خطر فرونشست زمین در مسیر خط آهن مشهد- تهران جدی است

دکتر مژگان ثابت تیموری اظهار کرد: در فاصله مشهد- تهران چهار دشت بحرانی وجود دارد که یک مورد آن دشت نیشابور و سپس سبزوار است. هرچند فرونشست زمین به طور میانگین حدود 57 تا 60 سانتیمتر اعلام شده، اما در برخی مناطق نشست زمین تا حدود سه متر نیز مشاهده و ثبت شده است.

وی خاطرنشان کرد: به دلیل تخلیه سفره‌های آب زیر زمینی، فضای خالی بستر زمین در حال فرونشست است و در واقع کشور ما نسبت به استانداردهای جهانی، چهار هزار برابر سرعت فرونشست بیشتری دارد. این مشکل در استان‌های شرق کشور از جمله خراسان رضوی نیز بسیار چشمگیرتر است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد عنوان کرد: هم‌اکنون دهانه گسل یا شکاف دشت نیشابور که در دهه 70، حداکثر سه سانتی‌متر عرض و در دهه 80، یک تا سه متر عمق فرونشست پیدا کرد، در حال حاضر عرض دهانه آن به 20 متر، با عمقی نامشخص افزایش یافته که متاسفانه این گسل خطوط راه‌آهن و جاده مشهد- تهران را نیز قطع می‌کند؛ بنابراین احتمال و خطر فرونشست زمین در مسیر ریل قطار جدی است و در صورت وقوع چنین رویدادی با بحران انسانی مواجه خواهیم شد.

وی با بیان اینکه فرونشست دشت‌های استان قطعی است، گفت: هر چقدر سرعت قطار بیشتر باشد، شدت ضربه و ارتعاش حاصل از آن بر روی ریل راه‌آهن بیشتر خواهد بود که این عامل سبب ایجاد طول موج‌هایی با تواتر خاص می‌شود. هرچه ضرب‌آهنگ به دلیل افزایش سرعت بیشتر باشد طول موج حاصل کوتاه‌تر و نفوذ آن بیشتر می‌شود و این عامل باعث افزایش شدت لرزش‌های سطح زمین و تشدید فرونشست زیر ریل خواهد شد.

ثابت تیموری بیان کرد: مسوولانی که خطوط ریلی را مدیریت می‌کنند باید با اطلاعات دریافتی از سازمان‌های لرزه‌نگاری و زمین‌شناسی و بازدید از خطوط آهن، مقدار فرونشست زمین را با استفاده از دستگاه‌های مختلف از جمله دستگاه  میکروگراویمتر، ضخامت لایه‌های مختلف، عمق فرونشست، فضای خالی و موارد مشابه را شناسایی کنند.

وی گفت: تدابیری را که شرکت‌ قطارهای ملی اعلام کردند، بر اساس همین واقعیت است. در استان‌های بحرانی مانند استان خراسان و مناطقی که احتمال فرونشت زمین پیش‌بینی می‌شود بایستی با کاهش سرعت، شدت لرزه‌های ایجاد شده روی ریل و پوسته زمین را کاهش داد. با توجه به اعلام شرایط خطوط ریلی، نصب تابلوهای هشدار کاهش سرعت در مناطق بحرانی امری ضروری است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد با تاکید بر لزوم شناسایی مکان‌هایی که امکان فرونشست وجود دارد، گفت: کارشناسان مربوطه باید اعلام کنند دقیقا در چه مناطقی امکان فرونشست وجود دارد و با شناسایی مقدار خطر، به تعیین دقیق مسیر ریل از منطقه یا تغییر موقعیت آن اقدام کنند و یا با مقاوم‌سازی و بهبود زیرساخت‌های ریلی، با ضریب اطمینان بالا و کاملا کارشناسانه که البته نیاز به کارشناسی دقیق و با انجام محاسبات فنی و بدون نقص دارد، به احداث زیرساخت‌ها با رعایت کامل اصول فنی و مصالح استاندارد اقدام کنند. همانگونه که تایوان به دلیل احتمال فرونشست زمین بر اثر کاهش افت سطح آب‌های زیرزمینی در مسیر خطوط ریلی سریع‌السیر خود، هر 10 سال یک‌بار برنامه کارشناسی دقیق مخاطرات و مقاوم‌سازی خطوط ریلی این کشور را در دستور کار خود قرارداده است.