دکتر رضا رزاقی، روانشناس در مورد چگونگی توجه والدین به سلامت جنسی کودکانشان تصریح کرد: اولین موضوعی که در این زمینه اهمیت دارد، میزان شناخت والدین از مسئولیت‌های خود در زمینه سلامت جنسی و سطح دانش و آگاهی آن‌ها در قبال آموزش و یادگیری است تا براساس این یادگیری‌ها و مهارت‌های کسب‌شده عمل کنند. گاهی بسیاری از والدین زمینه مناسبی برای سلامت جنسی فرزندان‌شان فراهم نمی‌کنند و در مقابل پرسش‌ها یا کنجکاوی‌های جنسی کودکانشان براساس ترس‌ها و نگرانی‌های خود، با عجله واکنش نشان می‌دهند و کار را بدتر می‌کنند.
والدین فضایی امن برای کودکان ایجاد کنند
او با تأکید بر اهمیت رابطه میان والدین و کودکان افزود: والدین علاوه بر ارتقای دانش و مهارت خود که اصلی مهم است، باید ببینند که چقدر رابطه و تعامل مناسب بین خود و کودکانشان به‌وجود می‌آورند. زمانی که این رابطه بسیار رسمی، خشک و همراه با ترس باشد، کودکان تمایلی ندارند مسائل و مشکلات خود را با والدین در میان بگذارند. یا اگر والدین ترس‌ها و نگرانی‌های خود را به بچه‌ها منتقل کنند، کودکان صحبت با والدین را چندان مناسب نمی‌بینند زیرا ممکن است فضای ایمنی را تجربه نکنند. به همین خاطر اگر والدین رابطه مبتنی بر احترام، گفت‌و‌گو و امنیت را فراهم کنند که کودکان در آن احساس امنیت داشته باشند، راحت‌تر مسائل، مشکلات و سؤالات خود را با والدین در میان می‌گذارند.
معلمان آموزش‌دیده منبع خوبی برای پاسخ‌دهی به سؤالات کودکان هستند
این روانشناس درباره لزوم صحبت با کودکان گفت: لزوماً قرار نیست حتماً مشکلی پیش بیاید تا کودکان با والدین صحبت کنند. گاهی رابطه بین والدین و فرزندان به قدری سخت، خشک و شکننده است که بچه‌ها حتی سؤالات معمول خود را به زبان نمی‌آورند و همین موضوع احتمال پاسخ‌دهی به سؤالاتشان را از منابع دیگر بیشتر می‌کند. البته این منابع دیگر به شرط معتبر بودن، مشکلی ایجاد نمی‌کنند. گاهی ممکن است کودک از معلم سؤال بپرسد اما او نتواند پاسخ دهد. اگر معلمان آموزش‌دیده باشند، می‌توانند منبع معتبری برای دانش‌آموز باشند.
لزوم فراهم‌کردم منابع مطالعاتی در خانه
رزاقی با اشاره به ضرورت فراهم‌کردن منابع مطالعاتی برای کودکان ادامه داد: گاهی ممکن است والدین منابع مطالعاتی مناسبی را در خانه فراهم کنند که فرزندان‌شان بتوانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند. اگرچه واقعاً در جامعه ما کتاب‌ها و منابع کمی وجود دارد؛ اما اخیراً جامعه به سمتی حرکت کرده که برای گروه‌های سنی خردسال نیز کتاب‌های مفیدی تهیه کند؛ البته به‌طورکلی منابعی که در قالب داستان به آن دسترسی داشته باشند، کم است. مهم این است که خانواده‌ها با روی گشاده و دید مثبت این منابع را در اختیار خردسالان قرار دهند و با هم مطالعه کنند تا به آن‌ها کمک شود.
