چرا باید خون اهدا کنیم؟

با صنعتى شدن زندگى و افزایش شمار قربانیان تصادف و مبتلا یان به سرطان از یک طرف و از طرف دیگر با پیشرفت علم که موجب ارائه درمانهاى جدید توسط انتقال خون براى بیماران نیازمند شده امروزه بیش از هرزمان دیگرى نیاز به خون در جوامع مختلف احساس مى شود.

خون حیوان را نمى توان به عنوان جایگزین خون انسان به کار برد.

خون را نمى توان براى مدت نامحدود نگهدارى کرد. براى مثال گلبول قرمز تنها به مدت ٦-٥ هفته و پلاکت حداکثر به مدت ٥ روز و در شرایط خاص قابل نگهدارى و استفاده هستند.

گر چه میزان نیاز به خون در طول سال چندان نفاوتى نمى کند اما ذخیره خون در طول ماهها یا فصول خاص فرق مى کند. مثلا در تابستان که مدارس تعطیل مى باشند و مردم به تعطیلات مى روند، مراجعه کنندگان اهداى خون کمتر مى شوند در حالى که در خواست خون از طرف بیمارستانها وسایر مراکز درمانى تفاوتى نمى کند.

چه مقدار خون باید اهدا کنیم؟

در اکثر کشورها حجم خون جمع آوردی شده 450 میلی متر، یعنی کمتر از ده درصد حجم کل خون است( یک فرد بالغ به طور متوسط 5/4 تا 5 لیتر خون دارد). دربعضی کشورها 250 میلی لیتر خون گرفته می‌شود.در کشور ما نیز نوع کیسه ها کیسه های 450 میلی لیتری می باشد.ولی نوع کیسه ها بسته به شرایط و نیاز پایگاه سه تایی،دوتایی،فیلتردار تغییر می کند.

بدن شمامایع از دست رفته را بین 12 تا 24 ساعت جبران می‌کند، گاهی این زمان تا 36 ساعت هم طول می‌کشد. تعدادگلبول قرمز شما در 56 روز به حالت طبیعی بر می‌گردد.

آیا خطری در اهدای خون وجود دارد؟

در صورت استفاده از تجهیزات جدید استریل ویکبار مصرف ،‌هیچ خطری در ارتباط با ابتلا به بیماری از جمله HIV هپاتیت C یا B از طریق اهدای خون وجود ندارد .

فقط تعداد کمی از اهداکنندگان دچار عوارض نامطلوب پس از اهدا خون می گردند.برخی از اهداکنندگان پس از اهدا خون در صورتی که چند ساعت قبل از اهدا خون غذا نخورده باشند ممکن است احساس سرگیجه وتهوع نمایندو یا حتی دچار ضعف شدید شوند.گاهی اوقات پس از اهدا خون اهداکنندگان یکی از موارد ذیل را گزارش می نمایند:

احساس درد در بازو،کبودی در محل خونگیری،بروز عفونت موضعی،بروز واکنش آلرژیکپوستی علیه ضدعفونی کننده،سرگیجه،ضعف و طپش قلب که این حالتها شایع نمی باشد.

به خاطر داشته باشید که از شما فقط در زمانی خون گرفته می‌شود که شما سالم باشید. سلامت وآسایش شما برای سرویس انتقال خون حائز اهمیت بسیاری است. اهدای خون بسیار بی خطر بوده تعداد بسیار کمی از اهداکنندگان ممکن است پس از اهدای خون بی حال می‌شوند. اگر چنین موردی رخ دهد، می‌بایست قبل از برگشت به فعالیت‌های طبیعی روازنه، به میزان کافی استراحت کرد. اگر شغل شما در جایی است که این بی حالی،‌شما یا دیگران را در معرض خطر قرار می‌دهد نباید آن روز به سرکار بروید .

تعداد دفعاتی که می‌توانیم اهدای خون کنیم چقدر است؟

افراد بالغ سالم می‌توانند به طور مستمر خون دهند . در اکثر کشورها مردان هر سه ماه یکبار و خانم ها هر 4 ماه یکبار می‌توانند خون اهدا نمایند. ( شایان ذکر است که فاصله میان دو بار اهدای خون متوالی می‌تواند 8 هفته باشد اما دفعات اهدای خون در سال برای مردان 4 بار و برای بانوان 3 بار است)

چرا باید به طور مستمر خون اهدا کنیم؟

ذخیره منظمی از خون ضروری است، عمر گلبول قرمز فقط 35 روز و پلاکت 5 روز پس از اهدای خون می‌باشد و بعد از این مدت نمی‌توان از آن استفاده نمود.

هنگامی که مردم به صورت منظم (مستمر) خون اهدا کنند، سرویس انتقال خون می‌تواند جمع آوری خون را به نحوی طراحی نماید که به طور عادی مقدار کافی از هر گروه خونی جهت رفع نیازهای کشور در دسترس باشد.

