براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، بیماریهای ناشی از غذا، بیماریهایی هستند که ماهیت عفونی یا سمی دارند و عامل آن از راه غذای مصرفی وارد بدن میشود و هر فردی در معرض ابتلا به چنین بیماریهایی قرار دارد.

به گزارش جوان آن لاین، عفونت‌هاى روده‌اى و اسهال یکى از مهم‌ترین علت‌هاى بسترى شدن و حتى مرگ و میر به ویژه در کودکان در فصل تابستان است و مهم‌ترین دلیل بروز این نوع بیمارى‌ها در فصل گرما، عدم‌رعایت موارد بهداشتى نظیر مصرف آب یا غذاى آلوده به‌خصوص میوه‌ها و سبزیجات ضدعفونى نشده است که به مسمومیت غذایى منجر مى‌شود.


کترینگ‌های سرخود

کترینگ‌ها یا همان آشپزخانه‌ها که به شدت و قارچ‌گونه رشد یافته‌اند از جمله اماکنی به شمار می‌آیند که می‌توانند سلامت خانواده‌ها را به خطر بیندازند. براساس آمار بیش از ۷۰ درصد این آشپزخانه‌ها که از یک چهار دیواری ۱۲ تا ۲۵ متری تشکیل شده‌اند، بدون مجوز و بدون هیچ نظارتی مشغول تهیه غذا و ارائه آن به مردم هستند. خانم ریحانه صمدپور که خود را ساکن منطقه طرشت تهران معرفی می‌کند، می‌گوید: «هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شیم چندتا آگهی همین آشپزخانه‌ها توی حیاطه. شاید از نظر قیمت خوب باشن، اما به همون اندازه کیفیت و بهداشتشون هم پایینه. مثلاً چند وقت پیش خود من غذا احتیاج داشتم. به یکی از اونا زنگ زدم، وقتی غذا رسید، دیدم بو میده. با مراجعه به همون آشپزخونه، اونا حتی به خودشون اجازه ندادن از من عذرخواهی بکنن. اونجا بود که دیدم تمام محل کار اونا یه مغازه ۱۴،۱۵ متریه که چند نفر جمع شدن و یه دیگ و دوتا قابلمه و یه تعدادی ظرف یه بار مصرف دورشون دارن.» این شهروند با اشاره به فصل گرما ادامه می‌دهد: «بیشتر اینها فقط یه یخچال کوچیک اون هم برای نگهداری آب و دوغ و نوشابه دارن که اصلاً برای گوشت و مرغ مناسب نیست. حالا که هوا گرم میشه چه کسی می‌خواد به وضعیت این گروه رسیدگی کنه؟ آیا مردم خودشون باید مسئولیت همه چیزرو به عهده بگیرن؟» به واقع کترینگ‌ها که امروز در هر کوچه و برزن سر برآورده‌اند به هیچ عنوان با معیارهای یک رستوران چه از نظر داشتن مجوز و چه بهداشت در طبخ غذا قابل مقایسه نیستند، اما چه چیز باعثشده هرکس به خود اجازه دهد یک آشپزخانه دست و پا کند، مشخص نیست. متأسفانه با تماس‌های مکرر با وزارت بهداشت نیز موفق به یافتن مسئولی جهت پاسخگویی به سؤالات مردم در مورد آشپزخانه‌های موجود نشدیم.

خوشمزه‌های بیماری‌زا

سال‌هاست که کارشناسان بر استفاده از محصولات پاستوریزه و دارای پروانه ساخت مخصوصاً در فصل تابستان تأکید دارند، اما با این حال هنوز هم در بسیاری از مناطق و محلات و به ویژه در پایانه‌ها و میدان‌های پر رفت و آمد دستفروشانی را می‌بینیم که بدون رعایت کمترین اصول بهداشتی به عرضه مواد غذایی و نوشیدنی‌های باز اقدام می‌کنند. مواد غذایی عرضه شده به‌ صورت سیار و توسط دوره‌گردها نظیر آبمیوه، آب زرشک، لواشک و خاکشیر فاقد هرگونه تأییدیه بوده و عامل مهمی برای انتقال مسمومیت‌ها در فصل گرما به شمار می‌روند. گردشگاه‌های اطراف شهر محل بسیار خوبی برای مشاهده عرضه چنین موادی است. ابتدای راه امامزاده داوود(ع)، فرحزاد، دربند، درکه، فشم و… از جمله اماکنی هستند که به علت مراجعه بسیار زیاد شهروندان برای زیارت یا گردش و ورزش سودجویان را بر آن داشته تا بدون توجه به بهداشت به هر صورت ممکن فقط به فکر منافع و سود خود باشند. متأسفانه در این مناطق فروشندگان حتی به خود این زحمت را نیز نمی‌دهند که روی مواد عرضه شده را بپوشانند تا حداقل در صورت سالم بودن آنها از گرد و غبار و دود و… در امان بمانند.

