اخیراً سیدعلی مدنی‌زاده وزیر اقتصاد و دارایی اعلام کرده است که از امروز و به دعوت گروه ویژه اقدام مالی مذاکرات ایران و FATF آغاز خواهد شد. برهمین اساس قرار است تا با حضور رئیس مرکز اطلاعات مالی ایران (FIU) در مادرید فرآیند خروج ایران از لیست سیاه FATF آغاز شود.
باید توجه داشت که پیش از جنگ تحمیلی 12 روزه کنوانسیون پالرمو در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید. در ادامه و با ابلاغ این موضوع به سازمان ملل متحد شاهد دعوت از ایران برای حضور در مذاکرات با FATF هستیم. این اتفاق پس از 6 سال رخ خواهد داد.
لازم به ذکر است، جمهوری اسلامی ایران کنوانسیون پالرمو را در 12 دسامبر 2000 مطابق با 22 آذر 1379 امضا کرد و در نهایت، قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی در سال 1396 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
با توجه به ایرادات شورای نگهبان به این کنوانسیون و پس از کش‌وقوس‌های فراوان، سرانجام در 24 اردیبهشت سال 1404 توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام، تبدیل به قانون شد.
زمان 12 تا 18 ماهه تا خروج ایران از لیست سیاه FATF
باید توجه داشت که با وجود تصویب کنوانسیون پالرمو، کنوانسیون CFT همچنان در انتظار بررسی مجدد و تصویب در مجمع تشخیص مصلحت نظام است. براساس پیگیری‌های انجام شده از زمان تصویب هر دو کنوانسیون و تداوم مذاکرات بین ایران و گروه ویژه اقدام مالی حدود یک سال تا یک سال و نیم زمان نیاز است تا ایران از فهرست سیاه FATF خارج شود.
با وجود زمانبر بودن رسیدن به نتیجه در موضوع خروج ایران از لیست سیاه FATF، این امیدواری وجود دارد تا در فرصت کوتاه‌تری بتوان اقدامات تقابلی این نهاد مالی علیه ایران را پس از تکمیل کنوانسیون‌های چهارگانه شاهد بود.
هیچ سندی از مبادلات بانکی در اختیار FATF قرار نمی‌گیرد
یکی از نکات مهمی که از سوی مخالفان FATF مطرح می‌شود این است که تصویب آنها و عمل به دستورالعمل‌های FATF نه تنها کمکی به کاهش فشار مالی در شرایط تحریم نمی‌کند بلکه با شفاف کردن مسیرهای انتقال پول ایران سبب خواهد شد تا مسیرهای دور زدن تحریم تحت تاثیر قرار بگیرند. ضمن اینکه این مسئله ممکن است حمایت‌های ایران از جبهه مقاومت را نیز با مشکل مواجه کند.
در مقابل اما این مسئله مطرح می‌شود که شرکت‌ها و بانک‌های بزرگی که در آمریکا یا متحدین آن منافع دارند در هر صورت حاضر نخواهند شد تا با ایران همکاری کنند. با این حال یکی از دلایل اصلی که سبب شده است تا شرکت‌ها و بانک‌های کوچک حتی در کشورهایی مانند چین با ایران کار نکنند همان مسئله حضور ایران در لیست سیاه FATF است.