بدون وجود اهداکنندگان مستمر، تهیه« خون کافی و سالم» قابل دسترسی مشکل می‌باشد.اهداکنندگان مستمر داوطلب سالم تر از دیگر اهدا کنندگان خون، از جمله داوطلبان بار اول می‌باشند، زیرا اهمیت خون سالم را درک می کنند .

همچنین احتمال پاسخگویی اهدا کنندگان مستمر به اهدای خون در مواقع اضطراری بیشتر است، از جمله در مواردی که حجم زیادی از خون موردنیاز است یا زمانی که ذخیره خون کم است به عنوان مثال در ایام تعطیل.

چه آزمایشهایی قبل از انتقال خون بر روی خون اهدا شده انجام می‌شود؟

سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌نماید که تمام خونهای اهدایی برای عوامل عفونی ذیل که ممکن است از طریق انتقال خون منتقل گردد، آزمایش شوند.

HIV

ویروس هپاتیتB

سیفلیس

هپاتیت C

هپاتیت C از مهمترین آزمایشات لازم بر روی خون‌های اهدایی است که از سال 1991-1990 انجام آن توصیه شده است .

سازمان بهداشت جهانی همچنین توصیه می‌نماید در جایی که مناسب و امکان پذیر است خون اهدایی برای عوامل عفونی دیگر از جمله:

هپاتیت

بیماری شاگاس( مخصوص آمریکای جنوبی، مرکزی و برخی نقاط خاص است ودر ایران موردی ندارد)

مالاریا

مورد آزمایش قرار گیرد.

چه کارهایی قبل و پس از اهدای خون صورت می‌پذیرد؟

بسته به اینکه شما اهداکننده مستمر بوده، یا اولین باری است که خون اهدا می‌کنید، سرویس انتقال خون باید اطمینان حاصل کند که اهدای خون، هیچگونه زیانی به شما نمی‌رساند. همچنین می‌بایست اطمینان حاصل شودکه خون شما برای شخصی که آن را دریافت می‌نماید نیز کاملاً بی‌ضرر است.

قبل از اهدای خون، چندین سوال در مورد تاریخچه پزشکی شما، سلامت و روش زندگی شما در گذشته وحال پرسیده می‌شود، ممکن است از شما سوالاتی در ارتباط با سفرهای اخیر شما پرسیده شود. به عنوان مثال اگر شما در ناحیه‌ای زندگی می‌کنید که مالاریا وجود ندارد، از شما سوال می‌شود که آیا اخیراً سفری به یک منطقه گرمسیری داشته‌اید.

این سوالات فقط به منظور حفظ سلامت شما وسلامت شخصی است که خون شما را دریافت می‌نماید. هر گونه سوال در مورد اطلاعات شخصی به صورت محرمانه حفظ شده، از آن به منظور دیگری استفاده نخواهد شد.

به شما گفته خواهد شد که آیا برای اهدای خون مناسب هستید و اگر خیر، آیا می‌توانید در آینده خون اهدا نمایید. در صورت نیاز، شما به یک مرکز بهداشتی یا سرویس مشاوره برای مراقبت یا مشاوره بیشتر ارجاع داده می‌شوید.

معاینه پزشکی مختصری هم از شما بعمل خواهد آید تا نبض، فشار خون و وزن شما کنترل گردد. سپس یک قطره خون از نوک انگشتتان گرفته می‌شود تا اطمینان حاصل گردد که اهدای خون، شما را کم خون نمی‌نماید.

سلامت شما برای سرویس انتقال خون بسیار مهم بوده ، بدون حصول اطمینان از اهدای بی خطر خون، از شما خونی گرفته نمی‌شود .

اهدای خون ساده می‌باشد؛ شما به راحت‌ترین حالت ممکن، اغلب بر روی تخت یا صندلی مخصوص، قرار می‌گیرید.

ناحیه داخل آرنج شما با محلول‌های ضد عفونی کننده، قبل از آنکه یک خونگیر آموزش دیده، سوزن استریل خود را که به یک کیسه خون مخصوص متصل است، وارد ورید شما نماید، پاک می‌کند. زمان جمع آوری خون یعنی از زمانی که فلبوتومی شروع می‌شود تا اینکه کیسه خون به اندازه کافی پرشود، نباید از ده دقیقه تجاوز نمایدو معمولاً کمتر از این مدت است، لیکن کل زمان اهدای خون (خونگیری وزمان استراحت) حدود 20 تا 25 دقیقه طول می‌کشد.پس از اینکه عملیات خونگیری به اتمام رسید فرد اهداکننده به مدت 15 الی 20 دقیقه در بخش اهداکنندگان استراحت می نماید تا اگر دجار مشکلاتی مانند ضعف و بیحالی گردید با کمک پزشک و پرسنل بخش بهبود یابد.به اهداکنندگان باید توصیه گرددکه تا 4 ساعت پس از اهدا خون به پوششی که خونگیر بر بازوی وی قرار داده است دست نزند و برای جبران مقدار خونی که اهدانموده مقدار زیادی آب یا نوشیدنی دریافت نماید.روز آرامی داشته باشد و به مدت یک ساعت از استعمال دخانیات پرهیز نماید.حداقل به مدت 4 ساعت بار سنگین حمل نکند و فعالیت اضافه نداشته باشد.