سالم باشد، گوارای وجود

روزهای گرمی است و نوشیدنی‌های خنکش. از آبمیوه‌های باز گرفته تا یخمک‌ها و آب‌زرشک و آب‌آلبالو‌هایی که چرخی‌های دوره‌گرد حتی برای شستن لیوان‌های به اندازه پارچشان هم از یک سطل آب استفاده می‌کنند و تمام شست‌وشو به چرخاندن لیوان‌ها و ظروف در آبی است که رنگش به کدری می‌زند، اما در این میان اکثر متخصصان بهداشت مواد غذایی معتقدند باید به نوشیدنی‌های رنگی یخی که با عنوان یخ در بهشت به فروش می‌رسند توجه خاص نمود زیرا این نوشیدنی‌ها اغلب حاوی رنگ‌های شیمیایی بوده و در شرایط غیربهداشتی ساخته می‌شوند. کارشناسان توصیه می‌کنند، بهتر است برای رفع تشنگی، اول از آب سالم و گوارا و در مراحل بعدی از آبمیوه‌های بهداشتی و بسته‌بندی شده که تاریخ مصرف مشخصی دارند، استفاده شود.

هنوز در بلاتکلیفی

البته هنوز هم وضعیت سبزی‌های تهران و نحوه آبیاری آنها زیرسؤال است به همین دلیل، شیوع بیماری‌هایی از قبیل وبا و حصبه از طریق سبزی‌ها و میوه‌های آلوده که به شکل مناسبی شسته نمی‌شوند، در فصل‌گرما، بیشتر است، به همین دلیل پزشکان معتقدند تمام میوه‌ها و سبزی‌های خریداری شده، قبل از قرارگرفتن در یخچال به خوبی شسته شوند تا مانع انتقال میکروب‌ها به داخل یخچال و سایر مواد غذایی شوند. دکتر امینیان متخصص بیماری‌های داخلی با اشاره به لزوم رعایت بهداشت فردی در محل تهیه و توزیع مواد غذایی و همچنین در منازل می‌گوید: «رعایت بهداشت فردی در اماکن صنفی، محل تهیه و توزیع مواد غذایی و حتی منازل نقش زیادی در مسمومیت‌های غذایی دارد، مثلاً بریدگی دست و بروز عفونت از عوامل عمده انتقال مسمومیت غذایی در فصل تابستان با عنوان مسمومیت غذایی استافیلوکوکی محسوب می‌شود، بنابراین استفاده از دستکش برای کارگران اغذیه‌فروشی الزامی است.» هرچند توصیه‌های مکرر پزشکان و مسئولان به استفاده از دستکش در اغذیه‌فروشی‌ها، شیرینی‌فروشی‌ها و اماکن دیگر عرضه مواد غذایی می‌شود اما باز هم شاهدیم که یا این امر صورت نمی‌گیرد یا گروهی از فروشندگان این نوع از مواد غذایی برای رفع تکلیف ماه‌ها از یک دستکش استفاده می‌کنند که خود ناقل بیماری‌های گوناگونی است. آتوسا پوررضی، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی نیز با تأکید بر توجه به بهداشت مواد غذایی در فصل گرما و به خصوص موادی که زود فاسد شده یا آمادگی انگل‌گذاری را دارند، می‌گوید: «بسیاری از مواد غذایی مثل کالباس‌ها، سوسیس‌ها، کنسروها و فست‌فودها به شدت مستعد فاسد شدن و بروز مسمومیت‌های شدید هستند. از آنجا که زیاد شدن باکترى‌ها در محیط گرم و در غذاهایى با رطوبت بالا مثل غذاهاى نشاسته‌اى یا غذاهاى حاوى تخم‌مرغ با سرعت انجام مى‌گیرد، توجه به سلامت مواد غذایى از زمان خرید تا پخت براى جلوگیرى از بروز هرگونه مسمومیت و عفونت روده‌اى بسیار ضرورى است.» وی ادامه می‌دهد: «باید به دمای نگهداری مواد توجه داشت. به ‌دلیل بالا رفتن دمای هوای اتاق در روزهای گرم، لازم است میزان اضافی غذاهای پخته شده بعد از مصرف برای استفاده زودهنگام دریخچال و برای استفاده بلندمدت‌تر در فریزر نگهداری شود و به‌خاطر داشته باشیم که در زمان مصرف مجدد، مواد غذایی به شکل کامل، حرارت ببیند.»

