، رانندگی زنان در شهر ها و کلانشهر های کشور چند سالی است که به مسئله ای عادی در جامعه ایران تبدیل شده است. زنان به یاد دارند که تا سال های قبل، سر چهار راه ها، پشت چراغ قرمز، وقتی که می خواستند دور تمام بزنند، بودند مردانی که با بوق ممتد و اعتراض، اسایش زنان را در پشت فرمان به هم می زدند. حتی بودند کسانی که اجازه رانندگی و دریافت گواهینامه رانندگی را به زنان و دختران خود نمی دانند. اما جامعه امروز ایران دیگر فرهنگ غالب خود را در گذشته های دور فراموش کرده است و تا حد زیادی به طور یکسان وبرابر فرصت بهره مندی از امکانات خودوری شخص
را به زنان داده است.
ورود زنان به دنیای مردانۀ اتومبیل در گذشته های دور تأثیرات بسیاری بر چگونگی سبک زندگی، تحرک، فراغت، روابط اجتماعی و دیگر ابعاد مختلف زندگی آنان داشته است.
مروری تاریخی نشان می دهد با ورود اتومبیل به ایران، که همانند دیگر تکنولوژی های آن زمان نشان تجدد به شمار می رفت، مقاومت های فرهنگی و اجتماعی بسیاری در برابر آن صورت گرفت و اگرچه به مرور با استقبال عامۀ مردم، در زندگی روزمره جایگاه خاصی پیدا کرد، همچنان مخالفت های زیادی در برابر رانندگی زنان وجود داشت. امروزه به علت شهرنشینی مدرن و نیاز به تحرک اجتماعی، اتومبیل و کارکردهایش در زندگی روزمره زنان جایگاه خاصی یافته است.
با این حال با فرض اینکه فرصت رانندگی برای زنان به عنوان یکی از حقوق اصلی آنها در زندگی شهر نشینی کمتر از ۲۰ سال است که به هنجار عادی ای در جامعه ایران تبدیل شده است، یکی از پژوهش های دانشگاهی در دانشگاه علامه طباطبایی به بررسی دلایل رانندگی زنان در جامعه ایران پرداخته است.
حصار امنیتی
امنیت از مهمترین مسائل مربوط به زنان است که حضور بی دغدغه در جامعه را برای کار و فعالیت فراهم می آورد و عدم آن عوارض روحی و جسمی بسیاری را سبب می شود. ناهنجاریهای اجتماعی چون ترس از آزار جنسی، متلکهای زننده، شلوغیهای آزاردهنده، لمس اعضای بدن، عدم وجود امنیت ذهنی و عینی در مؤلفه های حمل و نقل عمومی، ترس از تردد پس از تاریکی هوا، سختگیریهای خانواده و …، اعتماد به نفس زنان را از حضور در فضای عمومی کاهش می دهد.
زنانی که دارای مهارت رانندگی و خودروی شخصی هستند، با بهره گیری از حصار امن و آهنین اتومبیل، فضای عمومی را به تصرف خود درآورده و قاعده عدم حضور در زمان پس از تاریکی هوا را می شکنند.
کسب درآمد
مسافرکشی زنان مسئلۀ نسبتاً نوظهور فرهنگ ایران است. در تمامی جوامع و در طول تاریخ، نوعی تقسیم کار بر حسب جنسیت وجود دارد و ماهیت کارهایی که توسط زنان و یا مردان انجام می شود، متفاوت است. رانندگی موتورهای ثابت، مسافربری و حمل کالا، به عنوان مشاغلی که ۹۰ درصد آنها از یک جنس هستند، شغلی مردانه تعریف شده است. شغل مسافرکشی در عرف مردم ایران نیز، کاملاً مردانه محسوب میشد. اما اخیراً با آغاز به کار آژانسها و تاکسی سرویس های ویژه بانوان و زنان مسافرکشی که بر سر چهارراهها در کنار دیگر مردان مسافرکش، به دنبال مسافرند، رانندگی با کارکرد اقتصادی به حیطۀ مشاغل زنانه نیز وارد
شده است. در این کارکرد، اتومبیل با طبقه پیوند عمیقی دارد. اغلب این زنان به علت مشکلات شدید اقتصادی و سختیهای زندگی به این شغل رو می آورند که در نتیجه اتومبیلهای آنان از خودروهای لوکس فاصله می گیرد و رفتارشان به علت فضای خیابان و کار فیزیکی، وجه کاملاً خشن، تند و مردانه می یابد.
تسهیل کارهای خانگی
اتومبیل در ابتدایی ترین کارکرد خود به عنوان ابزار رفاهی به کمک زن می آید و از دیگران بی نیاز می نماید. اغلب زنان در ایران، به ویژه زنان متأهل اتومبیل را برای تسهیل کارهای خانگی و اداری و شغلی به کار می گیرند. آنان معتقدند که با خودروی شخصی، بهتر توانسته اند از عهده امور روزمره خانه برآیند. زنان شاغل نیز به کمک اتومبیل توانسته اند بین کارهای منزل و بیرون هماهنگی بیشتری ایجاد کنند. همچنین بسیاری از فعالیتهای زندگی روزمره مانند گوش کردن رادیو، موسیقی، برنامههای آموزشی، سخنرانی های مذهبی، مکالمات تلفنی، غذا خوردن، مراقبت از کودکان را در خانه ی متحرک کوچک انجام می
دهند. نصب مانیتور در اتومبیل، راهی برای سرگرم کردن است.
تحرک از پیامدهای ثانوی اتومبیل است که در ابعاد گردشگری، مراکز خرید، حومه نشینی گسترش یافته است. اتومبیل به عنوان عینی ترین و کامل ترین وسیله تحرک انسانی یا امکان کوتاه نمودن مسافتهای شهری، تسهیل در ارتباطات، ایجاد
سفرهای زنانه و بدون مرد و عدم محدودیت در دو عنصر زمان و فضا، نقش مهمی در شکل بندی روابط تحلیل تجربه های زنانه از رانندگی اجتماعی زنان دارد و امکان مشارکت و حضور اجتماعی بیشتر آنان را در فضای عمومی فراهم می آورد.
همچنین فرصت دسترسی آنان را به نهادهای آموزشی، مراکز اجتماعی _ فرهنگی فراهم می آورد. برخی نمونه ها اظهار می کردند که با وجود سختگیری های خانواده و راه دور، نمی توانستند به دانشگاه بروند، یا شاغل باشند، یا برخی ورزشها، کلاسها و فضاها را تجربه کنند. دادهها حاکی از آنست که تملک اتومبیل، تردد مستقل زنان را به مراکز خرید و گردشگری، اماکن زیارتی و مهمانیها افزایش داده و روابط، معاشرت و صمیمیت میان زنانِ خانواده را بیشتر کرده است.
تمایلات مصرفی
از آنجا که اتومبیل در لابلای سطور پنهان و پیامهای ثانویهی خود، پایگاه، اجتماعی و طبقاتی صاحب اش را می نماید، در بین برخی زنان با انگیزة تقلید، چشم و هم چشمی، تمایز، افادهفروشی و با هدف مصرف متظاهرانه برای کسب منزلت اقتصادی و اجتماعی و تظاهر به تن آسایی مصرف می شود، چون داشتن ثروت به تنهایی کافی نیست؛ و باید آنرا به شکلی خودنمایانه و متظاهرانه به نمایش گذاشت و اهمیت آن را به دیگران نشان داد.
در جدول زیر استدلال های زنان درباره رانندگی در مصاحبه با پژوهش گران را بخوانید؛
