به گزارش افکارنیوز به نقل از ایرنا؛ از هم اكنون به نظر می رسد كه سران كشورهای حاضر در این نشست دو روزه ؛ كاری دشوار برای یافتن راه حلی برای بحران های یاد شده كه از شرق تا غرب این قاره را فرا گرفته است، در پیش رو دارند.

در حال حاضر کشورهای سودان و سودان جنوبی، سومالی، کنیا، نیجریه، مالی، جمهوری دمکراتیک کنگو با درگیری و نزاع های داخلی مواجه هستند.

در میان آنها؛ اوضاع کشورهای مالی، نیجریه، سومالی، سودان جنوبی به دلیل احتمال تبدیل این درگیری ها به مناقشات منطقه ای، پیچیده تر است.

نگاهی هر چند کوتاه به شرایط کنونی این کشورها موید این پیچیدگی است.

مالی:

در پی کودتای نافرجام ۲۲ مارس گذشته علیه \ ' تومانی توره \ ' رییس جمهوری مالی، راه برای گروه های بنیاد گرای شورشی در مناطق وسیعی از شمال این کشور باز شده است.

شورشیان گروه موسوم به \ ' انصارالدین \ ' پس از کودتای یاد شده، از خلاء قدرت در این کشور سود جسته و در بخش‌هایی از شمال مالی شروع به فعالیت گسترده کرده اند.

اعضای گروه انصارالدین از سوی منابع غربی متهم هستند که با شبکه القاعده همکاری می‌کنند.

اعضای جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا اخیرا توافق کردند که در آینده نزدیک پنج هزار نیرو برای مبارزه با افراطگرایان مرتبط با گروه تروریستی القاعده به مالی اعزام ‌کنند.

وزیر امور خارجه فرانسه نیز اخیرا گفته که تحولاتی که در شمال مالی در جریان است نشان می دهد نیاز به دخالت نظامی در این کشور است.

وی با این حال؛ این مسئله را نیازمند تایید از طرف دولت مالی دانسته است.

وزیر خارجه فرانسه گفته است، اگر نیاز به دخالت نظامی باشد، عملیات نظامی به رهبری طرفهای افریقایی و البته با حمایت طرفهای بین المللی صورت خواهد گرفت.

وی تاکید کرد، فرانسه دشمن و مخالف اصلی حضور سازمان القاعده در شمال افریقا است.

نیجریه:

کشور نیجریه نیز با حملات گروه بنیادگرای معروف به \ ' بوکو حرام \ ' خصوصا در ماه های اخیر مواجه است. براساس برآوردهای صورت گرفته از اواسط سالهای ۲۰۰۹ میلادی تاکنون بیش از یکهزار نفر بر اثر حملات این گروه کشته شده اند.

گروه بوکوحرام مسئولیت برخی از حملات خونبار سال جاری و گذشته میلادی در این کشور را برعهده گرفته است که از جمله حمله به ساختمان سازمان ملل در ابوجا و حملات علیه کلیسا ها در اواخر سال گذشته و اوایل سال جاری میلادی و حمله به ساختمان روزنامه ها در ابوجا بوده است.

گودلاک جاناتان \ '، رییس جمهوری نیجریه اخیرا گفت: نیجریه به منظور تحقق صلح و آرامش در کشور آماده گفت وگو با گروه بوکوحرام است مشروط به اینکه که اعضای این گروه هویت خود را فاش و سلاح هایشان را زمین بگذارند.

\ ' ابوقاقا \ ' از مسئولان گروه \ ' بوکوحرام \ ' نیز اخیرا در گفت وگو با روزنامه انگلیسی \ ' گاردین \ ' عنوان کرده است اعضای این گروه از القاعده الهام گرفته اند و تا زمانی که شریعت اسلامی را در نیجریه پیاده نکنند با دولت وارد مذاکره نمی شوند.

کشور نیجریه ۱۵۰ میلیون نفر جمعیت دارد. شمال این کشور عموما مسلمان‌نشین و بخش جنوبی آن عموما مسیحی‌نشین است.

