سعید رجبی ، کارشناس اقتصادی - کرونا بر همه چیز اثر گذاشته است. بر سیاست خارجی ، ورزش، صنعت ، مناسبات اجتماعی، جنگ، اشتغال و بورس!
هیچ پدیده غیر قابل کنترلی بعد از جنگ جهانی دوم اینقدر اثرگذار نبوده است. ویژگی کرونا خارج از کنترل بودن توسط بشر است. رشد بیکاری ، افزایش رکود اقتصادی ، کاهش درامد اشخاص و کاهش تولید ناخالص کشورها ، کاهش درامدهای مالیاتی و کاهش شاخص بورس . اما این آخری در ایران ساز مخالف میزند!
بورس را از این جهت نبض اقتصاد می دانند که اثر هر بی نظمی و نقص در ساختارهای اقتصادی را نمایان می کند. وقتی اقتصادی با رکود مواجه میشود یعنی این رکود، بیکاری و کاهش فروش و کاهش تولید ناخالص داخلی را درپی دارد. همه این اثرات یعنی کاهش تقاضای کل و گیر افتادن اقتصاد در یک دور باطل رکودی. در این شرایط کاهش درامد هم برای حقوق بگیران اتفاق می افتد هم برای کسب و کارهای بزرگ و کوچک . البته ما درمورد کل اقتصاد صحبت می کنیم نه یک بخش خاص یا صنعت بخصوص که میتواند در شرایط رکودی هم اوضاع خوبی داشته باشد.
در وضعیت رکودی و کاهش درامد خانوارها مردم نیازهای غیر ضروری خود را مثل تفریح ، مسافرت، پوشاک کم می کنند. کمتر رستوران می روند و کمتر خرید می کنند اما برای بهداشت و درمان و مواد غذایی همچنان هزینه خواهند کرد تا روزی که بتوانند.
حالا برگردیم به بورس. تمام این واکنشهای اقتصادی در نهایت یعنی کاهش تقاضای کل ، یعنی فروش کمتر شرکتها، تولید کننده ها و کارخانه ها ، کاهش فروش یعنی تعدیل نیروی کار و دوباره کاهش تقاضای کل و افتادن اقتصاد در دورباطل رکود
تولید کننده ها و کسب وکارهای پسین و پیشین آنها ، همه از مشکلات نقدینگی رنج میبرند، کرونا آینده مبهم اقتصاد را حالا رازآلود هم کرده است. تحریمها اجازه ورود تجهیزات و تکنولوژی را نمی دهد.
۸۰ درصد اقتصاد ایران دولتی است. یعنی هرچه دولت نفت بیشتر و گرانتر بفروشد درامدش بیشتر میشود و بهتر خرج می کند. خرج می کند یعنی پروژه جدید ، یعنی فعالیت عمرانی بیشتر ، یعنی کار بیشتر و رونق بیشتر برای شرکتهای بخش خصوصی و بالتبع وقتی دولت نفت کم بفروشد انهم با قیمت ۲۰دلار همه شرایط مطلوبی که گفته شد برعکس می شود!
همه از اقتصاددانان چپ گرا تا طرفداران بازارآزاد ، مدیران صنایع و کاسب محله های همه ما یک اعتقاد دارند ؛ حال اقتصاد ایران این روزها خوب نیست، اقتصاد بیمار است! اما بورس علامت دیگری می دهد؛ نبض این اقتصاد بیمار خوب می زند!
معمای افزایش تقاضا در اقتصاد!
ساموئلسن اقتصاددان برنده جایزه نوبل اقتصاد میگوید اگر به یک طوطی عرضه و تقاضا را یاد بدهید نصف اقتصاد را به او یاد داده اید! حالا شما هم برای تحلیل چرایی افزایش شاخص کافی است به همین اصل کلیدی اقتصاد توجه کنید و عرضه و تقاضا را یاد بگیرید.
بذارید یک داستان واقعی برای شما بگویم. تا چند ماه پیش در بعضی میوه فروشی ها زنجبیل مثل یک جوجه اردک زشت! در گوشه ای از میوه فروشی ها افتاده بود و هیچکس به آن توجه نمی کرد. بعد از ورود کرونا خبری تایید نشده منتشر شد که زنجبیل برای مقابله با کرونا مفید است. در عرض چند ساعت تقاضا برای زنجبیل افزایش داشت در حالی که قیمت تمام شده تولید زنجبیل هیچ تغییری نکرده بود فقط به علت افزایش تقاضا و تعداد محدود زنجبیل موجب افزایش قیمت شد .
برگه سهامی که در بورس خرید و فروش می شود از همین اصل عرضه و تقاضا پیروی می کند.
برگه سهام یک شرکت در حقیقت بدهی ان شرکت به سهامداران است. هیچ تغییری در عملکرد اکثر شرکتهای بورسی و سوداوری انها اتفاق نیافتاده( قطعا شرکتهای گروه های دارویی ، صنایع غذایی و ... استثنا هستند و تحلیل جدایی دارند) تعداد برگه های سهام مثل زنجبیل ها در شرایط فعلی ثابت است . هیچ افزایش سرمایه یا سرمایه گذاری جدیدی در شرکتهای بورسی صورت نگرفته است. آنچه موجب افزایش قیمت برگه های سهام شده فقط و فقط افزایش تقاضا است. این افزایش تقاضا در صف افراد تازه وارد که در کارگزاری ها برای دریافت کد بورسی صف کشیده اند را به راحتی می توانید مشاهده کنید. همین هجوم افراد تازه وارد بود که سازمان بورس را هم نگران کرد و موجب شد قوانین دریافت کد بورسی را سختگیرانه تر اعمال کند.
چرا بورس با افزایش تقاضا مواجه شد؟!
دولت بازار ارز و طلا را کنترل کرده است. رشد این بازار در سال ۹۸ حتی کمتر از تورم رسمی بوده است. در حقیقت سرمایه گذاران این دو بخش متضرر شده اند. بازار مسکن هم در رکود نسبی به سرمی برد و البته برخلاف بورس با نقدینگی پایین نمی توان وارد این بازار شد.
همین هجوم نقدینگی اگر در بازار طلا و ارز اتفاق می افتاد ، بحران ایجاد می کرد اما الان که وارد بازار بورس شده است مدیران بورسی و دلالان و سفته بازان لبخند میزنند.
داستان زنجبیل که یادتان هست. افزایش غیرنرمال تقاضا قیمت را از ارزش ذاتی کالا بالاتر برد. فراموش نکنید در بازاری که تحت شوک یا هیجان قرار گرفته قیمت نمایانگر ارزش ذاتی یا قیمت تمام شده کالا نیست. ممکن است بورس بازان و سفته بازان نیشخندی بزنند و بگویند باز از حباب صحبت می کنم اما من از مولفه های اصلی اقتصاد صحبت می کنم.
دوسناریو برای این بازار بورس متصور است. سناریوی اول و خوشبینانه انکه بورس بعد از این رشد تورمی در نقطه ای متوقف می شود تا اقتصاد هم رشد کند و این عدم تعادل جبران شود. در این حالت بورس تا جبران این عدم تعادل با رکود مواجه خواهد بود.
سناریوی بدبینانه ؛ بورس تا وقتی می تواند به این رشد ادامه دهد که هر روز سرمایه و سرمایه گذار جدید جذب کند. هرکجا این ورود سرمایه متوقف شود سقوط شاخص بورس هم شروع می شود.
