قرارداد معاوضه (سوآپ) گاز طبیعی ایران و آذربایجان سال ۲۰۰۴ میلادی بین شرکت ملی صادرات گاز ایران و آذری گاز جمهوری آذربایجان امضا شد.
بر اساس این توافق، ۲۵ ساله مقامات گازی تهران – باکو مقرر شد که روزانه حدود یک میلیون متر مکعب گاز طبیعی آذربایجان از مسیر ایران به جمهوری نخجوان تحویل داده شود.
اما با گذشت نزدیک به ۶ سال از اجرای این قرارداد گازی، این احتمال وجود دارد که توافق اخیر مقامات آنکارا – باکو منجر به تعلیق تنها قرارداد سوآپ گاز ایران در بلند مدت شود به طوری که هفته جاری با حضور مقامات ارشد ترکیه، جمهوری آذربایجان و نخجوان قرارداد جدیدی بین شرکت خطوط لوله نفت و گاز ترکیه(بوتاش) و شرکت نفت جمهوری آذربایجان(سوکار) برای سواپ گاز طبیعی امضا شد.
با امضای این قرارداد، این امکان برای ترکیه فراهم شده است که با ساخت خط لوله ای به طول تقریبی ۲۰۰ کیلومتر بعد از اجرایی شدن قرارداد گازی یونان، سوآپ گاز طبیعی جمهوری آذربایجان به جمهوری نخجوان را هم اجرایی کند.
محمود خاقانی کارشناس بین المللی انرژی با بیان اینکه یکی از اهداف امضای قرارداد اخیر گازی ترکیه و آذربایجان بیش از دستیابی شاخصهای اقتصادی بیشتر مسائل استراتژیک و سیاسی است، گفت: با این توافق جدید، به نظر می رسد مقامات باکو قصد دارند وابستگی به صنعت گاز ایران را کاهش دهند.
این کارشناس مسایل انرژی با تاکید بر اینکه یکی از اهداف کلان ترکیه دسترسی به " هاب انرژی " منطقه است، اظهار داشت: با توجه به موافقت ترکیه برای تقبل هزینه ساخت خط لوله گاز تا نخجوان، امکان همکاریهای بلند مدت با این کشور گاز خیز حوزه دریای خزر فراهم خواهد شد.
ترکیه گاز آذربایجان را بدون هزینه سوآپ می کند
در حال حاضر ترکیه از محل توسعه فاز اول میدان گازی شاه دنیز جمهوری آذربایجان سالانه پنج میلیارد مترمکعب گاز وارد می‌کند که پیش بینی می شود با این توافق جدید گازی، امکان افزایش واردات گاز ترکیه از آذربایجان تا سقف ۱۱میلیارد مترمکعب گاز در سال فراهم شود.
در همین حال، تانر یلدیز وزیر انرژی ترکیه با بیان اینکه آذربایجان با این قرارداد میزان گاز صادراتی خود به ترکیه از طریق فاز اول شاه دنیز را ۵۰۰ میلیون متر مکعب در سال افزایش خواهد داد، گفته است: ترکیه متعهد شده که سوآپ گاز را بدون دریافت هزینه ای به جمهوری نخجوان منتقل کند.
در حال حاضر جمهوری آذربایجان قراردادهای صادرات گازی با جمهوری اسلامی ایران، روسیه، گرجستان، بلغارستان، ترکیه و کنسرسیوم خط لوله ناباکو امضا کرده، ضمن آنکه مذاکرات برای فروش گاز با برخی از کشورهای اروپایی و حتی چین در حال انجام است.
بر اساس گزارش برتیش پترولیوم، قرار است تولید سالانه گاز آذربایجان به بیش از ۲۸ میلیارد متر مکعب افزایش یابد که پیش بینی می شود متناسب با افزایش حجم تولید، صادرات گاز طبیعی این همسایه شمالی کشور هم افزایش یابد.
این در حالی است که در حال حاضر ایران با در اختیار داشتن بیش از ۲۹ تریلیون و ۶۱ میلیارد متر مکعب ذخیره گاز از ظرفیت تولید روزانه بیش از ۵۵۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی برخوردار است.
پیش بینی می شود در صورت جذب منابع مالی و سرمایه ای، اجرا و تکمیل طرحهای جدید ظرفیت تولید روزانه گاز طبیعی ایران تا پایان برنامه پنجم توسعه به بیش از یک میلیارد متر مکعب در روز افزایش یابد.
