هم‌اکنون بالغ بر 500میلیون حساب بانکی در ایران وجود دارد که از این تعداد بیش از 38میلیون حساب راکد و بدون شماره ملی وجود دارد. به نظر می‌رسد برخی از حساب‌های راکد بی‌نام یا مجهول‌الهویه برای اقداماتی نظیر پولشویی افزایش یافته‌اند.
مسلما برای همه شهروندان پیش آمده که چندین حساب در چند بانک مختلف داشته باشند. داستان داشتن حساب بانکی در ایران به موضوعی تکراری بدل شده است. هر کس در هر شهر و هر شعبه‌ای و هر بانک یا موسسه‌ای یک حساب بانکی با مبلغی اندک افتتاح کرده است. دانشگاه که می‌روید، مجبورید یک حساب بانکی احتمالا در شعبه دانشگاه باز کنید. محل کارتان که تغییر می‌کند باید حسابی جدید باز کنید تا حقوق و دستمزدتان به آن حساب واریز شود. بعد از مدتی شرکت یا محل کارتان اعلام می‌کند که با بانک مورد نظر قطع ارتباط کرده و از این پس واریز حقوق‌ها در حساب بانکی دیگری صورت می‌گیرد.
همه اینها انبار شده و دستاوردی جز کار‌ت‌های رنگارنگ در کیف هایمان ندارد. کار‌ت‌های الکترونیکی که مثلا یک بانک چند تا از آنها را دارد. اگر از این کارتها موجودی گرفته شود، در هر کدام مبلغ اندکی خوابیده است. این مساله فقط برای سپرده‌گذاران و افتتاح‌کنندگان حساب مشکل‌ساز نشده و گریبان بانکها را هم گرفته است، طوری که بانک مرکزی آمار این حسابها را در نیمه اول سال 94بیش از 38میلیون حساب راکد اعلام کرد؛ حساب‌هایی که زمان زیادی از افتتاح‌حساب آنها گذشته و سال‌هاست هیچ تراکنشی در آنها صورت نگرفته است.
مشکل اصلی اینجاست که نگهداری از این حسابها برای بانکها هزینه زیادی داشته و این موضوع ضرر زیادی به بانکداری الکترونیک می‌زند. بر اساس قانون، بانکها اجازه بستن این حسابها را ندارند. البته در قراردادها بندی مبنی بر مسدودکردن حساب افراد وجود ندارد، اما در مورد برداشت از حساب افراد باید گفت همیشه بانکها این اجازه را از مشتریان خود کسب می‌کنند که بتوانند برای مثال ماهانه یا به صورت یکجا مقداری پول را از حساب آنها برداشت کنند، اما برای بستن و بلوکه‌کردن حساب افراد مطلقا چنین اجازه‌‌ای به بانکها داده نشده است؛ مگر اینکه با اجازه قانونی و اجازه از دادگاه این امر میسر شود.
موضوع به اینجا ختم نمی‌شود و تعدد این حسابها مشکل دیگری به وجود می‌آورد که به شکلی شاید نقطه تاریک نظام بانکداری است. به عبارت دیگر این احتمال وجود دارد که برخی به دنبال تطهیر پول‌های کلان خود پول خود را در چندین حساب نگه دارند که اگر این اتهام درست باشد مشکلی بزرگ به وجود می‌آید. سوالی که مطرح میشود این است که چرا این همه عطش برای افتتاح‌حساب‌های گوناگون وجود دارد؟
عطش افتتاح‌حساب تمامی ندارد
گزارش‌ها نشان می‌دهد مردم بدشان نمی‌آید چندین حساب در چند بانک مختلف داشته باشند. به گزارش بانک مرکزی در پایان نیمه اول سال 94کل حساب‌های بانکی و موسسات مالی و اعتباری مجاز در کشور 410میلیون و 661هزار و 216حساب اشخاص حقیقی بوده است که از این تعداد تنها 372میلیون و 102هزار و 60حساب دارای شماره ملی و شناسه مشخص هستند.
