قصه واردات گاز از ترکمنستان براساس قراردادی که از ٢٠ سال پیش میان شرکت ملی گاز ایران و شرکت ترکمن‌گاز امضا شد آغاز و طبق آن قرار شد بخشی از گاز مصرفی مناطق شمالی با واردات از این کشور تامین می‌شود. قصه‌ای که در طول آن از این همسایه شمالی هرازگاهی، رفتارهایی مغایر با اصول قرارداد و حسن همجواری سرزده است که مهم‌ترین آن قطع جریان گاز در اوج سرمای سال ٨۶ بود که متاسفانه منجر به پذیرش خواست نامعقول شرکت ترکمن گاز و افزایش ٩ برابری قیمت گاز شد.
این درحالی است که طبق آمار و مستندات، در سه سال اخیر و با تلاشهای صورت گرفته مبالغ مربوط به خرید گاز به‌طور کامل به شرکت ترکمن پرداخت شده و مذاکرات برای چگونگی بازپرداخت بدهیهای گذشته با حفظ ادعاهای ایران مبنی بر خسارت کمی و کیفی نیز آغاز شده است که در مذاکرات اخیر که طی سفر هیاتی از ایران به ترکمنستان صورت گرفت، مورد توافق طرفین قرار گرفت.
البته باید گفت آنچه مجددا باعث سفر هیات ایرانی به ترکمنستان و مذاکره با این کشور شد ارائه پیشنهاد غیرمنطقی ترکمنستان مبنی بر افزایش قیمت گاز وارداتی به ایران و تهدید کشورمان مبنی بر قطع کردن واردات گاز به ایران بود، مذاکراتی رفتار ترکمن‌ها در آن حاکی از علاقه آنها به همکاری با ایران بود، به‌طوری که درحالی که هیات مذاکره‌کننده ایرانی پس از زیاده‌خواهی ترکمن‌ها در مذاکرات گازی، با ترک مذاکرات در حال بازگشت به ایران بود، ترکمن‌ها در مواجهه با مواضع هیات ایرانی از مواضع خود کوتاه آمده و با پذیرفتن شرایط ایران آماده امضای توافق جدید شدند و هیات ایرانی به سرپرستی حمیدرضا عراقی، معاون وزیر نفت را از فرودگاه بازگرداندند.
برنامه های اجرایی دولت
در نهایت منابع آگاه اعلام کردند توافق اولیه بین دو کشور حاصل شده اما هیچ تفاهمنامه‌ای هنوز به امضا نرسیده است و طبق نتیجه مذاکرات قرار شد واردات گاز به ایران قطع نشود و مذاکرات طبق چارچوب قرارداد همچنان ادامه داشته باشد، خبری که با خبر تمدید پنج ساله قرارداد بین ایران و ترکمنستان تکمیل شد.
اما گویی شرکت ترکمن گاز قدرت ایستادگی پای قول و قرار خود را نداشت و به‌طور ناگهانی و خارج از توافق به عمل آمده به صورت غیرمنطقی و در اقدامی مغایر با چارچوب قرارداد بار دیگر با آغاز فصل سرما با این ادعا که باید مبلغ مورد مناقشه و اختلاف را به سرعت دریافت کند از صبح روز گذشته، یکشنبه 12 دی‌ماه اقدام به قطع گاز ارسالی به ایران کرده است.
گرچه در سایه برنامه‌های اجرای شده در سه سال اخیر میزان تولید گاز در کشور به حدی افزایش یافته که آنچه کشور را به واردات گاز واداشته، توجیه اقتصادی آن و نه ضرورت استراتژیکش است اما باید توجه داشت که گذر از این مرحله سخت که ناشی از تصمیم ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی ترکمن‌ها بوده، صرفا با صرفه‌جویی در نیروگاه‌ها، صنایع و بخش خانگی در فصل زمستان امکان‌پذیر است.
رعایت اعتدال
در همین حال اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور با صدور بخشنامه‌ای به همه وزارتخانهها، سازمانها، موسسهها و شرکتهای دولتی، نهادهای انقلاب اسلامی و استانداری‌های سراسر کشور، خواستار رعایت اعتدال در مصرف گاز طبیعی شد.
