انتشار سریع ویروس کرونا ، فارغ از جوانب انسانی و اجتماعی آن به سرعت در عرصه اقتصادی نیز تبعاتی را به بار آورد. قیمت کالاهای اساسی مثل نفت، فراورده های پتروشیمی و فلزات بعد از یک دوره رشد، دچار ریزش شد و بسیاری از بورس های جهانی نیز ریزش کردند؛ در این زمینه تفاوتی بین بورس های آسیایی و غربی وجود نداشت چرا که آسیب دیدن اقتصاد بزرگ چین، همزمان با کاهش تولید و مصرف در این کشور، تقاضا برای بسیاری از مواد اولیه و محصولات نهایی را کاهش خواهد داد.
لذا علاوه بر اقتصاد چین، کل اقتصاد جهانی به سرعت از این موضوع متاثر شد.در این شرایط، به تازگی تحلیل ها و نگرانی هایی در خصوص اثر این پدیده بر اقتصاد ایران نیز مطرح شده است که توجه به آن در سطح سیاست گذاری و عمومی لازم به نظر می رسد. همچنین پیشگیری از تحلیل های اغراق آمیز و تزریق نگرانی به فضای اقتصادی کشور نیز ضروری است. در خصوص اثر این پدیده بر اقتصاد ایران، اولین و مهم ترین نکته این است که به دلایل مختلف ساختار اقتصاد ایران و به ویژه روابط بین‌المللی اقتصاد کشور (تجارت کالا و جریان پول و سرمایه) به نحوی است که اثری ناچیز از تحولات اقتصاد جهانی می گیرد. تجربه رکود بزرگ جهانی در سال 2007 یا شیوع گسترده ویروس سارس در سال 2002 این موضوع را تایید می‌کند.کاهش قیمت نفت و کالاهای اساسی، یکی از این مسیرهاست که بر درآمد ارزی نفتی و غیرنفتی ایران اثر می گذارد. البته میزان ریزش قیمت های جهانی نفت و فلزات، تاکنون در حد نوسانات متعارف بازارهای جهانی بوده است. ضمن این که روند نزولی در ابتدای معاملات هفته جدید میلادی (دیروز) متوقف شد. لذا تصویر ایجاد شوک از این محل به اقتصاد کشور صرفا یک مبالغه است.
قیمت برخی کالاهای اساسی هم اکنون، بیشتر از مقادیر آن در اوج جنگ تجاری در پاییز امسال است. یک نگرانی نیز در خصوص وضعیت بازار سرمایه و احتمال ریزش همراه با بورس های سهام و کالایی جهانی وجود دارد که فعلا موج نقدینگی موجود در بورس در کنار توقف روند نزولی بازارهای جهانی، مانع از این موضوع شده است. با این حال رشد حبابی بورس در وضعیتی که کنترل کرونا به درازا بکشد، ممکن است شرایط نامناسبی برای بورس و به ویژه سرمایه های جدیدالورود ایجاد کند.یک مسیر دیگرِ اثرگذاری که نیازمند بررسی و توجه بیشتری است، مسئله آسیب دیدن اقتصاد چین به عنوان یکی از بزرگ ترین شرکای تجاری کشور است. در این خصوص باید توجه کرد که تخمین ها از آسیب اقتصاد چین از این پدیده حدود 60 میلیارد دلار معادل حدود 3 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور است.
احتمالا میزان مبادلات تجاری، اندکی بیش از این مقدار افت کند. در این میان آن چه مهم است این که کاهش اجتناب ناپذیر تجارت این کشور- که طبیعتا با همه شرکای تجاری رخ خواهد داد- به صورت نامتقارن رخ ندهد. یعنی کشور ما نیز که در برخی موارد مبادلات گسترده ای با چین دارد، بیش از سایر شرکای این کشور دچار کاهش تجارت نشود. یعنی چنان چه کشور ما نیز مثل همه شرکا دچار افت 3 تا 5 درصدی در مبادلات با چین شود، مشکل جدی ایجاد نمی شود و طبیعتا این افت از مسیرهای دیگر قابل جبران است. البته درباره برخی اقلام اساسی که از چین تامین می شود باید حساسیت بیشتری وجود داشته باشد. رسیدن به این هدف با دیپلماسی اقتصادی، حفظ روابط اقتصادی در کنار سیاست های پیشگیری از شیوع ویروس و همراهی با این کشور در کنترل تبعات مختلف انسانی و اقتصادی این پدیده، مهم ترین راهکارهایی است که به راحتی می تواند اقتصاد کشور را از تبعات کرونا مصون کند. علاوه بر آن در عرصه رسانه ای و مدیریت افکار عمومی نیز،باید مراقبت های خاص با رویکرد پاسخ و خنثی کردن تحلیل ها و گزارش های مبالغه آمیز در صورت ضرورت، مدنظر باشد.
جواد غیاثی
