جادوی سلامت؛ صبحانه
افکارنیوز

: با آغاز روز، سیستم سوخت و ساز بدن شروع به فعالیت می‌کند و بدن برای شروع فعالیت‌های روزمره نیاز به انرژی پیدا می‌کند، نخستین منبع انرژی رساننده به بدن وعده صبحانه است. متخصصان تغذیه می‌گویند، این وعده غذایی با اهمیت‌ترین وعده برای سلامت بدن به حساب می آید. آنها معتقدند سلامت جسمی و فیزیولوژیکی بدن و مقابله و مقاومت بدن در برابر بسیاری از مشکلات و بیماری‌های سخت، رابطه مستقیمی با تغذیه و وعده صبحانه دارد، بنابراین هر فردی در هر گروه سنی یا وضعیت تناسب‌اندام که باشد صرف صبحانه برای او از ضروریات محسوب می‌شود.

دکتر احمدرضا درستی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و مدرس دانشگاه از صبحانه و تأثیر آن بر رشد، سلامت و هوش و به طور کلی تأثیر آن بر فعالیت بدن هر انسان در هر گروه سنی این‌گونه می‌گوید.

چه ارتباطی میان وعده صبحانه با سلامت جسمی و روحی افراد وجود دارد؟

به طور کلی، تمام مواد غذایی که در طول روز باید به بدن افراد رسیده و دریافت کنند در وعده‌های غذایی خلاصه می‌شود، اگر افراد در طول ساعت‌های مختلف روز فقط یک یا دو مرتبه، غذا بخورند نباید انتظار سلامتی را داشته باشند. حتی بزرگان دینی تأکید کرده‌اند دو وعده اصلی غذا باید استفاده شود اما این مسئله به این معنا نیست که میان وعده‌ها، از سبد غذایی حذف شود، البته در این میان، وعده مهم و اصلی وعده صبحانه است. بعد از ساعت‌ها خواب و استراحت، افراد باید هنگام صبح، غذای کافی استفاده کنند، زیرا متابولیسم بدن به طور طبیعی هنگام صبح آغاز می‌شود، اما اگر افراد میل به صبحانه نداشته باشند، سوخت و ساز بدن کاهش و متابولیسم بدن پائین می‌آید و بدن افراد دچار ضعف ناشی از نخوردن صبحانه می‌شود. بنابراین گرسنگی سلولی فعالیت مناسب مغز و تمام بدن را کاهش می‌دهد. خوردن صبحانه برای کودکان از واجبات است زیرا ضعف و گرسنگی کودکان در دوران دبستان باعثکاهش در یادگیری آنها می شود.

نقش وعده صبحانه و تأثیر آن در یادگیری چیست؟

یادگیری توسط مغز انجام می‌گیرد و منبع اصلی انرژی مغز، گلوکز است. بنابراین دریافت گلوکز برای بدن از طریق مواد غذایی امکانپذیر است و بدن کودکان فقط توانایی دارد ۲ تا ۴ ساعت از ذخایر قند حیوانی یا گلیکوژن استفاده کند و هنگامی که زمان گرسنگی و نخوردن صبحانه طولانی‌تر شود مغز با کمبود غذا مواجه شده در این حالت فرد احساس بی‌حالی، خستگی، سرگیجه و حتی سردرد می‌کند و یادگیری آنها بشدت کاهش پیدا می‌کند.

چرا برخی افراد به هنگام صبح تمایلی به خوردن وعده صبحانه نداشته و احساس گرسنگی به آنها دست نمی‌دهد؟

شایع‌ترین علت این است که شب‌‌ها به موقع نمی‌خوابند و تا دیروقت به خوردن مواد غذایی می‌پردازند، همین امر باعثمی‌‌شود غذاهای شب گذشته به طور کامل هضم و جذب نشده و دستگاه گوارش آمادگی پذیرش مواد غذایی جدید را نداشته باشد. این افراد اکثراً صبح در دهان احساس تلخی دارند، علل دیگری نیز وجود دارد که کمتر اتفاق می‌افتد و فرد به دلیل مبتلا بودن به بیماری‌های متابولیکی و انگلی اشتها به خوردن صبحانه را از دست داده و احساس حالت تهوع و تلخی در دهان می‌کند.

چه مواد غذایی باید در وعده صبحانه گنجانده شود؟

افراد بهتر است از خوردن مواد غذایی چرب و پرحجم به‌طور روزانه در وعده صبحانه پرهیز کنند. بنابراین خوردن نیمرو، کله‌پاچه و حلیم به‌طور دائم و روزانه قابل توصیه نیست. اما خوردن لبنیات باید هر روز در وعده صبحانه وجود داشته باشد، همچنین یک ماده انرژی‌زای نشاسته‌ای مانند نان، ذرت پرک‌شده، غلات صبحانه(گندم و جو پرک شده) با مقداری میوه‌های خشک، کشمش و شیر مصرف شود. افراد می‌توانند از انواع نان‌ها برای وعده صبحانه بویژه نان‌هایی که سبوس‌دار هستند و خوب تخمیر شده‌اند مانند نان تست سبوس شده، نان‌های صنعتی سبوس‌دار، نان سنگک و نان‌های تنوری استفاده کنند و مصرف این نان‌ها به مراتب بهتر از مصرف نان‌هایی است که سفیدرنگ هستند. همچنین برای تنوع بیشتر در وعده صبحانه اضافه کردن یک لیوان آبمیوه بعضی روزها باعثمتنوع شدن سفره صبحانه و افزایش اشتها در افراد می‌شود. همچنین افراد می‌توانند در وعده صبحانه هفته‌ای یک‌بار عدسی، خوراک لوبیا، حلیم گندم و در هر فصل یک‌بار کله‌پاچه را در وعده صبحانه قرار دهند.