در این بخشنامه آمده است: به منظور رعایت اصول ایمنی و صرفه‌جویی در مصرف گاز طبیعی، همه وزارتخانهها، سازمانها، موسسهها و شرکتهای دولتی، نهادهای انقلاب اسلامی و استانداری‌های سراسر کشور موظف به رعایت کامل موارد زیر هستند:
رعایت دمای ٢١-١٨ درجه در فضاهای داخلی و بسته و دمای ١٨ درجه در راهروها و فضاهای عمومی سرپوشیده، روشن کردن وسایل گرمایشی از یک ساعت قبل از آغاز کار و خاموش کردن آنها یک ساعت پیش از پایان کار، خاموش کردن وسایل گرمایشی در روزهای تعطیل (برای ساختمانهایی که سیستم حرارت مرکزی ندارند)، انجام معاینه فنی، تعمیر وسایل گرمایشی و دیگر اقدامهای لازم به منظور افزایش ضریب ایمنی و بازدهی وسایل گازسوز نظیر نصب سامانه پایش هوشمند موتورخانه (براساس بند ١٧ تصویبنامه شماره ٢١٢٣٢۶ ت/ ۴۶٣٢٠ ه- مورخ ١۶/١٢/١٣٩٠).
نامه نمایندگان مازندران به زنگنه
از سویی جمعی از نمایندگان استان مازندران در مجلس در نامه‌ای به وزیر نفت نسبت به قطع احتمالی گاز در شهرهای این استان ابراز نگرانی کردند.
جمعی از نمایندگان استان مازندران در مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به بیژن زنگنه وزیر نفت، با ابراز نگرانی نسبت به قطع احتمالی گاز شهرهای شمالی کشور، خواستار توجه جدی و فوری وزیر نفت و نیز دولت درباره پیگیری وضعیت کمبود و قطعی احتمالی گاز در شهرهای این استان شدند.
نشست «مجلسی»ها با «نفتی»ها
همچنین سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس از برگزاری نشست ویژه این کمیسیون با مسوولان وزارت نفت پیرامون قطع واردات گاز از ترکمنستان خبر داد.
اسدالله قره‌خانی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به قطع واردات گاز ترکمنستان به ایران، گفت: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، قرار است نشست ویژه‌ای با مسوولان وزارت نفت و شرکت گاز پیرامون بررسی ابعاد قطع واردات گاز ترکمنستان به ایران داشته باشیم.
وی با بیان اینکه وزارت نفت و طرف ایرانی به تعهداتش در قبال خرید گاز از ترکمنستان پایبند بوده است، به تسنیم گفت: ترکمنستان در قرارداد صادرات گاز به ایران بدعهدی کرده و به دنبال باج‌خواهی است که این موضوع در جلسه ویژه کمیسیون انرژی مجلس با مسوولان وزارت نفت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
کمبود جبران می‌شود
با این اوصاف با قطع واردات گاز از ترکمنستان و احتمال بروز مشکل در تامین گاز استان‌های شمالی و شمال شرقی، کارشناسان راهکارهای متفاوتی را برای مقابله با این بحران احتمالی ارائه می‌کنند که یکی از مهم‌ترین آنها صرفه‌جویی در مصرف گاز توسط مردم است.
کارشناس حوزه انرژی در این راستا به ایسنا گفت: آمارهای مختلفی در مورد تامین گاز کشور توسط ترکمنستان وجود دارد. برخی آمارها می‌گویند ۵ تا ۹ میلیون مترمکعب از گاز کشور توسط ترکمنستان تامین می‌شد، برخی آمار دیگر این میزان را سه درصد و برخی منابع نیز این میزان را 5/1 درصد اعلام کرده‌اند. در هر حال همه این اعداد به راحتی می‌تواند جبران شود و امیدوارم ما از نظر غیرت ملی کوتاه نیاییم.
اولویت های دولت
نوفرستی با اشاره به زمستان سال ۸۶ و بدعهدی ترکمنستان در تامین گاز ایران در آن زمستان اظهار کرد: سال ۸۶ که سرمای شدیدی در استان‌های شمالی کشور رخ داد، ترکمنستان قیمت گاز خود را افزایش داد و از ایران باج‌خواهی کرد. ای کاش از آن سال تاکنون پیش‌بینی می‌کردیم که ممکن است این کشور بدعهدی کند. در هر صورت اگر حتی پنج درصد گاز کشور توسط ترکمنستان تامین می‌شد، با صرفه‌جویی در بخش خانگی قابل جبران است.
