به گزارش دنیای صنعت، مدتی پیش بود که خانم ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با هشدار به خودروسازان گفته بود که نباید از نقش خودروسازها در بحث آلودگی هوا غافل شد.
انتقادات در این زمینه از خودروسازان به حدی است که به قول مرتضی طلایی، نائب رئیس شورای شهر تهران به «جنجال رسانه ای» بدل شده است.
اهمیت و ضرورت کاهش آلودگی هوا بر هیچکس پوشیده نیست و متولیان صنعت خودروسازی نیز بر وظایف خود نسبت به کاهش آلودگی هوا واقف هستند و طی سالهای گذشته فعالیت هایی را در زمینه ارتقای استاندارد محصولاتشان انجام داده اند.
وقتی گفته می شود که در آلودگی هوا، خودروها ۷۰ درصد نقش دارند، به اشتباه تصور می شود که صنعت خودروسازی به تنهایی چنین سهم بالایی در آلودگی هوا دارد و از نقش دیگر سازمان های مسئول غفلت می گردد. سازمان هایی چون سازمان محیط زیست، شهرداری، وزارت صنایع، وزارت نفت، پلیس راهنمایی و رانندگی در مسئله آلودگی هوا درگیر هستند. اما چه می شود که صنعت خودروسازی بیشتر از همه اینها و حتی بیشتر از سازمان محیط زیست که متولی آلودگی هواست، آماج انتقادات قرار می گیرد؟ و با چه توجیهی خودروسازها به عنوان مقصر اصلی آلودگی هوا معرفی می شوند؟
شاید چون برخی از عوامل موثر در آلودگی هوا، به خودرو مربوط می شود اینگونه تصور می شود که خودروساز باید جوابگو باشد. حال آنکه طبق قوانین، صنعت خودروسازی متولی بسیاری از کارهای مربوط به خودرو مانند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده نیست.
خودروهای فرسوده
تاثیر خودروهای فرسوده در آلودگی هوا بسیار چشمگیر است، این خودروها به دلیل مصرف چندین برابری سوخت نسبت به خودروهای معمولی، سهم بالایی در آلودگی هوا دارند. حتی برخی از کارشناسان سهم این خودروها را در آلودگی هوا ۳۰ برابر خودروهای معمولی می دانند.
در حال حاضر بیش از ۲ میلیون دستگاه خودرو فرسوده در کشور تردد می کند.
به اعتقاد دبیر انجمن خودروسازان، خودروهای فرسوده یکی از منابع اصلی آلایندگی می باشند. احمد نعمت‌بخش می گوید: ارتقای استاندارد خودرو و سوخت، زیاد در کاهش آلودگی هوا موثر نیست باید فکری به حال خروج هر چه بیشتر و سریعتر خودروهای فرسوده کرد.
هر سال باید ۴۰۰ هزار دستگاه خودرو از چرخه حمل و نقل خارج شود که این امر باعثبهبود بازار خودرو نیز در کشور می شود.
هاشمی، رئیس اسبق نیروی انتظامی تهران معتقد است که سازوکار اولیه برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده صورت نگرفته است.
معاون بازاریابی و فروش سایپا با اشاره به وجود ۸۰۰ هزار خودروی فرسوده در شهر تهران می گوید: این رقم سهم ۶۰ درصدی را به خود اختصاص داده است.
شرکت سایپا در سال گذشته با نوسازی ۳۸ هزار خودرو، ۸۶ درصد سهم نوسازی را به خود اختصاص داده است. این شرکت در بحثنوسازی خودروهای فرسوده تاکنون ۳۴۰ هزار دستگاه خودرو را جایگزین نموده است.
به عقیده محمدعلی قادری، هر خودروی فرسوده ۵۰ تا ۷۰ گرم گاز دی اکسیدکربن در هر کیلومتر پیمایش ایجاد می کند. در حالیکه خودروهای یورو ۲ حدود ۵/۲ و یورو۴ حدود ۵/۱ گرم آلودگی ایجاد می کنند.
پر واضح است که تولید خودروهای با استاندارد یورو۴ به کاهش آلودگی هوا کمک قابل توجهی می کند.
در حال حاضر کلیه خودروهای گروه سایپا به عنوان یکی از دو قطب اصلی صنعت خودروسازی کشور، با استاندارد یورو۴ در حال تولید است.
حجم بسیاری از رفت و آمدهای شهری با تاکسی ها انجام می شود لذا اگر ناوگان فرسوده تاکسی را از رده خارج کنیم تاثیر بسیاری در کاهش آلایندگی ها خواهد داشت. درحال حاضر ۹هزار تاکسی فرسوده در تهران تردد می کنند.