به‌کار بردن چه شیوه‌هایی باعثافزایش اشتها برای خوردن صبحانه در افراد می‌شود؟

نخستین و مهم‌ترین اصل، تنوع است، داشتن یک برنامه‌ریزی متنوع هفتگی باعثافزایش اشتها برای افراد بویژه کودکان می‌شود، بنابراین متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند به‌طور مثال نخستین روز صبحانه را با خوردن نان تست، پنیر و شیر آغاز کرد، روز دوم نان متفاوت‌تری همراه کره، بادام زمینی و عسل صبحانه را تشکیل دهد، روز سوم غلات همراه با شیر در سفره صبحانه قرار گیرد، روز بعد خامه و مربا و بدین ترتیب تخم مرغ، حلیم، عدسی را در روزهای بعد برای ایجاد تنوع و ایجاد اشتها جایگزین کرد، اگر طبق برنامه‌ریزی پیش برویم، کودکان برای خوردن وعده صبحانه میل و شوق بیشتری را نشان می‌دهند و این در حالی است که تکراری شدن سفره صبحانه تنها بی‌میلی افراد را به همراه خواهد داشت.

از چه سنی برای کودکان نقش وعده صبحانه حائز اهمیت است؟

از سن یک سالگی، کودکان همراه والدین باید غذای خانواده را استفاده کنند. از شش ماهگی تا سن دو سالگی کودک در کنار غذاهای خاص، شیر مادر را مورد استفاده قرار می‌دهد. در این سن صبحانه برای آنها اهمیت و نقش پررنگی ایفا نمی‌کند. از سن ۲ سالگی تا ۱۲ سالگی که به دو سن قبل از مدرسه(سن ۲ تا ۵ سالگی) و دوران مدرسه(۶ تا ۱۲ سالگی) تقسیم می‌شوند وعده صبحانه اهمیت خاصی پیدا کرده و در دوران نوجوانی یعنی از سن ۱۳ سالگی تا ۱۸ سالگی وعده صبحانه اهمیت بیشتری می‌یابد.

در دوران بزرگسالی افرادی که تمایلی به خوردن صبحانه ندارند علاوه بر احساس ضعف و بی‌حالی دچار اضافه وزن و چاقی خواهند شد و اما سالمندان گروهی هستند که در معرض خطرات بیشتری قرار دارند و نخوردن صبحانه لطمات جبران‌ناپذیری را به بدن آنها وارد می‌کند.

کدام دسته از مواد غذایی برای افزایش هوش مفید است؟

معمولاً مواد غذایی دارای رنگیزه‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ برای افزایش هوش مفید هستند. از گروه آنتی‌اکسیدان‌ها مانند کشمش درشت و انگور سیاه که بهتر است با هسته جویده شود، هویج فرنگی، ترب، چغندر و تمام سبزیجاتی که رنگیزه‌های قرمز و نارنجی دارند، حاوی آنتی‌اکسیدان‌های ارزشمندی هستند که از وارد شدن آسیب و لطمه به سیستم عصبی جلوگیری کرده و باعثافزایش حافظه می‌شوند. همچنین آنتی‌اکسیدان‌های موجود در سبزیجاتی با برگ سبز تیره که دارای پیش‌سازه‌های ویتامینA یا کاروتنوئیدها هستند جزو آنتی‌اکسیدان‌های مؤثر محسوب می‌شوند. استفاده از ماهی، میگو و غذاهای دریایی که حاوی اسیدهای چرب امگا۳ و دانه کلزا، روغن کلزا، گردو، بادام و فندق نیز برای تقویت حافظه مفید محسوب می‌شوند.

کودکان چاق و دارای اضافه وزن وعده صبحانه را حذف کنند یا خیر؟

وعده صبحانه برای تمام افراد در گروه‌های سنی مختلف حائز اهمیت است و تمام افرادی که به وعده صبحانه اهمیت نمی‌دهند به لحاظ جسمی چاق‌تر و دارای اضافه وزن هستند. زیرا نخوردن صبحانه باعثپائین آمدن سوخت و ساز در بدن شده و هر غذایی را که بعد از صبحانه بخورند سریع جذب بدنشان شده و فرد دچار چاقی و سوءتغذیه می‌شود. هیچ فردی نباید وعده صبحانه را حذف کند، بلکه افراد چاق باید به اندازه کافی و طبق نظر متخصص تغذیه دستور غذایی منظمی را مورد استفاده قرار دهند که از چاقی آنها جلوگیری کرده و یا به کاهش وزن‌شان کمک کند.

در وعده صبحانه چه لبنیاتی باید استفاده شود؟

کودکان تا سن ۵ سالگی اگر اضافه وزن ندارند باید از لبنیات تمام چرب(۴-۵ / ۳ درصد) استفاده کنند، برای افراد بزرگسال خوردن لبنیات کم چرب علاوه بر اینکه احتمال چاقی را کاهش می‌دهد جذب کلسیم و سایر مواد معدنی را نیز افزایش می‌دهد.

خوردن وعده صبحانه چه تأثیری بر جسم و فیزیولوژیک افراد می‌گذارد؟

خوردن صبحانه بر میزان رشد، سلامت، بلوغ و تكمیل شدن اندامهای مختلف بدن تأثیر میگذارد، معمولاً افرادی كه زیاد بیمار میشوند و در بزرگسالی دچار مشكلات جسمی میشوند، این مشكلات ارتباط مستقیمی با تغذیه دوران كودكی آنها دارد.