نظام آموزشی ایران سرفصل های مشخصی برای پرداختن به سلامت جنسی ندارد
این روانشناس با بیان این‌که در حوزه سلامت جنسی سرفصل‌های آموزشی متفاوتی داریم، گفت: گاهی این آموزش‌ها را از طریق والدین و خانواده می‌توان به کودکان داد. گاهی مدارس می‌توانند این آموزش‌ها را فراهم کنند که متأسفانه در کشور ما نظام آموزشی سرفصل‌های مشخصی از پیش‌دبستان تا آخر دبیرستان برای آموزش سلامت جنسی ندارد و به‌طور محدود در برخی کتب دبیرستان موضوعات مختصری مطرح می‌شود. اگر بخواهیم روی سلامت جنسی کودکان کار کنیم، باید والدین یاد بگیرند که چه موضوعاتی را در چه سنینی با فرزندان‌شان مطرح کنند؛ زیرا کودکان در هر سنی سؤالات خاصی دارند. گاهی حتی ممکن است سؤالی نداشته باشند اما والدین باید متناسب با سن‌شان اطلاعاتی را به آن‌ها بدهند. در سه چهار سالگی کودک باید اندام‌های تناسلی خود را بشناسد و بداند آن‌ها را با چه اسمی خطاب کند. همچنین باید بداند که دختر و پسر فرق دارند. در پنج یا شش سالگی باید آگاه باشد که کودک چگونه متولد می‌شود و زایمان را بشناسد. این موضوعات، مواردی است که اغلب والدین به‌طور کلیشه‌ای و سنتی تمایلی ندارند در مورد آن صحبت کنند؛ یا بسیار محدود صحبت می‌کنند یا وحشت‌زده می‌شوند یا کودک را گمراه می‌کنند.
عدم دریافت پاسخ، کودک را به حاشیه می کشاند
او با تأکید بر این‌که عدم دریافت پاسخ از سوی والدین و نظام آموزشی، کودک را به سمت موضوعات حاشیه‌ای می‌کشاند، افزود: در این وضعیت فرزند از طریق برخی منابع اطلاعاتی دیگر مانند رسانه‌هایی که متأسفانه دارای اطلاعات غلط و غیرآموزشی هستند، به پاسخ‌هایی می‌رسد که خطراتی نیز برای آن‌ها ایجاد می‌کند. وب‌سایت‌های معتبری که والدین و دانش‌آموزان بتوانند برای پاسخگویی به سؤالاتشان به آن مراجعه کنند، باید در دستور کار نهادها و سازمان‌های متولی سلامت باشد. طراحی نرم‌افزارها نیز می‌تواند متناسب با سن کودکان به بسیاری از این سؤالات و کنجکاوی‌ها پاسخ دهند. علی‌رغم این، آموزش مهارت‌های زندگی با جهت‌گیری سلامت جنسی اهمیت دوچندان دارد.
والدین عشق خود را به شکل اجتماع‌پسند در خانه بروز دهند
این روانشناس کودک در توصیه به والدین اظهار کرد: والدین قبل از هر چیز مراقب رابطه عاشقانه خود باشند؛ این مهم است که پدر و مادر یکدیگر را دوست داشته باشند و عشق‌شان را به شکل اجتماع‌پسندی در خانه بروز دهند. به دنبال آن، کودک احساس امنیت می‌کند که این احساس، پایه سلامت روان، سلامت جنسی و سلامت ارتباطی است. در این شرایط کودک احساس می‌کند در کنار خانواده‌ای زندگی می‌کند که به او امنیت و عشق می‌دهند. والدین باید در جهت حل مشکلات خود اقدام کنند و همواره در مسیر رشد کودکان خود مطالع، آموزش و مشاوره را در دستور کار خود قرار دهند. از طرفی باید سبک فرزندپروری مؤثر را یاد بگیرند و اجرا کنند. بسیار مهم است که این سبک تمام موضوعات رفتاری، روانی، جنسی و... را در برگیرد. والدین ابتدا باید در کل این پایه‌ها را تقویت کنند تا بتوانند به طور مؤثری وارد موضوعات خاص و پاسخگویی و هدایت کودکان در زمینه مسائلی مانند دوست‌یابی، عشق، خودارضایی، بیماری‌های آمیزشی و... شوند.
