مهندسین عمران چه کاری انجام می دهند؟

همواره یکی از موضوعات جذاب و موردتوجه بشر، ساخت سازه‌های مختلف و کارآمد بوده است. هر اندازه ساخته‌های دست بشر از لحاظ ظاهری عظیم‌تر، پیچیده‌تر و زیباتر به نظر برسند، دارای جذابیت بیشتری برای ما هستند. سد‌ها، پل‌ها، بزرگراه‌ها، برج‌ها و مجتمع‌های تجاری شکیل و زیبا، تنها برخی از سازه‌های ساخته‌شده به دست مهندسان عمران هستند. درحقیقت هر بنا یا سازه‌ای که در اطراف خود مشاهده می‌کنید، با کمک مهندسین عمران ساخته شده است. مهندسان عمران در طراحی، محاسبه، اجرا و ساخت سازه‌های مختلف نقشی انکارناپذیر دارند. اگر شما نیز با نگاه به سازه‌های عظیم و زیبایی که به دست مهندسان عمران در جهان ساخته شده است مجذوب این حرفه شده‌اید، می‌توانید با مطالعه این مطلب اطلاعات بسیار خوبی درباره این پرسش که: «مهندسین عمران چه کاری انجام می‌دهند؟»، به دست آورید؛ بنابراین در ابتدا به معرفی شغل مهندسی عمران خواهیم پرداخت.

معرفی شغل مهندسی عمران

ساخت ساختمان های مرتفع، پل‌های معلق و ابرسازه‌ها، یکی از نشانه‌های پیشرفت و توسعه‌یافتگی در هر کشوری است. برج خلیفه دبی که از نظر ارتفاع و سرعت اجرای پروژه یکی از نمونه‌های عالی ابرسازه‌های ساخته‌شده به دست مهندسان عمران محسوب می‌شود، مثالی بسیار خوب از قدرت و نقش مهندسی عمران در توسعه کشورها است. به همین دلیل است که کشورهای مختلف هزینه های زیادی را برای اجرای پروژه های عمرانی مختلف اختصاص می‌دهند.

اگرچه استفاده از محصولات مبتنی بر فناوری‌های جدید مانند بتن خودترمیم‌شونده، شیشه‌های یکپارچه فتوولتائیک و رنگ‌های ضدخوردگی نانو در ساخت‌وسازها رواج پیدا کرده است، اما مهندسی عمران رشته‌ای جدید محسوب نمی‌شود. با نگاهی به سازه‌های تاریخی مانند سازه‌های آبی شوشتر که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است، به‌خوبی در می‌یابیم که مهندسی عمران را می‌توان یکی از اولین شاخه‌های مهندسی در جهان دانست.

درحقیقت ازآنجایی‌که مهندسی عمران زیرساخت‌های آسایش، آموزش، بهداشت و رفاه را در جامعه ایجاد می‌کند، همواره موردتوجه بازار کار کشورهای مختلف نیز بوده است. ساخت مدرسه‌، مجتمع‌های مسکونی و تجاری، ورزشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، تونل‌ها، پل‌ها و بزرگراه‌ها، همگی زیر نظر مهندسان عمران انجام می‌شوند. مهندسان عمران با دانش و مهارتی که در اختیار دارند می‌توانند در طراحی، نظارت و اجرای پروژه‌های عمرانی نقش‌آفرینی کنند.

اگرچه یک مهندس معماری با خلاقیت و طرح‌های خود به زیبایی و کارایی سازه‌ها اضافه می‌کند، اما این مهندسان عمران هستند که رویای مهندسان معماری را به حقیقت تبدیل می‌کنند! بدون دانش مهندسی عمران که مقاومت سازه‌ها را در برابر نیروهای مختلفی مانند زلزله و باد مورد بررسی قرار داده و بهینه‌ترین روش‌های ساخت سازه‌ها را معرفی می‌کند، امکان ساخت هیچ سازه ایمن، زیبا و کارآمدی وجود نخواهد داشت.

