طلاق توافقی چیست و چه شرایطی دارد ؟

طلاق توافقی چیست؟

ساده ترین شکل وقوع طلاق هنگامی است که زن و شوهر برای طلاق با هم توافق کرده باشند و دیگر تمایلی به ادامه زندگی مشترک نداشته باشند. این طلاق را در اصطلاح «طلاق توافقی» می نامند. همچنان که از نام این نوع طلاق بر می آید، تمام مسائل و موضوعات مشترک بین زن و شوهر با توافق هر دوی آنها حل و فصل خواهد شد و حضور هر دو در تمام مراحل طلاق الزامی است.

حتما بخوانید :

طلاق و هرآنچه لازم است درباره آن بدانید

مواردی که در طلاق توافقی مورد توافق زن و شوهر قرار می گیرند عبارتند از:

مهریه:

مطابق قانون، زن به محض اجرای عقد نکاح، مالک مهریه می شود و می تواند در آن تصرف نماید. بنابراین اگر مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد و به قیمت روز، محاسبه و پرداخت خواهد شد؛ مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.

همچنین اگر زن هنگام طلاق باکره باشد، فقط نیمی از مهریه به او تعلق خواهد گرفت. در طلاق توافقی نیز زن می تواند تمام یا بخشی از مهریه اش را به شوهرش بذل نماید. بسیاری از مردم فکر می کنند بذل مهریه در طلاق توافقی امری الزامی است و زن در مقابل حق طلاق شوهرش، مهریه را بذل می کند.

اما در واقع این طور نیست و زوجین می توانند درباره مهریه نیز همچون دیگر مسائل به توافق برسند و تصمیم و توافق مشترک درباره میزان مهریه و چگونگی پرداخت آن بگیرند. با این حال یکی از مواردی که ممکن است در طلاق توافقی رخ دهد، رجوع به مهریه توسط زن است؛ به عبارت دیگر زن پیش از انجام طلاق توافقی مهریه اش را بذل کرده و پس از انجام طلاق، دوباره آن را طلب نماید.

این امر فقط در صورتی ممکن خواهد بود که زن در حال گذراندن عده طلاق باشد. زن می تواند در مدت عده، به مالی که بخشیده رجوع کرده و آن را از شوهر خود طلب کند. البته با این انجام این کار، طلاق از حالت بائن به رجعی تبدیل می شود و این امکان را برای شوهر به وجود خواهد آورد که در صورت تمایل، در زمان عده دوباره به همسر خود رجوع نماید.

حضانت فرزندان مشترک و نحوه ملاقات فرزندان:

طبق قانون دخترانی که سن آنها ۹ سال تمام قمری و پسرانی که سن آنها ۱۵ سال تمام قمری باشد، به سن رشد رسیده و خود می توانند تعیین کنند که می خواهند با پدر یا مادرشان زندگی کنند؛ بنابراین دادگاه در مورد حضانت آنها رأی صادر نمی کند. در طلاق توافقی ، زوجین می توانند به انتقال دائم حضانت توافق کنند یعنی سرپرستی فرزندان به طور کلی و برای همیشه به مادر داده شود و پدر فقط حق ملاقات داشته باشد و بالعکس.

این موضوع از نظر قانونی منعی نداشته و به توافق طرفین مربوط می شود. طبق قانون مدنی، اگر مادر دوباره ازدواج کند، حضانت فرزندان از وی سلب شده و به عهده پدر قرار خواهد گرفت. البته زوجین می توانند در مورد این موضوع هم توافقی بر خلاف متن قانون انجام دهند. اگر پدر دچار فساد اخلاقی شده باشد، حتی در صورت ازدواج مجدد مادر نیز حضانت فرزندان از او سلب نخواهد شد.

اگر یکی از پدر یا مادر که طبق توافق، حضانت فرزندان را پذیرفته پس از مدتی صلاحیت نگهداری از آنان را از دست بدهد (مانند دچار شدن به اعتیاد یا فساد اخلاقی)، طرف مقابل می تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات این موضوع، حضانت فرزندان را با حکم دادگاه خود بر عهده گیرد.

حتما بخوانید :

تعریف نفقه اقارب و شرایط پرداخت نفقه اقارب

نفقه زن و فرزندان:

طبق قانون مدنی، نفقه عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که بطور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضاء. یعنی مرد موظف به تأمین هزینه های مسکن، لباس و پوشش، تغذیه و اثاثیه منزل در حد وسع خود و شأن و جایگاه زن است و حتی اگر زن به دلیل بیماری یا نقص عضو نیاز به پرستار داشته باشد و یا زنی که پیش از ازدواج در منزل پدرش خدمتکار داشته، مرد موظف به استخدام پرستار و خدمتکار برای او خواهد بود.

