هادی خسروشاهین با اشاره به فرایند مذاکرات وین و پیش‌نویسی که ماحصل مذاکرات طرفین مختلف بود، اظهار کرد: آخرین نسخه پیش‌نویس در ماه مارس و تحت تاثیر مسائل مرتبط با جنگ اوکراین قرار گرفت، اما پس از ۲ ماه (از ماه آوریل تا جولای و ژوئیه) در نتیجه فعل و انفعالات و تحولاتی در نوع نگاه آمریکا نسبت به برجام ، تغییراتی در پیش‌نویس ایجاد شد. تغییراتی که بسیار راهبردی و استراتژیک و نوعی بازخوانی از استراتژی جدید دولت بایدن بود.
وی با بیان اینکه استراتژی جدید بایدن به جای ایجاد دومینویی از توافقات به احیای توافق هسته‌ای محدود می‌شود، عنوان کرد: به صورت کلی دو تغییر در نگاه غرب نسبت به گذشته صورت گرفته است. یک تغییر و تحول در خصوص راهبرد تروئیکای اروپایی و دولت بایدن است و تغییر دیگر به خط مشی و تاکتیک در حوزه خود متن توافق احتمالی معطوف می‌شود، زیرا چنین متنی درخواست و مطالبات ایران را در حوزه تضامین، راستی‌آزمایی و تعهدات پادمانی به نوعی حل و فصل می‌کرد و انعطاف‌پذیری طرف آمریکایی را نسبت به این مسئله تحت تاثیر قرار داده است.
این تحلیگر مسائل بین‌الملل در پاسخ به اینکه چه عواملی باعث شد آمریکا پاسخ اخیر ایران را غیرسازنده بخواند، بیان کرد: اولین دلیل به سیاست داخلی آمریکا و روزنه‌های امیدی که برای حزب دموکرات ایجاد شد، معطوف می‌شود، چراکه دموکراتها به دلایلی به این نتیجه رسیدند که حداقل یکی از مجلسین آمریکا را پس از انتخابات نوامبر در کنترل خود خواهند داشت.
خسروشاهین در خصوص دلایل امیدواری دموکراتها و تحول در سیاست داخلی آمریکا عنوان کرد: به دلایلی مانند پرونده‌های مرتبط با ترامپ در خصوص حمله به کاپیتول‌هیل و کمیسیون تحقیقات ۶ ژانویه، تفحص و تفتیش ویلای ترامپ در فلوریدا و ۱۱ هزار سند طبقه بندی شده و همچنین عبور برخی از لوایح حساس و راهبردی برای دموکراتها و دولت اوباما در کنگره آمریکا در ارتباط با موضوعات اقتصادی و عملکرد دولت در خصوص کنترل و مدیریت تورم در آمریکا، دموکراتها را بر این اندیشه واداشته که وضعیت به نفع آنها در حال بهبود یافتن است.
وی با بیان اینکه این وضعیت برای دموکراتها ثابت نخواهد ماند، افزود: احتمالا دموکراتها کرسی‌های خود را در انتخابات نوامبر افزایش خواهند داد. اگرچه انتظار می‌رود اکثریت مجلس نمایندگان به دست جمهوری‌خواهان بیفتد. به همین دلیل بایدن و مشاورانش توافقی را که مورد اجماع دو حزب نیست و مخالفان متنفذ پرنفوذ مانند رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در خود جبهه دموکراتها دارد و می‌تواند هزینه سیاسی را برای حزب دموکرات در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای افزایش دهد و دموکراتها را وارد چالش‌هایی بکند که به سود جمهوری‌خواهان رقم بخورد، امضا نمی‌کنند.
این کارشناس روابط بین‌الملل دومین دلیل مخالفت آمریکا با پاسخ ایران را افشاگری رسانه‌های اسرائیلی و غربی مانند وال‌استریت ژورنال و پولیتیکو در مورد پیش‌نویس توافق دانست و گفت: افشاگری رسانه‌ها باعث شد فضای عمومی به زیان بایدن تغییر کند و دولت بایدن در روابط دوجانبه خود با اسرائیل تحت فشار قرار گیرد، زیرا اسرائیل با تضمین‌هایی که به ایران داده شد و با بسته سیاسی که در کنار پیش‌نویس اتحادیه اروپا در آخرین دور مذاکرات وین توافق شد (مبنی بر این که اگر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند، مسائل باقی‌مانده میان ایران و آژانس مختومه اعلام می‌شود) مخالف بود.
