مردم ایران توجه خاصی به تقویت سنت‌هایی دارند که در آن بحث دیگرخواهی به صورت ویژه در محوریت قرار دارد. یکی از این سنت ها، نذری دادن به مناسبت های مختلف بویژه ایام سوگواری ماه محرم است، سنتی که در هر محرم به شکل باشکوهی برگزار می‌شود.
ماه محرم این روزها چهره شهر را دگرگون کرده است، شهر کاملا سیاه پوش شده است و در سراسر خیابان‌ها تکیه‌های عزاداری دایر شده و صدای عزاداری از هر گوشه به گوش می‌رسد.
با نگاهی به همه آیین های مربوط به محرم و سوگواری امام حسین(ع) و یارانش، در کنار جلوه های مختلف مذهبی و انسانی، چیزی که بسیار به چشم می آید، بحث مشارکت و کار گروهی است، موضوعی که به گفته بسیاری از روان شناسان و جامعه شناسان ایرانی ها نیاز دارند که بیشتر بر روی آن تمرین کنند و آن را بیاموزند.
با نگاهی به هیئت‌ها، تکیه‌ها و خیمه های محرمی که این روزها در همه خیابان ها و کوچه ها دایر است و از چای تا قیمه و قرمه نذری می دهند، آن چه جلوه و نمود آشکاری دارد، نظم، هماهنگی و مشارکتی است که در همه این خیمه ها و هیئت ها دیده می شود.
سعیده حسینی، روان شناس در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به این موضوع می گوید: یکی از دلایلی که در نهایت منجر به کارهای فردی در میان ایرانی ها می شود، خود محوری و درست پنداری اندیشه شخصی است. یعنی ما کمتر یاد گرفته ایم به اندیشه جمعی احترام بگذاریم و در صورتی که اندیشه ما و گروه یکی نباشد، معمولا ترجیح می دهیم گروه را ترک کنیم تا اینکه اندیشه مان را تغییر دهیم.
وی اضافه می کند: مشارکت در کار گروهی، اکتسابی است و بر اساس آموزش بویژه در خانواده شکل می گیرد. یکی از جلوه های کار گروهی و مشارکت اجتماعی را می توان در ایام ماه محرم و حضور در هیئت ها مشاهده کرد که هر کس گوشه ای از کار را می گیرد و پیروی از خرد جمعی، کودکان تا بزرگسالان و حتی سالخوردگان را با نظم و هماهنگی خاص در کنار هم دیگر قرار می دهد.
اعتماد، اصلی ترین اولویت در کار جمعی است
اما اینکه چرا مردم ما در ایام محرم تا این اندازه در حوزه های مختلف سوگواری مشارکت می کنند و بهترین جلوه مشارکت اجتماعی را به نمایش می گذارند، موضوعی است که مجید ابهری رفتار شناس در گفتگو با مهر به آن پاسخ می دهد: اعتماد، اولویت مهم درکار جمعی است. وقتی افراد در کار جمعی به یکدیگر اعتقاد داشته باشند باعث انسجام و پیشبرد اهداف مهم برای ایجاد سازندگی د ر جوامع امروز است.
وی با اشاره به اهمیت آموزش به کودکان و توجه خانواده به تاثیرگذاری تربیتی در کودکان ادامه می دهد: کار جمعی تجربه‌ای است که می تواند موجب انسجام، رشد، شکوفایی و بهره گیری از آراء دیگران باشد، علاوه برآن کار جمعی باعث می‌شود تا افراد در جامعه با افکار و ایده‌های جدید، نو و سازنده آشنا شوند و به آنان می آموزد که چگونه در چارچوب‌ها و به صورت منسجم در جامعه قرار گیرند. ضمن اینکه حضور کودکان در میان بزرگترها بهترین آموزش غیر مستقیم به آن هاست.
وی اضافه می کند: شب های محرم بهترین فرصت برای آشنا کردن جوانان و نوجوانان با مفاهیم عالی اسلامی و حسینی است. از این فرصت های مناسب در کنار عزاداری و سینه زنی باید حداکثر استفاده صورت بگیرد و در مراکز عزاداری روحانیون محترم به بیان فلسفه قیام امام حسین (ع) و ابعاد الهی آن پرداخته و درس آزادگی، انسانیت و وفاداری و صداقت را به فرزندان این جامعه بیاموزند.
خانواده و اولین آموزش کار گروهی
به نظر بسیاری از متخصصان روان‌شناسی، توانایی و ناتوانی در انجام کار گروهی به خانواده باز می‌گردد. به طوری که قبل از یادگیری از طریق کلام و تفکر، فرزندان از رفتار و شیوه عملکرد والدین، آموزش می‌بینند؛ به عبارت دیگر، وقتی در خانواده‌ای تعامل با دیگر خانواده‌ها کم است و از گستردگی ارتباطات بین آنها کاسته می‌شود، قطعاً این موضوع در فرزندان هم منعکس می‌گردد.
همان طور که اشاره شد سوگواری‌ها و عزاداری‌های ویژه ماه محرم، یکی از سنت‌های حسنه این ایام، نذری دادن به عزاداران و نیازمندان است، نذری‌هایی که با یک مشارکت گروهی و با نیت‌های پاک آماده می‌شود و معمولا همه اعضای خانواده و بستگان در تهیه و توزیع آن شرکت و یک کار خیرخواهانه و انسان دوستانه گروهی را تجربه می‌کنند.
می توان گفت همین مشارکت گروهی و تلاش برای رسیدن به بهترین‌ها، یکی از فلسفه‌های نذری دادن است.
نذری دادن یک کار کاملا گروهی است که همه در پخت و تزئین و ارسال آن مشارکت می‌کنند؛ مشارکت گروهی در پختن نذری آن قدر ضروری و از الزامات کار است که در کنار اینکه سنتی پسندیده محسوب می‌شود، برای کوچک ترها و بزرگترها یک نوع تمرین برای انجام کارهای گروهی است. کاری که هر کس گوشه‌ای از آن را برعهده می‌گیرد و رمز موفقیت آن هم در این همراهی‌هاست.
از طرف دیگر حضور در پای دیگ‌های بزرگ نذری و کمک به تهیه آن برای همه ما یک نوستالوژی پررنگی است که در ماه محرم هر سال تکرار می‌شود؛ حیاط خانه‌های قدیمی، هیئت‌ها و مساجد این روزها پر از این دیگ‌های بزرگ است که خورشت قیمه و قرمه به عنوان بهترین نذری‌های محرم توی آنها آماده می‌شود تا شب بین عزاداران توزیع شود.
سعیده حسینی، روان شناس می گوید: ما آموزه های بسیاری داریم که در صورت توجه به آن ها می توانیم بسیاری از باورهای نادرست و شیوه های اشتباه را اصلاح کنیم، توجه به این آموزه ها و باورها و بهره برداری از آن ها راهکار مناسبی است برای برون رفت از مشکلات فعلی در حوزه فرهنگ. فقط باید روی این باورها و داشته ها تمرکز کرد.