سومالی:

کشورسومالی بدون داشتن دولتی قوی از سال ۱۹۹۱میلادی دستخوش آشوب و ناامنی و جنگ داخلی است. دولت ضعیف سومالی که طبق معاهده آشتی و با حمایت \ ' اتحادیه آفریقا \ ' تشکیل شده همواره از جانب نیروهای مسلح گروه الشباب که مرتبط با گروه القاعده می باشد و بخش وسیعی از این کشور را تحت کنترل دارد؛ زیر فشار بوده است.

این دولت که هم اکنون از جانب کشورهای غربی و نیز هزاران نیروی نظامی اتحادیه افریقا حمایت می‌شود تنها بر مناطقی از این کشور مسلط است.

بیش از ۱۷ هزار نیرو از کشورهای اوگاندا، بروندی، جیبوتی و کنیا در حال حاضر در کشور جنگ زده سومالی مستقر هستند تا به دولت این کشور برای غلبه بر گروه الشباب و جلوگیری از گسترش فعالیت این گروه شبه نظامی در این کشور کمک کنند.

سودان جنوبی:

تلاش برای کسب استقلال سودان جنوبی گرچه منجر به تشکیل کشوری جدید در ۹ جولای سال ۲۰۱۱ میلادی و تجزیه سودان شد اما این به معنای بازگشت ارامش و صلح به این منطقه جنگ زده نبود.

سودان جنوبی نیز مانند هر کشور تازه استقلال یافته‌ در حال حاضر با مشکلات و معضلات امنیتی، اقتصادی و اجتماعی درگیر است.

نبود زیرساخت‌های لازم برای توسعه، ناکارآمد بودن سیستم اداری به دلیل کمبود نیروی انسانی تحصیل‌ کرده، ادامه اختلافات مرزی با سودان از جمله مشکلاتی است که سودان جنوبی با آن روبرو است.

بروز درگیری مسلحانه میان سودان و سودان جنوبی بر سر مالکیت منطقه نفت خیز \ ' هجلیج \ ' واقع در مرز دو کشور از مهمترین تحولات جدی بعد از استقلال این کشور شمرده می شود.

پس از مناقشه مسلحانه آوریل گذشته میان سودان و سودان جنوبی بر سر مالکیت منطقه نفت خیز هجلیج، شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه آفریقا اوایل ماه می مهلتی را برای به نتیجه رسیدن مذاکرات میان سودان و سودان جنوبی تعیین کردند و به دو کشور سه ماه فرصت دادند که اختلافات باقی مانده خود را حل و فصل کنند.

شورای امنیت نیز با توجه به شرایط و وضعیت بحرانی حقوق بشر در سودان جنوبی؛ ماموریت نیروهای بین المللی حافظ صلح در این کشور را تمدید کرد.

بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد تاکید کرده است، جامعه بین المللی به تلاشهای خود برای تامین صلح و ثبات سودان جنوبی ادامه خواهد داد.

\ ' ژان پینگ \ '، رییس کنونی کمیسیون اتحادیه آفریقا نیز در این خصوص اعلام کرد، برغم مشکلات گسترده ای که سودان جنوبی با آنها روبرو است، \ ' جوبا \ ' و \ ' خرطوم \ ' باید به قطعنامه های اتحادیه آفریقا و شورای امنیت سازمان ملل متحد پایبند بمانند و برای برقراری صلح و همزیستی مسالمت آمیز تلاش کنند.

در همین حال آژانس بین المللی امداد(آکسفام) اعلام کرده است که سودان جنوبی به علت وضعیت وخیم اقتصادی و درگیری های داخلی دچار وخیم ترین بحران انسانی است.

بگفته آکسفام؛ حدود نیمی از مردم سودان جنوبی غذای کافی ندارند و دولت هزینه های مربوط به راه سازی، مدارس، بهداشت و شبکه آبرسانی را کاهش داده و قیمت مواد غذائی و سوخت به طور بی سابقه ای افزایش یافته است.

جمعیت سودان جنوبی حدود ۹ میلیون نفر است.

در این میان البته وضع و حال برخی دیگر از کشورهای این قاره همانند کنیا؛ زیمبابوه؛ اوگاندا و گینه بیسائو؛ به لحاظ اقتصادی و سیاسی؛ چندان مناسب نیست و انها نیز به نوعی آبستن درگیریها و آشوب های داخلی هستند.