گرفتن زمان برای پاسخگویی
او درباره نحوه برخورد با سؤالات جنسی کودکان بیان کرد: در زمینه مسائل جنسی، والدین با احترام به سؤالات و کنجکاوی‌های کودک توجه کنند، علاقه نشان دهند و گوش کنند تا بتوانند پاسخ مناسبی به این سؤالات و کنجکاوی‌ها بدهند. اگر در لحظه غافلگیر می‌شوند و نمی‌توانند پاسخ دهند، فرصت بگیرند. به فرزندشان بگویند الان نمی‌توانم پاسخ دهم ولی حتماً در اولین فرصت مناسب، صحبت می‌کنیم. در این مدت، والدین می‌توانند مشورت بگیرند و کتاب معتبری بخوانند تا پاسخ درستی بدهد. مثلاً کودک ناگهان در مورد زایمان، اندام‌های تناسلی، جفت‌گیری یا آمیزش سؤال می‌کند و والدین غافلگیر می‌شوند و نمی‌توانند متناسب با سن کودک پاسخ دهند؛ باید به او بگویند اجازه بده من کمی مطالعه کنم تا در فرصت مناسبی صحبت کنیم. این فرصت مناسب نباید به تعویق بیفتد زیرا کودک تصور می‌کند پدر و مادر منبع مؤثری نیستند؛ بنابراین پس از آن ممکن است دیگر از والدینش سؤال نپرسد.
رزاقی با اشاره به استفاده از وسایل کمک‌آموزشی ادامه داد: پدر و مادر می‌توانند منابع در اختیار داشته باشند؛ گاهی انیمیشن، کتاب‌های تصویری و سایت‌های مناسب می‌تواند کار پدر و مادر را ساده کند؛ چراکه اصطلاحات و واژه‌های مناسبی در آن‌جا وجود دارد که می‌توانند از آن کمک بگیرند. البته این موضوع منوط به آموزش قبلی والدین است.
والدین اوقات فراغت خود را سازمان دهند
او با انتقاد از خانواده‌هایی که بدون توجه به سن فرزند خود فیلم می‌بینند، اظهار کرد: بسیاری از فیلم‌هایی که کودکان می‌بینند متناسب با سن آن‌ها نیست و به همین خاطر اغلب این فیلم‌ها محدوده سنی دارد. طبق قواعد، کشورها باید مشخص کنند که این فیلم برای چه گروه سنی است و والدین هم باید این موارد را رعایت کنند؛ مثلاً در تماشای فیلم‌های ماهواره‌ای این موضوع را رعایت نمی‌کنند. طبیعتاً ساعت 9 شب به بعد فیلم‌های مناسب سن کودکان پخش نمی‌شود. اگر پدر و مادر این اشتباه را می‌کنند، باید به اوقات فراغت خود سازمان دهند. انعطاف‌پذیری و فداکاری والدین از موضوعات مهم در فرزندپروری است. برای مثال اگر والدین دوست دارند فیلمی را ببیند ولی کودک حضور دارد، باید آن‌قدر فداکاری داشته باشد که به خود بگویند الان وقتش نیست. متأسفانه خانواده‌ها به این مسائل بی‌توجه‌اند و کودکان فیلم‌های نامناسب با سن‌شان را می‌بینند. البته گاهی ممکن است بچه‌ها خواسته یا ناخواسته مسأله‌ای را ببینند یا بشنوند، در اینجا والدین و مشاوران می‌توانند کمک کنند که این موضوع تحلیل شود.
آموزش علمی مفید است
این روانشناس با تأکید بر آموزش علمی گفت: یادگیری بعضی اصطلاحات توسط کودکان به این معنی نیست که فاجعه‌ای اتفاق افتاده است؛ به‌ویژه اگر در چارچوب درس‌هایی مانند علوم تجربی و زیست‌شناسی باشد. پیش‌تر این اصطلاحات در دوران دبیرستان و دانشگاه آموزش داده می‌شد اما الان سن آن پایین‌تر آمده و در دوران دبستان با اصطلاحات علمی مانند اسپرم و تخمک، آمیزش و... آشنا می‌شوند. این موضوع خیلی وحشتناک نیست و می‌تواند به پدر و مادر برای توضیح مسائل کمک کنند. خوشبختانه تدریس رشته سلامت جنسی در دانشگاه‌ها در مقطع دکتری تصویب شده است؛ امیدوارم به مقاطع پایین‌تر بیاید و همه‌گیر شود؛ جامعه ما نیاز بیشتری به منابع معتبر دارد. از طرفی بعضی تابوها که روی سلامت جنسی افراد تأثیر می‌گذارد، باید شکسته شود و همه مسئولان در این زمینه می‌توانند نقش خود را ایفا کنند.