چه کسی نباید خون اهداکند؟

شما نباید خون اهداکنید اگر سلامتی خود شما در نتیجه آن آسیب ببیند.

مهمترین نکته مورد توجه سرویس انتقال خون، حصول اطمینان از این نکته است که اهدای خون به فرد اهداکننده آسیب نمی‌زند.

احساس بیماری می‌کنید

باردار هستید یا در یک سال گذشته باردار بوده‌اید؟

شرایط پزشکی خاصی دارید، مانند بیماری قلبی، فشار خون کم یا زیاد، دیابت، صرع.

اگر از بعضی از داروها استفاده می‌کنید.

شما ممکن است بتوانید در زمان دیگری خون اهدا نمائید؛ اگر چه در برخی از موارد، ممکن است برای همیشه از اهدای خون منع گردید که دلیل آن حمایت از سلامتی شماست.

شما نباید خون اهدا کنید اگر خون شما، حتی به احتمال کم، ممکن است به فرد گیرنده زیان برساند.خون آلوده می‌تواند آلودگی‌هایی را به فرد گیرنده آن منتقل نماید که زندگی وی را به مخاطره اندازد.

شما به یک بیماری که ازراه جنسی منتقل می‌شود مانند HIV یا سیفلیس یا سوزاک مبتلا هستید یا احتمال می‌دهید که اخیراً به آن مبتلا شده‌اید؛ زیرا این بیماری‌ها می‌توانند از طریق خون شما به فرد گیرنده منتقل گردند.

اگر زندگی شما به نحوی است که شما را در خطر ابتلا به یک آلودگی که ممکن است از طریق خون منتقل شود، قرار می‌دهد؛ به عنوان مثال اگر شما با بیش از یک نفر روابط جنسی دارید.

اگر حتی یکبار مواد مخدر تزریق کرده‌اید.

اگر اخیراً یک خالکوبی انجام داده‌اید یا قسمتی از بدنتان، مثلاً گوشتان را سوراخ کرده‌اید.

آیا جایگزینی برای انتقال خون وجود دارد؟

ضرورت انتقال خون را می‌توان در اغلب موارد با پیشگیری، تشخیص سریع و درمان شرایطی مانند کم خونی و مالاریا از بین برد.

می توان از آن با استفاده از جایگزینی مایع به صورت داخل وریدی(Intravenous replacement fluids ) به منظور جایگزینی حجم خون یا مواد دارویی با استفاده از روش‌های دیگر در راستای به حداقل رساندن از دست دادن خون، جلوگیری نمود، اما همیشه بیماران بسیاری وجود دارند که زندگی آنها به دسترسی به «خون سالم» وابسته است.

بیماران بسیار دیگری مانند هموفیلی‌ها و مبتلایان به تالاسمی به فرآورده های خونی،‌که از خون اهدا شده بدست می‌آید، وابسته‌اند.

چرا باید خون اهداکنیم؟

خون سالم نجات دهنده زندگی است. هر روزه شاهد مرگ هزاران نفر خواهیم بود، اگر افرادی خیر خواه خون خود را اهدا ننمایند. بسیاری از ما کسانی را می‌شناسیم که اگر به دلیل تقدیم هدیه حیات ( خون سالم) از جانب فرد دیگری نبود، از بین رفته بودند .

اکثراً انتقال خون در موارد ذیل صورت می پذیرد:

بیش از 25% خونهای اهدایی به مصرف افراد مبتلا به تالاسمی می رسد.در سالهای اخیر به لطف اهداکنندگان خون طول عمر این افراد بسیار افزایش یافته است.

در بانوان به منظور مداوای خونریزی حاصل از بارداری

کودکان مبتلا به کم خونی شدید

آسیب دیدگان ناشی ازحادثه

بیماران سرطانی و بیماران تحت عمل جراحی

هر ساله حدود پانصد هزار نفر از بانوان، در سراسر جهان به دلیل عوارض مربوط به بارداری از بین می‌روند حدود 25 درصد از این موارد به نوعی در ارتباط با از دست دادن خون می باشد اگر خون کافی در دسترس بود بسیاری از اینها نجات می‌یافت.