بچه‌ها زیر تیغ

با پایان امتحانات آخر سال و تعطیلی مدارس کودکان فرصت بیشتری برای تحرک و بازی کردن پیدا می‌کنند اما به دلیل این شرایط و حضور آنها در منزل نباید اجازه بدهید عادات غذاخوردن سالم را تعطیل کنند. بدون شک کودکان پس از بازی و خسته‌شدن از سایر کارها ممکن است یکسره به سراغ یخچال بروند و فکر کنند که گرسنه هستند، اما در واقع تنها حوصله‌شان سررفته است. افزودن بستنی، ساندویچ یا کیک به غذاهای آنها ممکن است به تغییر رژیم و اضافه وزن منجر شود که در این وضعیت احتمال مسمومیت نیز افزایش می‌یابد. دکتر بابایی، متخصص بیماری‌های کودکان در مورد تغذیه در فصل گرما می‌گوید: «هنگامی که کودکان از خواب برمی‌خیزند، آنها را تشویق کنید که صبحانه سالمی بخورند که از جمله شامل آبمیوه، غلات سبوس‌دا، یا کره بادام‌زمینی باشد. خوردن غذای فست‌فود را تعطیل کنید. به جای رفتن به همبرگرفروشی، با برداشتن غذاهای سالم مانند ساندویچ گوشت، مرغ یا سالاد به پیک‌نیک در پارک یا جاهای دیگر بروید.» وی با تأکید بر اهمیت واردکردن پروتئین در هر رژیم غذایی بچه‌ها ادامه می‌دهد: «پروتئین‌ها باعثآزادی انسولین به صورتی آهسته‌تر می‌شود و میزان قند خون و میزان انرژی را در سراسر روز ثابت نگه می‌دارد. همچنین والدین نباید بگذارند کودکان در طول تابستان به خوردن زیاد شیرینی بپردازند و حتماً آنها را فعال نگه دارند و زمانی که به پارک می‌روند توجه داشته باشند که هر آبی نوشیده نشود زیرا بدن آمادگی مبتلا شدن به عفونت‌های روده را در این فصل دارد.»

بیماری‌های بین‌راهی

رستوران‌های بین راهی همیشه معضلی برای سلامت جامعه به شمار می‌آیند. هرچند مسئولان معتقدند روی تک تک رستوران‌ها و اماکن عرضه مواد غذایی در جاده‌ها نظارت وجود دارد، اما اخبار چیز دیگری را حکایت می‌کنند و مردم به خوبی می‌دانند که خودشان باید حافظ سلامتشان باشند و به قول معروف «اگر به فکر همسایه باشید شب باید گرسنه بخوابید.»

به غیر از مواد خوراکی آب‌های آلوده غالباً در رستوران‌های بین‌راهی، روستاها و مناطق فاقد دسترسی به آب لوله‌کشی مورد استفاده قرار می‌گیرد که عاملی برای انتقال بیماری‌هایی نظیر حصبه است. دکتر امینیان، متخصص بیماری‌های داخلی بیماری حصبه را از جمله بیماری‌های واگیردار فصل تابستان برشمرده و می‌گوید: «مبتلایان حصبه بعد از معالجه نیز برای سالیان متمادی عامل انتقال این بیماری هستند. عامل بیماری از طریق مدفوع از بیمار دفع می‌شود و چنانچه مدفوع این افراد به درون رودخانه‌ها راه یابد مصرف‌کنندگان آب رودخانه برای شست و شوی میوه و سبزی در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.» این در حالی است که در سال‌های اخیر در فصل تابستان، کشورهایی نظیر امریکا هم با اپیدمی آلودگی‌هایی نظیر سالمونلا(عامل مولد حصبه) درگیر بوده‌اند و در تابستان گذشته نیز خبر اول بسیاری از خبرگزاری‌های خارجی در حوزه سلامت، به شیوع حصبه، از طریق آلودگی گوجه‌فرنگی‌های مورد استفاده در رستوران‌های امریکایی به انگل سالمونلا اختصاص داشت.
در پی شیوع آلودگی با سالمونلا، سازمان غذا و داروی امریکا (FDA) به مصرفکنندگان محصولات غذایی تازه در فصل تابستان هشدار داد تا مراقب بیماریهایی که منشأ غذایی دارند، باشند. کارشناسان نیز با آغاز فصل گرما توصیههایی برای شهروندان دارند از جمله اینکه سعی کنند مواد غذایی را که خریداری میکنند، تازه، بدون گندیدگی و لهیدگی باشد و قبل از مصرف، آنها را کاملاً شستوشو دهند و اگر احتیاج به نگهداری در دمای یخچال دارند، مطمئن شوند که در سرما نگهداری شدهاند، همچنین نسبت به ضدعفونی کردن دستها و سطوحی که مواد غذایی با آنها در تماس است نیز توجه داشته باشند.