یک مدرسه تابستانی برای دانشجویان

تصویر روی پرده سفید نمایش سالن کمک کم واضح می شود و جنین جوجه زرد رنگ که در پوسته خود جای گرفته و زیر میکروسکوپ قرار دارد حرکت های کوچکش را نشان می دهد. دانشجویی از انتهای سالن دست بلند می کند تا خود بتواند روی سن برود و به صورت مستقیم حرکات جنین جوجه را از زیر میکروسکوپ های بزرگی که روی سن جای گرفته اند، تماشا کند.

هفته گذشته در سالن همایش های پژوهشکده رویان با همکاری دانشگاه علم و فرهنگ و با مشارکت بسیاری از استادان این دانشگاه دومین مدرسه تابستانی این مرکز با موضوع زیست شناسی تکوینی و سلول های بنیادی و با حضور حدود ۲۹۰ دانشجوی مقاطع لیسانس، فوق لیسانس، دکترا و همچنین فارغ التحصیلان و هیات های علمی رشته های مختلف علوم زیستی و پزشکی به مدت شش روز برگزار شد. در این دوره که بسیاری از دانشجویان دکتری زیست شناسی دانشگاه علم و فرهنگ حضور داشتند موفق شدند تا در روند جدیدترین دستاوردهای این علم قرار گیرند.

مدرسه ای که دکتر «عبدالحسین شاهوردی» معاون آموزشی، پژوهشی پژوهشگاه رویان هدف از برگزاری آن را آشنایی دانشجویان با اقدامات روز علمی در سطح بین المللی در زمینه زیست شناسی تکوینی و ایجاد زمینه ای برای تعاملات بین المللی شرکت کنندگان می داند.

او می گوید: «از سال گذشته اقدام به برپایی مدرسه تابستانی کردیم و هر سال چند نفر از استادان و صاحب نظران را دعوت می ­کنیم تا آن ها آخرین تجربه­ها، اقدامات پژوهشی و دستاوردهای خود را نه در حد یک سخنرانی محدود و کوتاه ۱۵ دقیقه ای بلکه به شکل کلاس آموزشی و در چند روز هم به شکل تئوری و هم عملی به دانشجوها منتقل کنند.»

در طول برپایی مدرسه تابستانی امسال که دو روز ابتدایی آن به زبان فارسی و چهار روز پایانی به زبان انگلیسی برگزار شد علاوه بر ۱۰ محقیق و دانشجوی دکترای پژوهشگاه رویان که تجربات خود را ارائه کردند پنج استاد بین المللی هم از دانشگاه های استرالیا، انگلستان و سنگاپور حضور داشتند. مثل دکتر «دونالد نئوگرین» رئیس بخش جنین شناسی مرکز تحقیقات کودکان در ملبورن استرالیا، دکتر «مریندا گروندز» رئیس بخش آناتومی و جنین شناسی در دانشگاه غرب استرالیا و دکتر «سورش جسوتسان» از دانشگاه ملی سنگاپور که متخصص در زمینه مدارهای عصبی موثر در ترس و اضطراب است.

دکتر جسوتسان می گوید: «سخنرانی هایی که دانشجوها در طول کلاس ها و کارهای عملی ارائه می دادند خیلی من را تحت تاثیر قرار می داد و نشان دهنده رشد و استعداد این دانشجویان بود. برگزاری این مدرسه تابستانی و کلاس های این چنینی واقعا اساسی است چرا که علم و تولیدش غیر از این نیست که افراد با هم در تعامل و ارتباط باشند و بتوانند اطلاعاتشان را با هم تقسیم کنند.»

او مهم ترین تاثیر برگزاری این کلاس ها را معرفی بیشتر ایران و کارهای تحقیقاتی که در کشور انجام می شود می داند و می گوید: «این برنامه ها و مدرسه های تابستانی می تواند ایران را به کشورهای دیگر بشناسند و کارهای علمی که در ایران انجام می شود را معرفی کند.»

در طول شش روز برگزاری کلاس های تئوری و عملی که هزینه آن برای دانشجوها ۱۰۰ هزار تومان و برای هیات های علمی و فارغ التحصیلان ۱۵۰ هزار تومان بود متخصصان خارجی که دعوت شده بودند هرکدام در مورد طرح های تحقیقی و مدل های حیوانی مثل جنین جوجه و گورخر ماهی و دستاوردهای به روزی را که در دانشگاه خود داشتند، آموزش هایی را ارائه دادند.