خسروشاهین با اشاره به دیدارهای بایدن و یائیر لاپید ادامه داد: سومین دلیلی که باعث شد غرب پاسخ‌های ایران را غیرسازنده و یک گام به عقب تفسیر کند به نزدیکی انتخابات پارلمانی اسرائیل مرتبط است. در واقع در دیدار بایدن و لاپید مطالبه اصلی لاپید این بود که احیای برجام می‌تواند این فرصت و شانس را به همراه داشته باشد که مجددا نتانیاهو و ائتلاف راست‌گرایان به قدرت برسند، در حالی که در حال حاضر ارزیابی‌ها نشان می‌دهد ائتلاف راست‌گرایان و چپ‌گرایان به رهبری نتانیاهو و یائیر لاپید شانه به شانه هم حرکت می‌کنند.
وی افزود: اگر برجام احیا شود، دست برتر را به نتانیاهو می‌دهد و با توجه به تجربه برجام در دوران اوباما و تلاش‌هایی که نتانیاهو برای خروج آمریکا از توافق در مه ۲۰۱۸ انجام داد، خوشایند و مورد استقبال دولت بایدن و دموکراتها نیز نیست. در نتیجه این مسائل باعث شده است از میزان انعطاف‌پذیری آمریکا و غرب در این برهه زمانی کاسته شود.
چرا آمریکا قصد دارد توافق برجام را به پس از انتخابات کنگره موکول کند؟
این کارشناس روابط بین‌الملل در خصوص احتمال اینکه نتیجه مذاکرات پس از انتخابات کنگره در ماه نوامبر اعلام شود، خاطرنشان کرد: برجام در یکی دو ماه آینده با چند نقطه عطف مواجه می‌شود. اولین نقطه عطف در احیای برجام به اجلاس آژانس بین المللی انرژی اتمی در اواخر هفته بازمی‌گردد که دولت بایدن را مجاب می‌کند برای حفظ روزنه‌های مذاکره و دیپلماسی با ایران هم که شده از تصاعد بحران در این مقطع زمانی خودداری کند و از صدور قطعنامه و بیانیه‌ای تند علیه برنامه هسته‌ای ایران خودداری شود تا این روزنه‌های امید حفظ شود.
خسروشاهین افزود: موکول کردن توافق به پس از انتخابات کنگره، به لاپید امتیاز این را می‌دهد که حداقل موازنه فعلی نیروهای سیاسی در اسرائیل را حفظ کند و وضعیت رو به بدتر شدن نرود، زیرا نتانیاهو با جابجایی ۲ الی ۳ کرسی می‌تواند کنست را در اختیار بگیرد و دوباره به قدرت بازگردد. لذا بایدن امیدوار است با دادن چنین زمانی به لاپید، او شانس پیروزی خود را در انتخابات پارلمانی حفظ کند.
وی ادامه داد: عدم امضای توافق در ماه سپتامبر عملا باعث می‌شود موضوعات انتخاباتی که درحال حاضر بر پرونده ترامپ و مسائل سقط جنین متمرکز است، همچنان باقی بماند و جمهوری‌خواهان نتوانند با بهانه‌جویی‌های جدید زمین بازی را به سود خودشان تغییر دهند و دموکراتها را در وضعیت تدافعی قرار دهند، چراکه در مقطع فعلی برخلاف ماه گذشته که دموکراتها برای اوضاع اقتصادی آمریکا در وضعیت تدافعی قرار داشتند، جابه‌جایی کارکرد ایجاد شده و جمهوری خواهان چنین نقشی را ایفا می‌کنند.
این کارشناس روابط بین‌الملل عنوان کرد: دموکراتها تمایل ندارند جمهوری‌خواهان از وضعیت تدافعی خارج شوند و تصور می‌کنند امضای برجام و توافق هسته‌ای در ماه سپتامبر می‌تواند این امکان و شانس را برای جمهوری‌خواهان به وجود بیاورد که مجددا حزب دموکرات را در وضعیت تدافعی که تا پیش از این گرفتارش بودند، قرار دهد.
خسروشاهین با تاکید بر رد و بدل شدن پیام‌هایی میان واشنگتن و تل‌آویو در خصوص تعویق مذاکرات، خاطرنشان کرد: در موضوع خروج سپاه پاسداران از FTO دیدیم اولین رسانه‌ای که آن را پیش از اعلام رسمی بایدن افشا کرد، رسانه‌های اسرائیلی بودند. امروزه هم در رابطه با تغییر زمان‌بندی مذاکرات و به تعویق افتادن آن، مجددا رسانه‌های اسرائیلی پیش‌دستی کرده و اعلام کردند بایدن به لاپید اطلاع داده است که تا ماه نوامبر آمریکا تمایلی ندارد در ارتباط با توافق هسته‌ای به اقدام مقتضی دست بزند.