از طرفی تکلیف زوج به پرداخت نفقه، منوط به شرط احتیاج زوجه نمی باشد و زن اگر ثروتمند هم باشد باز نفقه به او تعلق می گیرد. قانون برای پرداخت نفقه به زن دو شرط معین کرده است: یکی وقوع عقد ازدواج و دیگری تمکین زوجه از زوج. طبق قانون در انواع طلاق ها، در تمام طول مدتی که مادر حضانت فرزندان را بر عهده دارد، ولایت، مدیریت امور مالی و پرداخت نفقه آنان به عهده پدر خواهد بود. اما در طلاق توافقی ، زوجین می توانند در مورد نفقه فرزندان توافق نمایند و مشخص کنند که پرداخت نفقه به عهده چه کسی است و به چه میزان باید پرداخت شود.

اگر زوجین به هر علت نتوانند بر سر میزان نفقه توافق نمایند، می توانند از دادگاه تقاضا کنند تا میزان نفقه فرزندانشان را معین کند. نفقه دختر اگر شاغل نباشد تا زمان ازدواج و نفقه پسر تا ۱۸ سالگی و پایان دوره خدمت سربازی پرداخت خواهد شد. پس از ۱۸ سالگی و پایان خدمت سربازی اگر پسر توانایی کار کردن نداشته باشد باید همچنان به او نفقه پرداخت شود.

اجرت المثل:

کار نوعی مال است که دارای ارزش مالی بوده و قابل مبادله با پول است؛ اجرت المثل مالی است که در برابر بهره مندی زوج از نیروی کار زوجه در منزل در ایام زندگی زناشویی به زن پرداخت خواهد شد. شرط تعلق اجرت المثل به زن این است که اولاً فسخ عقد نکاح از طرف زن و یا به دلیل تخلف از وظایف زوجیت و همسری نباشد؛ ثانیاً کارها را با قصد تبرع (بدون چشمداشت و برای رضای خدا) انجام نداده باشد.

استرداد جهیزیه:

جهیزیه به طور معمول و عرفی، شامل وسایل اولیه زندگی است که توسط زن تأمین و به منزل شوهر آورده می شود و بنابراین جزو اموال زن محسوب می گردد. اگر مرد بخشی از جهیزیه یا تمام آن را تأمین کرده باشد، باید مالکیت خود را با ارائه سند خرید اثبات نماید.

نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که توافقات حاصل شده میان زن و شوهر در خصوص این موارد می تواند در دادگاه صورت گیرد و یا در دفتر ثبت اسناد رسمی واقع شود. حتی زن و شوهر می توانند شرح توافقات خود را به وکلای خود بدهند تا آنها باقی امور را سامان دهند.

شرایط طلاق توافقی

زوجین باید هردو به اتفاق هم و با در دست داشتن اصل کارت ملی، شناسنامه و سند ازدواج در تهران به دفتر خدمات قضایی و در شهرستان ها به واحد ثبت دادخواست در دادگستری، مراجعه کنند. موضوع خواسته‌ زوجین در برگ دادخواست «صدور گواهی عدم امکان سازش» یا همان «طلاق توافقی» می باشد.

پس از ثبت دادخواست طلاق توافقی در دادگاه خانواده، دادگاه صالح به رسیدگی، بر اساس نشانی محل سکونت مشترک زوجین که در دادخواست درج شده، تعیین می شود. پس از تعیین دادگاه و مشخص شدن شعبه رسیدگی کننده، پیامکی حاوی زمان و مکان حضور در دادگاه برای طرفین ارسال می گردد. زن و شوهر باید در موعد مقرر و به اتفاق یکدیگر در دادگاه حضور یافته و خواسته خود را مبنی بر صدور گواهی عدم امکان سازش مطرح نمایند.

قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ در ماده ۲۵ دادگاه را مکلف به ارجاع موضوع طلاق به مشاور خانواده نموده است؛ طبق این ماده « درصورتی كه زوجين متقاضی طلاق توافقی باشند، دادگاه بايد موضوع را به مركز مشاوره خانواده ارجاع دهد. در اين موارد طرفين می توانند تقاضای طلاق توافقی را از ابتداء در مراكز مذكور مطرح كنند».  بنابراین در نخستین جلسه دادگاه، قاضی طرفین را به داوری و مراکز مشاوره ارجاع خواهد داد. هدف قانون از ارجاع امر به این مراکز، ایجاد سازش بین زوجین و حفظ بنیان خانواده و جلوگیری از فروپاشی آن است.

قانون برای تمام انواع طلاق ، شرط داوری را برای صدور رأی طلاق مقرر نموده است. یعنی اگر زوج و زوجه دو نفر از بستگان خود را جهت داوری معرفی نمایند و این داوران نیز موفق به ایجاد صلح و سازش بین زن و مرد نشدند، رأی خود را جهت صدور حکم طلاق به دادگاه اعلام خواهند کرد. اما نکته مهم این است که بنا به ماده ۲۷ قانون جدید حمایت از خانواده (مصوب ۱۳۹۱)، موضوع طلاق توافقی به داوری ارجاع نمی شود. زیرا فرض بر این است که تلاش مرکز مشاوره در جهت ایجاد صلح و سازش بوده و در این صورت موضوع داوری طلاق توافقی دیگر ضرورت نخواهد داشت. بنابراین طلاق توافقی در مسئله داوری با سایر انواع طلاق متفاوت است و در طلاق توافقی نیازی به داوری نمی باشد.

