البته کشورهای پیشگام در توسعه اکتشافات فضایی از مدتها پیش به فکر ترسیم سیاستهای کلی در این زمینه بوده اند اما به نظر می رسد این سیاستها همزمان با شدت گرفتن مأموریتهای فضایی و مهیا شدن حضور دوباره انسان در ماورای مدار زمین، کارایی چندانی نداشته باشند.
این روزها که انسان در آستانه عبور از مرزهای فضایی شناخته شده زمین قرار دارد، کم نیستند افرادی که برای یافتن پاسخ سؤالهایشان درباره تملک در فضا به سراغ کتابهای حقوقی می روند. پس از آنکه شوروی سابق در سال ۱۹۵۷ ماهواره اسپوتنیک را به فضا پرتاب کرد، مجمع عمومی سازمان ملل کمیته ای موسوم به «کمیته استفاده صلح آمیز از فضا» (COPUOUS) را تأسیس کرد. سه سال بعد یعنی در سال ۱۹۶۰ انستیتو بین المللی قانون فضا به عنوان یک سازمان غیردولتی تأسیس شد تا همکاریهای بین المللی در فضا با در نظر گرفتن قوانین مشخص توسعه یابد. اما امروزه، دانشگاههای مختلفی در سراسر جهان برنامه ها و قوانین دقیقی را در زمینه حقوق فضا ارایه می کنند.
کمیته استفاده صلح آمیز از فضا در سال ۱۹۵۹ دائمی شد و در حال حاضر نیز ۷۷ عضو دارد که شامل کشورهای پیشرو در عرصه اکتشافات فضایی می شود. از آن جمله می توان به آمریکا، روسیه، ژاپن، چین، کانادا، برزیل، استرالیا و کشورهای عضو آژانس فضایی اروپا اشاره کرد.
این کمیته بازوی اجرایی معاهده هایی است که در راستای ترسیم سیاستهای مشخص مرتبط با فضا و بهره برداری از آن ارائه شده اند. مهمترین معاهده ای که در این زمینه به آن پرداخته می شود «معاهده فضا» نام دارد که در آن سیاست‌هایی درخصوص دسترسی به اجرام فضایی نظیر ماه ترسیم شده است. این معاهده دارای اصول مشخصی است:
• دسترسی تمام کشورهای جهان به فضا برای توسعه اکتشافات فضایی آزاد است. از این رو هیچ کشور و شخصی بر هیچ بخشی از عالم حاکمیت ندارد و به همین دلیل هیچ کس صاحب ماه نیست.
• استفاده از تسلیحات هسته ای و کشتار جمعی در مدار زمین و سایر اجرام فضایی ممنوع است.
• هر کشوری باید مسؤول آسیبهای ناشی از سیستمهای فضایی خود را بر عهده بگیرد. همچنین دولتها مسؤول فعالیتهای فضایی دولتی و غیردولتی در کشورهایشان هستند.
یکی از سؤالاتی که همواره درخصوص حضور انسان در ماه و مریخ مطرح می شود این است که چگونه می توان درباره قوانین حقوقی مربوط به کلنی سازی در این اجرام فضایی صحبت کرد؟ برخی صاحبنظران پیشنهاد می کنند که از قطب جنوب به عنوان الگویی در این زمینه استفاده کرد. این منطقه از جهان به هیچ کشوری تعلق ندارد و صرفا برای تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد. اما عملا اکثر کشورهای پیشرو در اکتشافات فضایی نظر مثبتی بر این نگرش ندارند.