«فرانک توکلی فر» دبیر اجرایی مدرسه تابستانی رویان و کارشناس ارشد زیست شناسی تکوینی در مورد موضوعات مطرح شده می گوید: «ما در مدرسه تابستانی سعی می کنیم گرایش های مختلفی را پاسخ گو باشیم سال گذتشه موضوعات بیشتر روی سلول های جنینی، سلول های جنسی و خود تکنولوژی سلول های بنیادی اختصاص داشت اما امسال ما در واقع فرایند را یک جوری تغییر دادیم روی مدل های حیوانی و تاکید بیشتری روی این مدل ها داشتیم چون مدل هایی که در دسترس یک زیست شناس تکوینی قرار می گیرند تا بر اساس آن بتواند در واقع مکانیزیم ها را متوجه بشود در مرحله اول مدل های حیوانی است که در زیست شناسی تکوینی خیلی تاثیر گذار بوده اند مثل گورخر ماهی و جوجه که می توانیم در مورد آن ها انواع تحقیقات را انجام بدهیم.»

او با اشاره به اینکه یکی از اصلی ترین هدف هایی که در برگزاری مدرسه تابستانی دنبال می کنند به وجود آوردن دیدگاه بیولوژیک و تغییر تفکر دانشجویان شرکت کننده نسبت به رشته زیست شناسی و زیرشاخه های آن مانند زیست شناسی تکوینی و سلول های بنیادی است، می گوید: «آینده کشور در بیولوژی و فناوری های بین رشته ای است که اصلی ترین تاثیر را در پیشرفت آینده کشور دارند مثل بیوتکنولوژی، بیوشیمی، بیوفیزیک، بیوالکترونیک، بیومکانیک و ما علاوه بر اینکه داریم نیروی مستعد را در کشور از دست می دهیم به این موضوعات هم توجه چندانی نکرده ایم و یک فاصله و فضای خالی دراین بین وجود دارد و ما در پژوهشکده رویان که روی مسائل مختلف زیست تحقیق می کنیم، تصمیم گرفتیم این فاصله را به نوبه خودمان و در حد توان پرکنیم با راهکارهای مختلف که یکی از آن ها برگزاری همین مدرسه تابستانی است.»

پیشنهاد شکل گیری مدرسه تابستانی از سال گذشته از طرف دکتر بهاروند ریئس پژوهشکده سلول های بنیادی و زیست شناسی تکوینی برای آشنایی دانشجویان مختلف علوم زیستی و پزشکی با این رشته ها شکل گرفت. مدرسه ای که به گفته مسئولان برگزاری آن چه در سطح دانشجویان و شرکت کنندگان و چه در سطح استادان خارجی مورد استقبال قرار گرفته است.

دکتر شاهوردی معاون آموزشی پژوهشی پژوهشگاه رویان می گوید: «سال گذشته استادانی که برای مدرسه تابستانی به ایران آمده بودند تجربه برگزاری این دوره را به شکل یک مقاله ای در یکی از مجللات بین المللی معتبر به چاپ رساندند و این نشان می دهد که ما در واقع در عین اینکه از تجربه محققان خارجی استفاده می کنیم توانایی های کشور را هم به جامعه بین المللی معرفی می کنیم.»

ساعت نزدیک یک بعد از ظهر است و حدود نیم ساعتی از شروع وقت ناهار گذشته اما صندلی های سالن هنوز پراست و آقای دکتر رشیدی استاد دانشگاه ناتینگهام انگلستان مشغول توضیح پیوند سلول های بنیادی به جنین جوجه است.

«پوریا ورشوکار» یکی از شرکت کنندگان در مدرسه که دانشجوی سال چهارم کارشناسی رشته باکتریا در دانشگاه تهران مرکز است و در دفتر قرمز رنگ خود تند، تند مشغول نت برداری حرف های دکتر رشیدی است بعد از اتمام کلاس، می گوید: «چون پیش از این در کارگاه های پژوهگاه رویان شرکت کرده بودم از طریق(اس ام اس) پژوهشگاه متوجه برگزاری دوره شدم و چون امکان انجام کارهای عملی و همچنین آشنایی با تحقیقات روز در دانشگاه وجود ندارد سریع در مدرسه تابستانی ثبت نام کردم.»

او با اشاره به اینکه در این روزها با دانشجویان و شرکت کنندگانی که از مراکز و دانشگاه های مختلف کشور به مدرسه تابستانی آمده اند آشنا شده است، می گوید: در این ۴ سالی که در دانشگاه تحصیل می کردم هیچ وقت این امکان را نداشتم که یک جنین زنده را به صورت مستقیم زیر میکروسکوپ به بینم و این خیلی جذاب است.