وی با اشاره به اولویت مصرف گاز در بخش خانگی اظهار کرد: هنگامی که با سرما مواجه می‌شویم معمولا اولویت دولت‌ها بخش خانگی که یک بخش غیرمولد محسوب می‌شود، است و در این شرایط گاز نیروگاه‌ها، صنایع و پتروشیمی با محدودیت مواجه می‌شود که این تصمیم اشتباه است.
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: اولین اقدام پس از قطع واردات گاز از ترکمنستان قطع کردن گاز شرکت سیمان و نیروگاه‌های مازندران بود. گاز پتروشیمی قطع نشد اما ظرفیت آن کاهش یافت. این در حالی است که میزان مصرف گاز در بخش خانگی به ۶۵۰ میلیون مترمکعب در روز نیز می‌رسد. نوفرستی با بیان اینکه یکی از افتخارات دولت استفاده از سوخت گاز برای نیروگاه‌ها به جای سوخت مایع و مازوت است، تصریح کرد: هنگامی که با کمبود گاز مواجه می‌شویم نیروگاه‌ها به جای گاز از سوخت مایع و مازوت استفاده می‌کنند که آلودگی آن چند برابر گاز است. با توجه به آمارهای جهانی موجود در ایران سالی ۲۶ هزار فوت ناشی از آلودگی هوا اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: بنابراین مردم کشور باید برای سلامتی خودشان در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند. باید در این شرایط موضوعات اقتصادی و سیاسی را کنار بگذاریم و برای سلامتی خودمان در مصرف گاز صرفه‌جویی کنیم. در حال حاضر دمای اکثر خانه‌ها ۲۵ تا ۲۷ درجه است حتی اگر هر خانه یک درجه از مصرف گاز خود بکاهد، ۵ درصد صرفه‌جویی در مصرف گاز خانگی اتفاق می‌افتد که باعث می‌شود دیگر نیازی به واردات گاز از ترکمنستان نداشته باشیم. از سوی دیگر صرفه‌جویی یک درجه‌ای مصرف گاز در هر خانه معادل ۳۰ میلیون مترمکعب گازی است که به ترکیه صادر می‌کنیم.
این کارشناس حوزه اقتصادی در ادامه با بیان اینکه یکی دیگر از تبعات صرفه‌جویی نکردن در مصرف گاز، بیکار شدن جمعی از کارگران است، اظهار کرد: نخستین خسارت قطع کردن گاز نیروگاه‌ها، صنایع و پتروشیمی متوجه کارگران می‌شود زیرا هنگامی که گاز نیروگاه‌ها، صنایع و پتروشیمی قطع می‌شود، تولید آنها به حداقل می‌رسد و ممکن است در فصل سرما و در روزهایی که به سال نو نزدیک می‌شویم، مجبور به تعدیل نیرو شوند.
افت فشار گاز
نوفرستی تاکید کرد: باید در زمینه مصرف گاز دولت را کنار بگذاریم زیرا در حال حاضر موضوع سلامت خود و هموطنان‌مان است. وی در ادامه با اشاره به صحبت‌های مدیرعامل شرکت گاز مازندران اظهار کرد: طبق گفته‌های مدیرعامل شرکت گاز مازندران چنانچه دما به زیر ۵ درجه برسد، استان‌های شمالی با افت فشار گاز مواجه خواهند شد و با توجه به اینکه حدود ۷۸ روز از زمستان باقی مانده و ممکن است این اتفاق رخ دهد، بهتر است از بروز هرگونه مشکل از طریق صرفه‌جویی پیشگیری کنیم. این کارشناس حوزه اقتصادی با اشاره به عقاید برخی مردم مبنی بر اینکه ایران نیازی به واردات گاز از ترکمنستان ندارد توضیح داد: بسیاری از مردم آگاه نیستند که واردات گاز از ترکمنستان صرفه اقتصادی دارد زیرا اینکه گاز را برای استان‌های شمالی از ترکمنستان وارد کنیم، از نظر اقتصادی به صرفه‌تر است تا اینکه گاز را از عسلویه با خطوط انتقال هزار کیلومتری و ایستگاه‌های تقویت فشار به شمال و شمال‌شرقی کشور منتقل کنیم. به جای این کار می‌توان برای استان‌های شمالی و شمال شرقی گاز از ترکمنستان وارد و از آن طرف به کشورهای ترکیه، عراق و... گاز صادر کنیم.
