به گزارشافکارخبر،رشد شتاب علمی کشور، رتبه اول علمی ایران در منطقه و ضرورت پیشتازی علمی در جهان از موضوعاتی است که همواره در سیاست‌های کلی و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی و در کلام مدیران راهبردی نظام، مورد تاکید و توجه قرار گرفته است.
اسکوپوس( Scopus)، یکی از نمایه‌های استنادی معتبر و شناخته شده است که اطلاعات کتاب‌شناختی حدود ۲۵ میلیون سند را در خود جمع‌آوری کرده‌است.
اسکوپوس اطلاعات محصولات حدود ۵هزار ناشر علمی را از سراسر جهان در خود جای داده و در مجموع اطلاعات ۱۶ هزار و پانصد مجله علمی پژوهشی را در خود نمایه کرده‌است.
داده های تحلیل حال حاضر بر مبنای سایت رنکینگ Scimago است.
ایجاد شتاب در نرخ تولیدات علمی کشور پس از سال ۲۰۰۳، به صورت محسوسی افزایش یافت و تا سال ۲۰۱۲ هر ساله علاوه بر افزایش کیفیت تولیدات علمی شاهد افزایش سرعت و شتاب در تولید مستندات علمی در کشور طبق نمایه های مختلف بودیم. نمودار این رشد بر مبنای داده‌های سایت Scimago در شکل زیر ارائه شده است:
در دو سال اخیر به دلائل مختلف، افت شتاب علمی کشور اغاز شد و متاسفانه در سال ۲۰۱۴ نیز وضعیت علمی کشور، وضعیت قابل قبولی نیست.
شوربختانه به غیر از یک سری شاخه‌های خاص، در سایر شاخه‌های مرتبط با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شاهد افت غیر قابل قبول در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۳ هستیم.
به منظور درک شرایط و سیاست گذاری‌های سایر کشورها در حوزه علم و فناوری به بررسی پیشرفت علمی کشور عربستان رقیب بسیار ضعیف ایران در گذشته می‌پردازیم.
وضعیت تولید دانش در سال‌های مختلف در عربستان:
نمودار سیر تولید مستندات علمی عربستان در شکل زیر نمایش داده شده است:
همانگونه که مشاهده می‌شود این کشور همچنان روند صعودی انتشار مستندات علمی خود در نمایه اسکوپوس را حفظ کرده است.
درصد رشد علمی کشور عربستان در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۳ و نسبت به سال ۲۰۱۲ و سال ۲۰۱۱، طبق داده‌های اسکوپوس در جدول ذیل آمده است.
تولید مستندات علمی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۳، به اندازه بیش از ده درصد و نسبت به دو سال قبل بیش از سی درصد افزایش داشته است. این در حالی است که مستندات این کشور نسبت به سه سال پیش بیش از ۷۰ درصد رشد کرده است.
این آمار برای این کشور بسیار مطلوب و امیدوار کننده است و در صورت ادامه این روند با وضعیت فعلی، این کشور به زودی می‌تواند برای دستیابی به رتبه اول علمی منطقه برنامه ریزی کند.
رشد علمی ایران در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال‌های مختلف:
جدول تولید مستندات علمی ایران در سال های مختلف در رنکینگ Scimago، در شکل زیر نشان داده شده است:
نمودار سیر تولید مستندات علمی ایران در سال‌های مختلف را در شکل زیر مشاهده می‌کنید:
حال به بررسی مقایسه درصد رشد علمی کشور ایران در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۳ و نسبت به سال ۲۰۱۲ و سال ۲۰۱۱، طبق داده‌های اسکوپوس پرداخته می‌شود.
این جدول بدین معناست که تولید مستندات علمی ایران در سال ۲۰۱۴ نسبت به دو سال قبل به میزان بیش از یک و نیم درصد افت کرده است.
همچنین کل تولیدات علمی سال ۲۰۱۴ نسبت به سال گذشته، به اندازه دو هزارم(۰.۰۰۰۲) افزایش یافته است. این در حالی است که تولیدات علمی کشور نسبت به سه سال پیش تنها حدود یک درصد افزایش داشته است.
با تکیه به این آمارها، می‌توان دریافت رتبه اول تولید علم منطقه که ایران آنرا در سال ۲۰۱۱ به دست آورده است، ممکن است در آینده ای نه چندان دور واگذار شود.
لازم به ذکر است به منظور آسیب شناسی بهتر لازم است که وضعیت علمی کشور در رشته‌های مختلف مربوط به وزارت بهداشت و وزارت علوم به تفکیک بررسی تا مشخص شود علل اصلی افت شتاب علمی کشور در دو سال اخیر، چه مواردی است.
با مطالعه تفکیکی رشته‌ها درمی یابیم که در اکثر رشته‌های مرتبط با وزارت علوم، شاهد افت حیرت آور در دو سال گذشته هستیم.
مقایسه رشد عربستان و ایران نسبت به سال‌های مختلف:
با یک تقسیم ساده از یافته های فوق، می توان تناسب میان رشد علمی ایران و عربستان را محاسبه کرد. به این منظور جدول ذیل برای آگاهی مخاطبان، ارائه شده است:
این آمار غیر قابل باور نشان می دهد که درصد رشد تولید مستندات کشور عربستان در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۳ در مقایسه با ایران در حدود ۴۷۷ برابر است. رشد علمی ۴۷۷ برابری عربستان نسبت به ایران، چندان با سیاست های کلی ایران در حوزه علم و فناوری خصوصا در منطقه، همخوانی ندارد.
این در حالی است که تولیدات علمی کشور ایران نسبت به دو سال قبل(سال ۲۰۱۲)، سیری نزولی داشته که قابل مقایسه با رشد علمی بیش از سی درصدی عربستان نیست.
از سوی دیگر تولید مستندات علمی عربستان نسبت به سه سال پیش در مقایسه با ایران، ۶۰ برابر است.
نگاهی به بیانات اخیر مقام معظم رهبری:
باید اندیشید که علت این مصائب در حوزه علم و فناوری چیست و به چه علت اقتدار علمی کشور در آستانه تهدید و فروپاشی قرار گرفته است؟
آیا وزارت علوم به عنوان متولی این مساله، در دو سال گذشته، به نحو مطلوب و موثر عمل کرده است و مجری سیاست های ابلاغی و اسناد بالادستی بوده است؟
نگاهی به بیانات مقام معظم رهبری در جمع اساتید نشان از اوج دقت و ظرافت نگاه ایشان در طرح موضوعات مرتبط با یکدیگر در یک جلسه خاص دارد. اهم موارد بیان شده توسط معظم له در این زمینه، حول محورهای ذیل است:
* کاری کنید که شتاب رشد علمی فروکش نکند.
* محیط علمی کشور را از حاشیه‌سازی‌ها برکنار نگه دارید. سیاست‌بازی نشود، سیاسی‌کاری نشود، حاشیه‌سازی نشود. این حاشیه‌سازی‌ها به کار اصلی که عبارت است از کار علم و پیشرفت علم با همه خصوصیّاتی که این مسئله دارد، لطمه می‌زند.
یکی از غلط‌ترین کارهایی که در این یکی دو سال اخیر اتّفاق افتاد، این مسئله بورسیه‌ها بود. این سم(جنجال درست کردن، حاشیه درست کردن) را متأسّفانه افرادی بر اساس همان پایه‌های بینش فکریِ مبنی بر سیاسی‌کاری و سیاست‌بازی به کام دانشگاه کشور ریختند؛ چرا؟