موارد معافیت دائم و موقت از اهدای خون چیست؟

معافیت از اهدای خون بر حسب عامل بوجود آورنده به دو دسته تقسیم می شود:

معافیت موقت

1) ابتلا به بعضی از بیماریها (نظیر سرما خوردگی)، مصرف برخی از داروها (مثل مصرف آنتی بیوتیک ها، تزریق واکسن ) و بعضی حالات ویژه (نظیر برخی اعمال جراحی، شیر دهی و بالا یا پائین بودن فشار خون) سبب می شود تا فرد بطور موقت از اهدای خون معاف شود.

توجه: در معافیت موقت بعد از بر طرف شدن عامل بوجود آورنده و بعد از گذشت مدت زمان خاصی که توسط پزشک مصاحبه کننده تعیین می شود، می توان مجدداً اقدام به اهدای خون نمود.

معافیت دائم

ابتلا به بعضی از بیماریها (مثل سکته قلبی و مغزی، ابتلا به هپاتیت بعد از 10 سالگی) و برخی از شرایط ویژه (مثل تزریق مواد مخدر) سبب معافیت دائم اهدا کننده می شود.

توجه: افرادی که به توصیه پزشک سازمان انتقال خون جزء دسته معافیت دائم قرار می گیرند جهت حفظ سلامت خود و یا فرد دریافت کننده خون هرگز نباید خون اهدا کنند.

ولی می توانند با تشویق سایر افراد خانواده، دوستان و آشنایان به اهدای خون در این امر بشر دوستانه مشارکت داشته باشند.

چه کسانى نباید تحت هر شرایطى خون اهدا نمایند

) افرادى که سابقه ابتلا به زردى بعد از ١٠ سالگى دارند.

٢) افرادى که قبلاَ آزمایشات مثبت از نظر هپاتیت B وC و ایدز ( HBS Ag HCV Ab ، HIV Ab ) داشته اند.

٣) افرادى که از مواد مخدر تزریقى استفاده کرده یا مى کنند (حتى براى یک بار).

٤) افرادى که رابطه جنسى نامطئن دارند.

٥) افرادى که فاکتورهاى انعقادى تغلیظ شده دریافت مى کنند.

اگر به هرنحوى در معرض آلودگى با ویروس ایدز ویا هپاتیت قرار گرفته اید(مثلا تماس با خون فرد آلوده، چاقوخوردگى، برقرارى تماس جنسى نامطمئن، بودن در زندان و..) جداَ از اهداى خون اجتناب کنید و قبل از هر چیز با پزشک سازمان مشورت نمایید. درصورت صادق بودن با پزشک سازمان ومطرح کردن مشکل خود درخصوص موارد ذکر شده، وى شما را به مراکز مشاوره وانجام آزمایش رایگان راهنمایى خواهد کرد. به این ترتیب ضمن اینکه شما پس از مشاوره و انجام تست هاى مورد نیاز، از سلامت خود اطمینان حاصل خواهید، با عدم اهداى خون، از آلودگى احتمالى انسان دیگرى جلوگیرى خواهید نمود.

توجه داشته باشید که ویروسهاى مولد ایدز و هپاتیت تا مدتى پس از ورود به بدن حتى بوسیله دقیق ترین تست ها نیز ممکن است قابل ردیابى نباشند(دوره پنجره) و اگر بدون مشورت با پزشک و در زمان غیر مناسب اقدام به خون دادن و انجام آزمایش نمائید، این احتمال وجود دارد که با وجود آلودگى جواب آزمایش به غلط منفى گزارش شود.

چه کسانى مى توانند خون اهدا نمایند ؟(شرایط اهدا خون )

١) افرادى که از نظر جسمى و روحى شرایط مناسبى داشته باشند.

٢) افرادى که در سنین ١٧ تا ٦٠ سال باشند (افرادى که سابقه اهداى خون دارند تا سن ٦٥ سالگى نیز مجاز به اهداى خون مى باشند).

٣) افرادى که وزن بالاتر از ٥٠ کیلوگرم داشته باشند.

٤) افرادى که از اهداى خون قبلى آنها حداقل ٨ هفته گذشته باشد (به شرط اینکه تعداد دفعات اهداى خون در سال بیشتر از ٤ بار نشود).

اکثر افراد سالمی که مبتلا به بیماری عفونی ( که از طریق خون منتقل می‌شود) نیستند، می‌توانند خون اهدا نمایند.

با اینکه سن مناسب برای مردمی که اهدای خون می‌کنند، میان کشورهای مختلف متفاوت است، اما به طور متداول بین 17 تا 65 سالگی است و مشروط بر آنکه معیارهای اهداکنندگان سالم در نظر گرفته شود، بسیاری از مراکز اهدای خون، افرادی که بین 16 سال و بیش از 65 سال سن دارند را می‌پذیرند.

همچنین تغذیه مناسب طی 4 الی 6 ساعت قبل از اهدا خون لازم و ضروری است.