احتمال رسیدن به توافق تا پیش از ماه نوامبر
وی با اشاره به اتفاقات و رویدادهایی که تا دو هفته آینده رخ خواهد داد، اظهار کرد: احتمال دارد به دلیل اتفاقاتی که ممکن است در دو هفته آینده به وقوع بپیوندد، در داخل آمریکا فضا به زیان حزب دموکرات تغییر کند و دولت بایدن و تروئیکا مجبور شوند به خاطر گزارش فصلی که گروسی تهیه کرده و فشار اسرائیل، اقدامات مغایر با دیپلماسی و رویه‌های دیپلماتیک در نشست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اتخاذ کنند.
این کارشناس روابط بین‌الملل افزود: اگر تیم بایدن به این نتیجه برسد که زمان از حیث این ۳ نقطه عطف به زیان آنها خواهد بود، ممکن است حتی قبل از ماه اکتبر و اوایل آن شاهد اعلام توافق باشیم و در این زمان بایدن احساس کند در معادلات هزینه و فایده خود، فواید اعلام توافق قبل از ماه نوامبر بیشتر از مضراتش خواهد بود. اگر بایدن به این نقطه برسد ممکن است دوباره به نقطه انعطاف‌پذیری خود بازگردد.
خسروشاهین با غیرقابل انکار دانستن اهمیت انرژی برای اروپا با توجه به زنجیره‌ای که بین روس‌ها و اروپایی‌ها در سه دهه گذشته ایجاد شده بود، عنوان کرد: روس‌ها از حیث انرژی بیشترین زیان را از پیامدهای جنگ اوکراین متحمل شدند. در واقع روس‌ها حتی بیش از آمریکایی‌ها متضرر شده‌اند. آمریکایی‌ها شاید صرفا از حیث متغیر قیمت‌ها در بازار انرژی و تاثیر آن بر مسئله حیاتی در افکار عمومی یعنی بنزین تحت تاثیر قرار بگیرند، در حالیکه ضرر این مسئله برای روس‌ها بسیار بیشتر است.
وی در خصوص پیوند مسئله انرژی اروپا با ایران تاکید کرد: بدون در نظر گرفتن مباحث سیاسی، به دلیل ماهیت اجرای چند مرحله‌ای توافق هسته‌ای و ماهیت چند مرحله‌ای و ۱۶۰ روزه بازگشت ایران و ایالات متحده آمریکا به تعهدات خود بر اساس برجام، به بازه زمانی چهار یا پنج ماهه‌ای نیاز است تا نفت ایران به طور رسمی به بازارهای انرژی بین‌المللی بازگردد.
این کارشناس روابط بین‌الملل با بیان اینکه در خوشبینانه‌ترین حالت با امضای طرفین برجام، ۵ الی ۶ ماه زمان می‌برد ایران به بازار بین‌المللی انرژی برگردد، گفت: زمانی که ایران به بازار بین‌المللی برگردد مصادف می‌شود با ماه پایانی زمستان و عبور اروپا از فصل سرما. اما نکته حائز اهمیت این است که اروپایی‌ها بیش از نفت، نیاز مبرمی به گاز دارند.
وی مهم‌ترین مسئله به ویژه برای آمریکا را وجود روزنه‌هایی برای تداوم مذاکرات هسته‌ای بین ۱+۴ و آمریکا با ایران دانست و افزود: برای کشورها از جمله آمریکا مهم است که روزنه‌هایی از مذاکرات وجود داشته باشد که فضا به سوی بحران در منطقه به خصوص در خلیج فارس حرکت نکند، زیرا دومینوی بحران در حوزه ترتیبات امنیتی از اوکراین تا خلیج فارس می‌تواند بازارهای انرژی را با تکانه‌های عظیمی رو به رو کند.
این کارشناس روابط بین‌الملل مسئله مهم برای اروپا و آمریکا را حفظ روزنه‌های دیپلماسی با ایران دانست و گفت: حفظ این روزنه‌های دیپلماسی، تبعات مستقیمی بر بازارهای انرژی خواهد داشت و در میان مدت زمینه را برای بازگشت ایران به بازارهای بین‌المللی انرژی فراهم می‌کند. به طوری که اگر مذاکرات و شرایط به خوبی پیش رود به احتمال زیاد از ۳ ماهه دوم سال ۲۰۲۳ یعنی از اوایل آوریل، بازگشت ایران به بازارهای بین‌المللی امکان پذیر خواهد بود و این قدرت را به طرف مقابل می‌دهد که بر وابستگی شدید خود در زنجیره‌های تامین انرژی در قبال مسکو غلبه پیدا کند.
