین نقطه‌ضعف، در شرایط بحران می‌تواند ابزاری برای کنترل مصرف بی‌رویه برق و کاهش بار شبکه باشد؛ موضوعی که شاید در آینده مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد.
یک زنگ هشدار برای مدیریت انرژی
آنچه در طول جنگ اتفاق افتاد، شاید فرصتی نادر برای مشاهده اثر حذف ناگهانی یک مصرف‌کننده پرمصرف و غیرمجاز از شبکه برق بود. اگر در شرایط اضطراری بتوان تا این حد از ناترازی را با قطع یک فعالیت خاص مهار کرد، باید پرسید چرا این اقدام به‌صورت پایدار و نظام‌مند در زمان صلح پیاده نمی‌شود؟
این تجربه نشان داد که مدیریت مصرف، تنها در گرو افزایش تولید نیست، بلکه شناسایی و کنترل مصارف پنهان نیز نقش کلیدی دارد. تقویت سازوکار‌های نظارتی، ایجاد انگیزه برای استخراج قانونی، و توسعه راهکار‌های هوشمند برای تشخیص مصرف‌های غیرعادی می‌تواند مسیر عبور از بحران همیشگی برق را هموار کند.