هادی خانی رئیس مرکز اطلاعات مالی و دبیر شورای عالی مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم در خصوص ابهامات در ارائه اطلاعات انتقال ارز ایران به FATF و همچنین در پاسخ به نگرانی‌ها در خصوص اطلاعات حساس اقتصادی کشور گفت: متأسفانه چند سالی است عده‌ای بدون سند و مدرک و ادله قابل قبولی مباحثی را مطرح می‌کنند تا فضای مدیریتی کشور را متأثر کنند. اخیراً یکی از رسانه‌ها مطلبی را درباره لو رفتن شبکه فروش نفت ایران به دلیل ارائه اطلاعات صرافی‌ها به FATF گفته بود. بارها تأکید کرده‌ام که اگر سندی در این خصوص دارید که اطلاعات صرافی‌ها به FATF داده شده ارائه کنید. چون هیچ اطلاعات و سندی به FATF داده نشده و قرار هم نیست داده شود. ما به صورت مفصل در مجمع تشخیص بند بند مدارک را بررسی کردیم و برای همه اعضای مجمع محرز شد که هیچ جای این اسناد گفته نشده که ایران باید به FATF تراکنش‌های بانکی و مؤسسات پولی و بانکی را ارائه کند. این بحث اصولاً وجود ندارد و اگر چنین ساز و کارهایی در FATF قرار بود اجرایی شود، غول‌های نوظهور و بزرگ‌ترین اقتصادهای دنیا و برخی کشورهای در حال توسعه حاضر حتی کشورهای تحت تحریم گسترده مانند روسیه به هیچ نوع همکاری با این گروه نمی‌شدند. چون اطلاعات اقتصادی و حیاتی هر کشوری برای آن کشور مهم است و نمی‌خواهد این اطلاعات در اختیار دشمن باشد.
FATF یا گروه ویژه اقدام مالی چیست؟
FATF شامل لوایح چهارگانه است. این موارد شامل اصلاح قانون مبارزه با پولشویی، اصلاح قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم، لایحه پالرمو و لایحه CFT است. در حال حاضر ایران مرحله اصلاح قوانین را پشت سرگذاشته و کنوانسیون پالرمو را نیز تصویب کرده است.
کنسوانسیون پالرمو چیست؟
کنوانسیون پالرمو در واقع همان «کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه جرائم سازمان‌یافته فراملی» است که در سال 2000 در شهر پالرمو ایتالیا به تصویب رسید.
این کنوانسیون یکی از مهم‌ترین اسناد بین‌المللی در زمینه مبارزه با جرائم سازمان‌یافته است و سه پروتکل الحاقی دارد. هدف اصلی آن ایجاد چارچوب همکاری بین‌المللی برای مبارزه با شبکه‌های جنایتکار فراملی است.
مهم‌ترین محورهای کنوانسیون پالرمو؛ مبارزه با پولشویی، فساد و قاچاق، مقابله با قاچاق انسان به‌ویژه زنان و کودکان، مقابله با قاچاق مهاجران غیرقانونی، و ایجاد سازوکارهای همکاری قضایی و امنیتی میان کشورها (استرداد مجرمین، معاضدت قضایی و تبادل اطلاعات) است.
پروتکل‌های الحاقی آن نیز شامل پروتکل پیشگیری، سرکوب و مجازات قاچاق اشخاص، به‌ویژه زنان و کودکان، پروتکل علیه قاچاق مهاجران از طریق خشکی، دریا و هوا و پروتکل علیه تولید و قاچاق غیرقانونی سلاح گرم است.
کنوانسیون CFT چیست؟
کنوانسیون CFT در واقع همان «کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تأمین مالی تروریسم» است که در سال 1999 در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد. این کنوانسیون به‌نوعی مکمل کنوانسیون پالرمو محسوب می‌شود و تمرکز آن به‌طور خاص بر مقابله با تأمین مالی اقدامات تروریستی است.
اهداف کنوانسیون CFT جرم‌انگاری تأمین مالی تروریسم(هرگونه کمک مالی مستقیم یا غیرمستقیم به اشخاص، گروه‌ها یا سازمان‌هایی که در فعالیت‌های تروریستی دخیل‌اند)، انسداد دارایی‌ها(کشورها متعهد می‌شوند اموال و دارایی‌های مرتبط با تروریسم را شناسایی و مسدود کنند)، همکاری بین‌المللی(تبادل اطلاعات، معاضدت قضایی و استرداد مجرمین بین کشورها برای مقابله با شبکه‌های مالی تروریسم) و شفافیت مالی(ملزم کردن بانک‌ها و مؤسسات مالی به رعایت استانداردهای شفافیت و گزارش‌دهی تراکنش‌های مشکوک) است.