در آذر سال گذشته داود محمد بیگی، مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی اعلام کرد: هم‌اکنون در شبکه بانکی بیش از 500میلیون حساب بانکی وجود دارد. با این حساب در حال حاضر، نظام بانکداری کشورمان دارای بیش از 38میلیون حساب بی‌نام و نشان است که مشخص نیست تکلیفشان چیست؟ البته حتی اگر حساب‌های راکد را در نظر نگیریم و فقط 372میلیون حساب دارای شماره شناسه را بررسی کنیم، مغزمان سوت می‌کشد. اگر 410میلیون حساب را بر جمعیت ایران که حدود 80میلیون نفر است تقسیم کنیم، نشان از آن دارد که هر ایرانی به طور میانگین دارای پنج حساب بانکی است! این در حالی است که همه ایرانیان را در یک تراز قرار دهیم و همه را هم سطح هم بدانیم. به نظر می‌رسد شاید برخی افراد بیش از 20حساب بانکی داشته باشند. با آمارهایی که ارائه میشود، گویا عطش افتتاح‌حساب تمامی ندارد. آمارها نشان می‌دهد در مدت زمان چند ماه ایرانیان 80هزار حساب افتتاح کرده‌اند. این آمارها نشان می‌دهد افتتاح‌حساب بانکی رشدی فزاینده داشته که اگر جلو آن گرفته نشود، شاید مشکلی بزرگ در انتظار بانکها باشد. البته اکنون نیز بانکها برای نگهداری از این 500میلیون حساب، کم دچار مشکل نشده‌اند. اما اتهام پولشویی که همواره در رابطه با این حساب‌سازی‌ها صورت می‌گیرد، بانک مرکزی را مجبور کرده است تا اقدامی در این‌باره انجام دهد. مدیرکل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی در 15مرداد سال گذشته از مسدود شدن 36 میلیون حساب بانکی مشکل دار خبر داد. ارجمند نژاد همچنین در آبان سال 94اعلام کرد که براساس برنامه‌ریزی‌های جدید، قرار است هر فرد فقط یک حساب بانکی داشته باشد و تمامی حسابها کددار شوند، در عین حال 38میلیون حساب بانکی راکد هم مسدود شد.
بانکها هم از حساب‌سازی‌ها ناراضی نیستند!
در حال حاضر بیش از 30بانک و موسسه در ایران وجود دارد که هر شهروندی به دلایل مختلف در هر کدام از آنها افتتاح‌حساب می‌کند. یکی از دلایل افتتاح‌حساب، اجبار محل کار افراد است. به عنوان مثال، بانک رفاه با سازمان تامین اجتماعی، بانک سپه، حکمت و انصار با نیروهای ارتش و سپاه، بانک شهر با شهرداری‌ها و چند بانک دیگر با سازمان‌هایی دیگر در ارتباط‌اند. طبیعی است هر کدام از این سازمان‌ها به دنبال افزایش اعتبار در بانکها و موسسات، کارکنان خود را ملزم به افتتاح‌حساب در بانک‌های مربوطه می‌کنند. یکی دیگر از عوامل افتتاح‌حساب‌های متعدد مزایا و امتیازاتی است که برخی بانکها به سپرده‌گذارانشان می‌دهند. البته باید به این موضوع توجه داشت که مسدود کردن حساب نیز کار آسانی نیست. به عنوان مثال اگر کسی برای مسدودکردن حساب در یک بانک برود، با اصرار کارمندان بانک مواجه میشود که باعث منصرف شدن آن فرد میشود. بدون شک بانکها نیز از این تعدد حساب ناراضی نیستند و می‌خواهند این حسابها روز به روز بیشتر شود. اینکه چرا بانکها به دنبال افزایش حساب هر چند راکد هستند، مشخص نیست.
پول‌های کثیفی که با حساب‌سازی پاک شدند
یکی از مرسوم‌ترین راه‌های پولشویی استفاده از نظام بانکی از طریق استفاده از حساب‌های متعدد بانکی است، به صورتی که پولشویان پول‌های کثیف خود را در حجم‌های کوچک‌تر با استفاده از چند حساب وارد نظام بانکی می‌کنند. این کار پولشویان با گشایش حساب بانکی با نام‌های مجهول صورت می‌گیرد که اگر به آمار بانک مرکزی مراجعه کنیم، می‌بینیم میلیون‌ها حساب مجهول‌الهویه وجود دارد.
پولشویان با این اقدامات می‌توانند به راحتی پول خود را تطهیر کنند و پس از مدتی بالاترین سودها را از آن خود کنند. پولشویی چگونه صورت می‌گیرد؟ فرض کنید شما یک کیسه بزرگ عایدی نامشروع دارید. ابتدا باید این پول را در یکی از بانکها واریز کنید که این کار سخت‌ترین مرحله پولشویی است، به دلیل اینکه بانک این واریز عظیم را به دولت گزارش می‌دهد.
برای جلوگیری از آن باید واریزهای خود را به 160حساب بانکی در 20بانک یا بیشتر واریز کنید. سپس باید پولی که در 20بانک وجود دارد را به صورت دیوانه‌واری به گردش در بیاورید. البته پولشویان در این بین درصدی از پول خود را به ارز خارجی تبدیل می‌کنند. به عنوان مثال، 20 درصد را صرف خرید ارز، 30درصد را صرف خرید املاک، خودرو و تمام کالاهای لوکس و 50درصد باقیمانده را در کسب و کارهای قانونی سرمایه‌گذاری می‌کنند. هدف از این اقدامات این است که پول کثیف، غیرقابل ردیابی شود؛ کاری که انگار در کشور ما هم اتفاق می‌افتد. پس از طی این مراحل دیگر پول شما پاک شده و اکنون سود‌های حاصل از 50درصد سرمایه‌گذاری قانونی را برداشت می‌کنید.