گروه سایپا در بحثنوسازی تاکسی های فرسوده اعلام آمادگی کرده است. در حال حاضر تولید تاکسی تیبا بصورت دوگانه سوز و دارای استاندارد بالای ایمنی و آلایندگی در این شرکت خودروسازی در حال انجام است و می تواند بزودی وارد ناوگان حمل و نقل شود.
سوخت پاک
استاندارد سوخت نیز تاثیر خاص خود را در آلایندگی هوا دارد. توزیع سوخت یورو۴ و گازوییل با استاندارد بالا منجر به کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش آلودگی هوا می شود.
مدیرعامل شرکت تحقیقات موتور ایران خودرو معتقد است که استاندارد فعلی سوخت تاثیر خاص خود را بر افزایش مصرف خودروها و به تبع آن رشد آلودگی دارد.
شاهرخ خسروانی، معاون شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران نیز می گوید: در تهران با وجود ۲۵۰ جایگاه توزیع بنزین تنها ۳۵ جایگاه، بنزین پاک یورو۴ و ۱۲۰ جایگاه بنزین سوپر ارائه می کنند که اگر در برنامه ریزی های بلندمدت موظف به توزیع بنزین یورو۴ شوند، حجم وسیعی از آلودگی هوای تهران کاهش می یابد.
۹ میلیون لیتر مصرف روزانه بنزین در تهران نشان می دهد که اگر متولی این امر یعنی وزارت نفت، ظرف ۶ ماه آینده حتی۵/۶ لیتر از این مصرف بنزین را با بنزین پاک جایگزین کند، منجر به ۷۵ درصد کاهش آلودگی هوا از طریق بنزین می شود.
معاینه فنی خودرو
طبق قانون خودروهای صفر کیلومتر تا ۵ سال می توانند به مراکز معاینه فنی مراجعه نکنند حال آنکه قبل از ۵ سال ممکن است یک بخشی از خودرو فرسوده شود.
دبیر کمیته کاهش آلودگی هوا، ۵ ساله شدن معاینه فنی خودرو را در آلودگی هوا موثر می داند.
کارشناسان معتقدند استانداردهای سختگیرانه تری در ارتباط با معاینه فنی خودرو باید تدوین و لحاظ شود.
رشیدی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با بیان اینکه در همه جای دنیا خودرو سالانه باید معاینه شود، می گوید: معاینه فنی نیازمند کار کارشناسی مجدد است.
بازدید و تعویض بموقع قطعات کاتالیست و کنیستر در خودرو باعثکنترل آلاینده های خروجی از اگزوز و کاهش آلودگی هوا می گردد.
هاشمی، رئیس اسبق راهور نیروی انتظامی تهران می گوید: خودرویی که دارای کاتالیست است سه صدم درصد حجمی مونواکسیدکربن تولید می کند در حالیکه مراکز معاینه فنی که مجوز خود را از سازمان محیط زیست دریافت کرده اند به خودروهایی که ۵/۲ درصد حجمی مونوسیدکربن تولید می کنند، مجوز معاینه فنی می دهند. لذا خودرویی که دارای برگه معاینه فنی است ۸۴ برابر خودرویی که کاتالیست دارد، ایجاد آلودگی می کند.
هاشمی معتقد است چنانچه ۷۰ هزار دستگاه خودرو مجهز به کاتالیست شود به اندازه ۷ میلیون و ۹۸۰ هزار دستگاه خودرو آلودگی کاهش می یابد.
سازمان خدمات پس از فروش سایپا(سایپایدک) به مناسبت روز هوای پاک طرح بازدید رایگان کاتالیست و کنیستر خودروهای گروه پراید را به مدت یک ماه اجرا می نماید.
میانگین تردد خودروها در کشور هم اکنون ۵۰ هزار کیلومتر است به این معنی که کاتالیست خودرو پس از پیمایش ۵۰ هزار کیلومتر یعنی ۲ سال فرسوده می شود و باید تعویض شود اما به دلیل گران بودن این قطعه، مردم از عوض کردن آن استقبال نمی کنند. در اینجا نیز نقش شهروندان در کنترل آلایندگی ها پر رنگ است. در بحثمعاینه فنی خودرو، مردم باید مشارکت داشته و مسئولیت پذیر باشند.
ارائه سوبسید جهت تعویض کاتالیست از سوی دولت می تواند در حل این مشکل کمک کند.
سعید قیصر، مدیرعامل اتحادیه سازمانهای حمل و نقل همگانی کشور با اشاره به متولی امور معاینه فنی خودروهای سبک در کشور می گوید: در بحثاحداثمراکز معاینه فنی خودروهای سبک، شهرداری و استانداری مربوطه دخیل می‌باشند و نظارت بر فعالیت آن نیز بر عهده کارگروه ترافیک همان استان می‌باشد که این کارگروه شامل دبیر شورای ترافیک استانداری مربوطه و نمایندگان محیط زیست و راهور آن شهر است.