شرایط کنونی نشان دهنده این است که سازمان اتحادیه افریقا همانند سلفش سازمان وحدت افریقا که از دل \ ' پان افریکنیسم \ ' در آمد؛ تا چه اندازه توانسته به اهداف و آمالی که منجر به تاسیس آن شده است؛ نایل آید.

بدنبال بسط اندیشه های \ ' پان افریکنیسم \ ' از اواخر سده قرن نوزدهم میلادی که با هدف رهایی سیاه پوستان و ملت های افریقایی از زنجیر استثمار و استعمار صورت گرفت؛ در ماه می ۱۹۶۳ میلادی سران کشورهای افریقانی به دعوت رهبران چون \ ' احمد سکوتوره \ '؛ \ ' قوام نکرومه \ '؛ \ ' جمال عبدالناصر \ ' و \ ' هایله سلاسی \ ' در آدیس آبابا پایتخت اتیوپی گردهم امدند و سازمان وحدت افریقا با عضو ۳۲ کشور تشکیل دادند.

حذف نشانه‌های استعمار و نژادپرستی؛ تقویت وحدت و همبستگی حکومت‌های آفریقایی و همکاری برای آسان کردن پیشرفت؛ دفاع از حاکمیت و یکپارچگی سرزمینی حکومت‌های عضو و آسان کردن همکاری بین المللی در چارچوب سازمان ملل متحد از جمله اهداف این نهاد جدید تاسیس منطقه ای بود.

تشکیل این سازمان جدید گرچه حرکتی مثبت از همگراهی منطقه ای بر پایه دیدگاههای انسانی و فراملی به نمایش می گذاشت و قدمی موثر در تقویت روحیه استقلال و رهایی از استعمار در قاره افریقا بود اما عملا با موانعی جدی مواجه شد.

سازمان وحدت افریقا در ابتدای سده اخیر میلادی وهمزمان با تحولات جهانی ناشی از پایان جنگ سرد؛ با عناوینی نظیر عدم تحرکی و پویایی کافی در عرصه بین المللی و قاره‌ای و عدم توانایی در حل مسایل قاره افریقا مورد انتقاد قرار گرفت.

بگفته کارشناسان منطقه ای، نبود منابع مالی و ضعف اراده‌ی سیاسی، عدم انسجام و وحدت سیاسی، غلبه روحیه و تفکرات قبیله گرایی نوین و نبود زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی لازم و وجود دولت های ضعیف از جمله موانع داخلی تحقق ایده های انسانی این سازمان منطقه ای بوده است.

بی تردید نقش مخرب قدرت های استعماری در قاره افریقا و سنگ اندازی ها آنها از جمله موانع خارجی در راه برنامه های سازمان وحدت افریقا شمرده می شود.

بدنبال انتقادات صورت گرفته علیه سازمان وحدت افریقا تحولات جهانی در اوایل دهه نود میلادی، تلاش ها برای تاسیس اتحادیه افریقا از اواسط دهه ۹۰ میلادی آغاز شد.

در این راستا ابتدا سران سازمان وحدت آفریقا در نشستی فوق العاده در شهر \ ' سیرت \ ' در لیبی با انتشار بیانیه‌ای موسوم به «بیانیه سیرت» تصمیم به تأسیس اتحادیه آفریقا گرفتند و سپس در نشست آفریقا در شهر \ ' لومه \ ' پایتخت \ ' توگو \ ' در سال ۲۰۰۰ میلادی اساسنامه اتحادیه آفریقا تصویب شد.

سران آفریقا در جولای ۲۰۰۱ میلادی و در سی و هفتمین نشست سازمان وحدت آفریقا در \ ' لوزاکا \ ' یایتخت زامبیا طرح جدیدی برای اجرایی کردن اتحادیه آفریقا ارائه کردند و بدین ترتیب عملا پایان حیات سیاسی سازمان وحدت افریقا اعلام شد.

در نهایت در نشست سال ۲۰۰۲ میلادی سران آفریقا در شهر \ ' دوربان \ ' آفریقای جنوبی، اتحادیه آفریقا به عنوان دومین نهاد قدرتمند منطقه ای در جهان، بعد از اتحادیه اروپا؛ رسما آغاز به کار کرد.

بدین ترتیب اتحادیه آفریقا که در حال حاضر ۵۴ کشور عضو آن می باشند؛. بلحاظ نظری بر پایه منطقه گرایی و با استفاده از الگوی های موفق همگرایی همانند اتحادیه اروپا شکل گرفت.