در صورت انصراف زوجین از طلاق ، پرونده در همان شعبه بایگانی خواهد شد. در صورت تشخیص مرکز مشاوره به لزوم انجام فسخ عقد نکاح ، پرونده و سوابق زوجین به همراه تأییدیه کتبی مرکز مشاوره به شعبه دادگاه ارسال می گردد. مهلت اظهار نظر مراکز مشاوره سه ماه است که بنا به درخواست زوجین می تواند تا سه ماه دیگر نیز تمدید گردد.

حتما بخوانید :

لعان چیست ؟

پس از وصول نظر کارشناسی مرکز مشاوره به دادگاه، قاضی آن را بررسی و سپس گواهی عدم امکان سازش را صادر خواهد کرد.

پس از وصول نظرِ کارشناسیِ مشاور و داور به شعبه‌ی دادگاه، قاضی آنها را بررسی و سپس گواهی عدم امکان سازش را صادر می‫‌کند. لازم به ذکر است که زن و شوهر باید در همان جلسه‌ی دادگاه حق تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی خود را ساقط کنند با این کار رأی دادگاه قطعی می‌شود و مدیر دفتر دادگاه گواهی قطعیت را در سه نسخه صادر و به هریک از طرفین نسخه‫ای می‫دهد.

در این مرحله گواهی عدم امکان سازش با سه ماه اعتبار صادر می شود. یعنی زن و شوهر فقط تا سه ماه فرصت دارند که برای اجرای صیغه طلاق با مدارک لازم به یکی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کنند و اگر این مدت منقضی شود، اعتبار این گواهی و تمام توافقاتی که زن و شوهر درباره موارد مشترک با هم داشته اند، از بین خواهد رفت. همچنین باید دانست که پس از صدور گواهی عدم امکان سازش و در مدت اعتبار سه ماهه آن، هیچ کدام از طرفین قبل از مراجعه به دفترخانه و اجرای صیغه‌ طلاق نمی ‫تواند توافق را به طور یک طرفه و به تنهایی بر هم زند مگر این که هر دو طرف با انجام توافق دیگری آن را از بین ببرند.

اگر طرفین از انجام طلاق پشیمان شوند می توانند با توافق به زندگی مشترکشان ادامه دهند، اما پشیمانی یکی از طرفین هیچ اعتباری نخواهد داشت. هنگام صدور گواهی عدم امکان سازش، زن در صورتی که باکره باشد، باید گواهی سلامت بکارت و در صورتی که باکره نباشد، گواهی عدم بارداری بگیرد.

حال اگر شوهر برای اجرای صیغه طلاق به دفتر ثبت مراجعه نماید ولی زن ظرف مدت یک هفته به دفتر ثبت مراجعه نکند، سردفتر به طرفین اخطار کتبی می دهد تا برای اجرای صیغه طلاق در دفتر حضور یابند. اگر زن باز هم حاضر نشود، صیغه طلاق اجرا شده و پس از ثبت به وی اطلاع داده می شود. در صورتی که زن به دفتر ثبت مراجعه نماید اما شوهر از حضور در دفتر ثبت امتناع کند، در این حالت اگر زن طبق رأی دادگاه یا سند رسمی، وکالت در طلاق داشته باشد، صیغه طلاق بدون حضور مرد نیز جاری خواهد شد.

طلاق توافقی با وکیل

اگر زن و شوهر قصد متارکه و طلاق داشته باشند، می توانند خود به دادگاه مراجعه کرده و امور اداری و قضائی را مرحله به مرحله انجام دهند. اما اگر به هر دلیلی تمایل به این کار نداشته باشند، می توانند امور را به وکیل خود بسپارند. در این صورت وکیل تمام امور را به شکل قانونی و ظرف مدت زمانی کمتر انجام خواهد داد و دیگر نیازی به حضور زوجین در هیچ یک از مراجع قضایی و اداری نخواهد بود.

طلاق توافقی در دوران بارداری

پس از صدور گواهی عدم امکان سازش، اگر زن باکره باشد باید در ضمن توافق، به این امر اقرار کند و همچنین پیش از اجرای صیغه‌ طلاق با مراجعه به پزشکی قانونی گواهی سلامت بکارت بگیرد. ولی اگر باکره نباشد، علاوه بر اقرار در توافق، باید گواهی عدم بارداری بگیرد. سپس زوجین با در دست داشتن گواهی عدم بارداری و گواهی عدم امکان سازش می‫توانند به اتفاق یکدیگر به هریک از دفاتر ثبت مراجعه و نسبت به اجرای صیغه طلاق اقدام نمایند. عده زن باردار در طلاق تا زمان وضع حمل اوست. همچنین زوجین باید درباره نحوه وضع حمل و حضانت نوزاد و نفقه او نیز توافق نمایند.

طلاق توافقی چقدر طول می کشد؟

زمان انجام طلاق توافقی از ابتدا تا انتهای کار حدود دو هفته تا یک ماه به طول می انجامد که البته می توان با گرفتن وکیل، این زمان را به یک هفته کاهش داد.