نقش مردم
درست است که در بحثآلودگی هوا، مسئولان و کارشناسان مسئولیت بیشتری دارند اما این نافی مسئولیت تک تک مردم و شهروندان نیست.
هر کدام از شهروندان کلانشهرهای آلوده باید قدمی در پاک کردن هوای شهر خود بردارند حال چگونه؟
پر واضح است که هر چه بیشتر از وسایل نقلیه استفاده شود، آلاینده های زیست محیطی نیز روز به روز افزایش می یابد. نتیجه استفاده بیشتر از وسایل حمل و نقل عمومی، تردد کمتر خودروهای شخصی در شهر، مصرف کمتر سوخت و در نتیجه آلودگی کمتر است.
آمار بالای تردد خودروهای تک سرنشین در خیابان ها و بزرگراه های کلانشهرها نشان از بیگانگی ما با فرهنگ استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و در واقع کم توجهی خود ما نسبت به رفع معضل آلودگی هواست. فرهنگسازی در این زمینه را می توان از سنین پایه آغاز کرد و آموزش و پرورش و سازمان های فرهنگی را نیز به همکاری طلبید؛ تجربه خوب «همیار پلیس» را می توان در زمینه های دیگر نیز تکرار کرد.
برخی از شهروندان نیز به هیچ قیمتی حاضر به دل کندن از خودروی فرسوده خود نیستند.
اگر ما این اعتقاد را داشته باشیم که آلودگی خودروی ما، حق انسانی را در استفاده از هوای پاک زیرپا می گذارد، شاید به این راحتی ها خودروی فرسوده خود را به خیابان ها نیاوریم.
همچنین برخی از شهروندان اگر بتوانند به دور از چشم پلیس در محدوده طرح ترافیک رانندگی کنند یا به طرح زوج و فرد اهمیتی ندهند، این را به زرنگی خود نسبت می دهند.
به قول خانم ابتکار، نگاه هر کدام از ما نباید نگاهی از سر بی تفاوتی و بی اهمیتی نسبت به این مسئله باشد.
آری باید جدی تر به این مسئله نگاه کرد و همه ما باید خود را در این موضوع مسئول بدانیم. البته در اینجا برخی به حمل و نقل عمومی خرده می گیرند.
گسترش حمل و نقل عمومی
به قول مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، شاه کلید حل مشکل آلودگی هوا، گسترش حمل و نقل عمومی بویژه گسترش خطوط مترو است.
اگر وسایل نقلیه عمومی ما به سمت کیفیت بالاتر بروند، ناخودآگاه مردم نیز به استفاده از این وسایل کشش بیشتری پیدا می کنند. حال اگر این حمل و نقل عمومی به سمت برقی کردن حرکت کند، گام بزرگی در کاهش آلودگی هوا برداشته می شود.
از آن سو نیز باید اقداماتی صورت گیرد تا حجم رفت و آمدهای درون شهری تا حد امکان کاهش یابد، اقدام موثر در این زمینه، گسترش خدمات الکترونیکی است.
در کشورهای پیشرفته با استفاده از خدمات الکترونیکی ۳۰ درصد از حمل و نقل عمومی مردم کاهش می یابد. در سالهای اخیر در کشور ما نیز اقدامات مناسبی در جهت الکترونیکی کردن کارهای بانکی صورت گرفته است.
سازمان های مسئول اگر کیفیت خدمات الکترونیکی خود را افزایش دهند و به موازات آن فعالیت هایی را در زمینه فرهنگسازی داشته باشند، همین امر باعثکاهش تردد خودروهای شخصی در خیابان ها می شود.
در پایان لازم به تاکید مجدد است که وقتی گفته می شود در آلودگی هوا، خودروها ۷۰ درصد نقش دارند این درصد تنها به خودروسازان برنمی گردد(برخلاف تصور همه) بلکه منظور «حمل و نقل» است؛ نقش دولت در رده خارج کردن خودروهای فرسوده، نقش نیروی انتظامی در جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده و فاقد معاینه فنی، نقش وزارت نفت در تولید بنزین یورو۴، نقش شهرداری در گسترش حمل و نقل عمومی و نقش مردم در کاستن از آمار بالای تردد خودروهای تک سرنشین و ….
صنعت خودروسازی به دنبال شانه خالی کردن از وظایف خود درخصوص کاهش آلودگی هوا نیست اما بهتر است که انتقادات در این زمینه کارشناسی و همه جانبه باشد و در بحث های مربوط به آلودگی هوا نقش سازمانهای دیگر نادیده گرفته نشود چراکه انتقادات غیر کارشناسانه و یک جانبه از صنعت خودرو نتیجه ای به جز تشویش اذهان عمومی و تضعیف صنعت خودرو که سهم قابل توجهی در اقتصاد کشور دارد، در برنخواهد داشت. نباید فراموش کرد که حمایت از این صنعت به نفع همه ماست.