در این میان، مراکش تنها کشور افریقایی بود که عضویت اتحادیه افریقا را نپذیرفت.

علت نپذیرفتن عضویت از سوی مراکش پذیرش جمهوری عربی صحرا از سوی اتحادیه آفریقا بوده است زیرا مراکش صحرا را بخشی از خاک خود می داند.

برابری کامل و وابستگی متقابل کلیه دولتهای عضو اتحادیه، احترام به مرزبندی های موجود در زمان دستیابی به استقلال، اجرای سیاست دفاع مشترک برای قاره آفریقا، حل مسالمت آمیز منازعات بین دولت های عضو اتحادیه با روش های مناسب، منع توسل یا تهدید به توسل به زور بین دولتهای عضو اتحادیه، مداخله نکردن دولتها در امور داخلی یکدیگر؛ حق اتحادیه مبنی بر مداخله در یک کشور عضو در شرایط حاد، مقابله با جرایم جنگی، نسل کشی و جنایت علیه بشریت از جمله اصول کاری این اتحادیه عنوان شده است.

همچنین در نشست وزرای خارجه کشورهای آفریقایی در \ ' ابوجا \ ' در سال ۲۰۰۰ میلادی تحت عنوان \ ' کنفرانس امنیت، توسعه و هماهنگی برای آفریقا \ '؛ شش مرحله برای تأسیس اتحادیه آفریقا پیش‎بینی شده بود.

تقویت همگرایی منطقه‎ای موجود و تأسیس سازمان‎های منطقه‎ای جدید، تثبیت تعرفه‎ها و تقویت هماهنگی در میان بخش‎ها به ویژه در حوزه‎های بازرگانی، کشاورزی، مالیه، حمل و نقل، ارتباطات، صنعت، انرژی؛ تاسیس منطقه آزاد تجاری و اتحادیه گمرکی در سطح هر یک از سازمان‎ها اقتصادی منطقه‎ای موجود از جمله مراحلی بود که برای تاسیس اتحادیه افریقا پیش بینی شده بود.

هماهنگی و سازگاری تعرفه‎ها و نظام‎های بدون تعرفه در میان سازمان‎های اقتصادی منطقه‎ای موجود با نگرش به تأسیس یک اتحادیه گمرکی قاره‎ای، تأسیس بازار مشترک افریقا و پذیرش سیاست‎های مشترک در زمینه بازار، تأسیس بانک مرکزی آفریقا، پول واحد آفریقایی و تنظیم اتحادیه مالی و اقتصادی افریقا و نیز ایجاد نخستین پارلمان افریقایی ازدیگر مراحل بودند.

این اتحادیه همچنین برای پیشبرد کارهایش تشکیل ارکان هایی را در دستور کارش قرار داد.

ارکان اتحادیه آفریقا در حال حاضر شامل اجلاس سران دولت‌ها و حکومت‌های عضو، شورای وزیران، کمیسیون آفریقا، کمیته دائم نمایندگان، شورای صلح و امنیت، پارلمان پان آفریقایی، شورای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، دیوان دادگستری، و تعدادی کمیته‌های فنی و تخصصی و همچنین نهادهای مالی است.

اجلاس سران و کمیسیون اتحادیه افریقا به دلیل نقش کلیدی آنها در زمینه قانونگذاری و سیاستگذاری و نیز طراحی سیاست خارجی، از جمله ارکان های اصلی این اتحادیه شمرده می شوند.

اتحادیه افریقا برای پیشبرد اهداف خود همچنین ساز وکارهای اقتصادی، سیاسی و نظامی در نظر گرفته است.

با توجه به موارد عنوان شده؛ اتحادیه افریقا اگرچه در طول حیاتش توانسته است قدم های موثر و خوبی در همگرایی منطقه ای بردارد اما وجود بحران های فزاینده و غلبه گرایش های حوزه گرایی و گریز از مرکز در این قاره که بیشتر به تفاوت زبانی؛ فرهنگی ونژادی برمی گردد؛ موید ان است که این اتحادیه همانند سلفش سازمان وحدت افریقا عملا قادر به کنترل بحرانها و جریان های داخلی منازعه آمیز و گریز از مرکز این قاره نیست.

