قیمت مواد غذایی همچنان در مسیر افزایش

به گزارشافکارنیوز، در ادامه روند افزایشی طی یک دهه گذشته، قیمت جهانی مواد غذایی در سال ۲۰۱۲ نیز به میزان ۲.۷ درصد رشد داشته و به سطوحی رسیده است که از دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی - همچنان کمتر از آمار سال ۱۹۷۴ - مشاهده نشده است. در همین راستا، شاخص قیمت مواد غذایی بانک جهانی در بازه زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۲ با میانگین نرخ ۶.۵ درصدی سالانه به میزان ۱۰۴.۵ درصد افزایش یافته است.

این روند، جریان کاهش قیمت مواد غذایی با میانگین نرخ ۰.۶ درصدی سالانه در بازه زمانی ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۹ را معکوس کرده است. کاهش پایدار قیمت می توانست به موفقیت کشاورزان در حفظ محصول پیش از افزایش تقاضای جهانی برای مواد غذایی منجر شود. اگرچه جمعیت جهان بین سال‌های ۱۹۶۱ تا ۲۰۱۰ به میزان ۳.۸ میلیارد نفر یا ۱۲۲.۹ درصد رشد داشته، سرانه تولید مواد غذایی طی این بازه زمانی نیز ۴۹ درصد افزایش یافته است. پیشرفت در پرورش محصول و گسترش زمین‌های کشاورزی عوامل اصلی در رشد تولید مواد غذایی بوده و کشاورزان در بازه زمانی ۱۹۶۱ تا ۲۰۱۰ به میزان ۴۳۴ میلیون هکتار زمین دیگر را زیر کشت برده‌اند.

بی ثباتی در قیمت مواد غذایی به طور چشمگیری از سال ۲۰۰۶ آغاز شد. بنابر گزارش " سازمان خوار و بار جهانی "(FAO) انحراف معیار برای قیمت‌های مواد غذایی بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۹ برابر با ۷.۷ واحد بوده، اما این رقم در بازه زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۲ به ۲۲.۴ واحد افزایش یافته است.

اگرچه بی ثباتی در قیمت مواد غذایی طی یک دهه گذشته افزایش یافته، اما پدیده جدیدی محسوب نمی شود. بنابر داده‌های بانک جهانی، انحراف معیار قیمت مواد غذایی در بازه زمانی ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۹ به میزان ۱۱.۹ واحد بیشتر از بازه زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۲ بوده است. برخی بی ثباتی‌های قیمتی در بازارهای محصولات کشاورزی ذاتی بوده و ارتباط تنگاتنگی با شوک‌های آب و هوایی دارند. اما در جریان اخیر افزایش قیمت مواد غذایی می توان عوامل دیگری مانند تغییرات آب و هوایی، سیاست‌های ترویج استفاده از زیست‌سوخت‌ها، افزایش قیمت انرژی و کود، برداشت نامناسب محصول، محدودیت‌های صادراتی، افزایش تقاضای جهانی و ذخایر کم مواد غذایی را نیز موثر دانست.

یکی از مهم‌ترین عوامل رشد قیمت‌ها، افزایش تولید زیست‌سوخت‌ها در یک دهه گذشته بوده است. بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱ تولید جهانی زیست‌سوخت‌ها افزایش بیش از ۵۰۰ درصدی را تجربه کرده است. بنابر نتایج مطالعه دانشگاه بن در سال ۲۰۱۲، اگر تولید زیست‌سوخت‌ها بر اساس طرح‌های فعلی ادامه یابد، قیمت محصولات کشاورزی پایه به ویژه ذرت، دانه‌های روغنی و نیشکر تا سال ۲۰۲۰ با افزایش بیش از ۱۱ درصدی مواجه خواهد شد.

واردات محصولات کشاورزی در مقیاس گسترده در سال‌های ۲۰۰۷،۲۰۰۸ و ۲۰۱۱ عامل کلیدی در افزایش قیمت مواد غذایی طی این سال‌ها بود. به عنوان مثال، واردات قابل توجه سویا از چین به افزایش قیمت این محصول در سال ۲۰۱۱ منجر شد. محدودیت‌های صادراتی شامل مالیات‌ها و ممنوعیت از عوامل موثر دیگر بوده و در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ سیاست‌های اتخاذ شده در واکنش به افزایش قیمت‌ها موجب افزایش نگرانی و ترس در کشورهای وارد کننده و در نتیجه، افزایش قیمت غلات به میزان ۳۰ درصد شد. البته اگر ذخایر مواد غذایی زیاد باشد، شوک‌های ایجاد شده در مقایسه با زمانی که ذخایر کم بوده و یا اصلا وجود ندارند، راحت‌تر کنترل و جذب می شوند.

افزایش قیمت انرژی و کود نیز با افزایش هزینه‌ها در بخش تولید، فراوری، حمل و نقل و ذخیره سازی موجب افزایش قیمت مواد غذایی می شوند. بر اساس گزارش بانک جهانی، شاخص قیمت کالاهای اساسی، میانگین قیمت انرژی طی بازه زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۲ به میزان ۱۸۳.۶ درصد بیشتر از میانگین قیمت در بازه زمانی ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۹ بوده است. میانگین قیمت کود نیز در همین دوره زمانی افزایش ۱۰۴.۸ درصدی داشته است.

دلایلی وجود دارند که می توان نسبت به قیمت بی ثبات و بالای مواد غذایی اساسی طی دهه‌های پیش رو اطمینان داشت. تغییرات آب و هوایی موجب بروز هرچه بیشتر رویدادهایی شدید آب و هوایی مانند سیل و خشکسالی شده و از این رو، شوک‌های وارده به تولید افزایش خواهند یافت. همچنین، قیمت مواد غذایی می تواند تحت تاثیر رشد جمعیت جهان، ارتباط قویتر و نزدیکتر بین کشاورزی و بازارهای انرژی و محدودیت‌های منابع طبیعی قرار بگیرد.

با این وجود، بنابر گزارش فائو، اگرچه قیمت بالای مواد غذایی می تواند به تشدید فقر، ناامنی غذایی و سوء تغذیه منجر شود، اما فرصتی برای تسریع سرمایه گذاری بلند مدت در بخش کشاورزی نیز محسوب می شود. این مساله می تواند انعطاف پذیری و مقاومت بیشتر در برابر تغییرات آب و هوایی و افزایش امنیت غذایی جهان را به همراه داشته باشد.