اگرچه تبدیل جنگ های بین کشوری به منازعات داخلی و تقویت نقش بازیگران غیردولتی و فراملی از جلوه های چالش های امنیتی بعد ازجنگ سرد نه فقط در قاره افریقا بلکه در بسیاری از نقاط جهان از جمله در اروپا بوده است.

اما به طور نمونه اتحادیه اروپا به عنوان یک قدرت منطقه ای و الگوی اتحادیه افریقا؛ در کنترل این بحران ها توانسته است بسیار موفق عمل کند.

علاوه بر این؛ تشدید مسایل بهداشتی چون گسترش بیماری‌هایی نظیر ایدز، وجود گروههای تبهکار و جنایتکار سازمان یافته، قاچاق انسان و نقض حقوق بشر و وجود فساد گسترده دولتی، در حال حاضر تبدیل به چالش‌های امنیتی؛ اقتصادی و اجتماعی در قاره افریقا شده که این موضوعات اگرچه به ضعف دولتها؛ کمبود منابع و ضعیف بودن زیر ساخت های کشورهای عضو برمی گردد اما درکل موانع جدی در راه اهداف اتحادیه افریقا شمرده می شوند.

به هر صورت وجود مشکلات و منازعات و جنگ های داخلی، علاوه بر مستهلک کردن توان اعضای این اتحادیه، راه و فضای بیشتری را برای ورود بازیگران خارجی برای دخالت در امور این قاره در حدود یک میلیارد نفری همواره می کند.

در سالیان اخیر، بازیگرانی چون آمریکا و فرانسه، توجه ویژه ای به قاره افریقا پیدا کرده اند و در حال حاضر نیز در بسیاری از منازعات داخلی این قاره حضور و نقش قابل توجهی دارند.

آمریکا به طور نمونه از سال ۲۰۰۸ میلادی به بهانه مبارزه با اعضای القاعده و گروههای بنیاد گرا اقدام به تشکیل مرکز فرماندهی منطقه ای تحت عنوان \ ' آفریکام \ ' در قاره افریقا کرده است.

نیروهای افریکام عملا بدون سروصدا، عملیات نظامی در مناطق حیاتی قاره افریقا خصوصا در شاخ افریقا هدایت و فرماندهی می کنند.

در حال حاضر بخشی از اموزش نظامی نیروهای اتحادیه افریقا توسط مشاوران آمریکایی صورت می گیرد.

علاوه بر بازیگران سنتی و نسبتا قدیمی، بازیگران جدیدی مثل چین و ژاپن نیز برای دستیابی به منابع طبیعی ارزشمند آفریقا در این قاره حاضر شده اند.

حضور وسیع این بازیگران در قاره آفریقا در صورت عدم کنترل؛ می تواند سبب انتقال رقابت ها و چالش های آنها از خارج به درون این قاره شود.

گفته می شود ریشه برخی از منازعات و تنش های موجود در برخی از نقاط قاره افریقا به رقابت میان قدرت های خارجی برمی گردد.

این مسائل در واقع به معنای به چالش کشیده شدن بسیاری از اهداف عالیه تعیین شده برای اتحادیه افریقا می توان بحساب آورد.

علاوه بر این منازعات؛ این اتحادیه هنوز فاصله زیادی برای رسیدن به سایر اهدافش ازجمله تشکیل یک بازار مشترک و یکپارچگی اقتصادی و نیز تقویت دمکراسی دارد.

در حال حاضر کشورهای جنوب؛ شرق و غرب قاره افریقا به طور مستقل اقدام به تشکیل پیمان های منطقه ای کرده اند که این امر می تواند در کل نافی اقدام مشترک برای رسیدن به یکپارچگی اقتصادی باشد.

شاید دراین شرایط باید به سخنان تابو امباکی رییس جمهوری وقت افریقای جنوبی در جریان کنفرانس وحدت افریقا در سال ۲۰۰۲ میلادی اشاره داشت.

وی دراین نشست با اشاره به انتظارات موجود از اتحادیه افریقا گفته است : تا زمانی كه فساد در آفریقا ریشه كن نشده و شفافیت در حكومت پدیدار نگردیده و قانون نسبت به افراد به طور یكسان اجرا نگردد، نمی توان به موفقیت برنامه های اتحادیه آفریقا ایمان داشت.