اما مهندسی عمران را می‌توان یکی از رشته‌های دانشگاهی با تنوع زیاد در گرایش‌های تحصیلی دانست. ازآنجایی‌که ساخت سازه‌ها در پروژه های مختلف نیازمند داشتن تخصص و اصول مهندسی مخصوص به خود است، گرایش‌های مختلفی نیز در مهندسی عمران معرفی شده‌اند. در بخش بعدی به معرفی گرایش‌های مهندسی عمران خواهیم پرداخت.

گرایش‌های مهندسی عمران

برای اینکه بتوانیم پاسخ دقیق‌تری به این پرسش که: «مهندسین عمران چه کاری انجام می‌دهند؟» ارائه دهیم، باید با گرایش‌های مختلف مهندسی عمران نیز آشنا شویم. چراکه برای ادامه تحصیل و اشتغال به کار در حوزه مهندسی عمران، گرایش‌های مختلفی وجود دارد. هریک از این گرایش‌ها نیز برای ساخت سازه‌ها یا انجام پروژه های خاصی در نظر گرفته شده‌اند. در ادامه گرایش‌های مختلف رشته مهندسی عمران در مقطع کارشناسی ارشد آورده شده است:

• مهندسی سازه
• زلزله
• ژئوتکنیک
• راه‌وترابری
• مهندسی و مدیریت منابع آب
• مهندسی آب و سازه‌های هیدرولیکی
• مهندسی سواحل، بندرها و سازه‌های دریایی
• حمل‌ونقل
• مهندسی و مدیریت ساخت
• مهندسی محیط زیست

اگرچه نقشه برداری ارتباطی نزدیک با حوزه مهندسی عمران دارد، اما دانشجویان در ایران برای ادامه تحصیل در رشته نقشه برداری، باید در گروه امتحانی مهندسی نقشه برداری ثبت‌نام کنند. چراکه مهندسی نقشه برداری خود دارای چندین گرایش مختلف است. برخی از گرایش‌های رشته مهندسی نقشه برداری عبارت‌اند از: فتوگرامتری، ژئودزی، سنجش‌ازدور و هیدروگرافی. در ادامه توضیحات بیشتری درباره برخی از گرایش‌های مهندسی عمران آورده شده است.

مهندسی سازه

مهندسی سازه شامل تحلیل سازه‌ای و طراحی سازه‌ها است. درحقیقت یک مهندس سازه مسئول تحلیل و طراحی سازه در برابر بارها، تنش‌ها و نیروهای مختلف است تا بتواند یک طراحی ایمن را ارائه دهد. نتایج طراحی این مهندسان باید ملزومات ایمنی و معیارهای طراحی را رعایت کند؛ به‌شکلی‌که طراحی‌های پیشنهادی این مهندسان باید در برابر بلایای طبیعی و شرایط محیط زیست، مقاوم بوده و ضمن رعایت معیارهای طراحی، ایمنی عمومی را نیز ضمانت نماید. مهندسان سازه در انجام پروژه های مختلفی شرکت می‌کنند. برخی از کارهایی که این مهندسان انجام می‌دهند عبارت‌اند از:

• کار با مهندس معماری به‌منظور طراحی و ساخت سازه‌های مختلف مانند تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، برج‌ها و ساختمان‌های مسکونی
• طراحی و نظارت پروژه های ساخت پل، تونل یا روگذر
• تحلیل اثر باد روی سازه‌ها
• ارزیابی واکنش سازه‌ها در برابر زلزله
• طراحی و نظارت برای انجام پروژه‌های مختلف مانند ساخت مدرسه، ساختمان‌های تجاری و مسکونی
• ارائه خدمات مشاوره‌ای برای احداث یا تعمیر سازه‌

مهندسی و مدیریت منابع آب

مهندسین عمران در این شاخه از مهندسی به مطالعه و مدیریت تجهیزات و روش‌هایی می‌پردازند که به مدیریت و حفاظت از منابع آبی کمک می‌کنند. این گروه از مهندسان عمران به دنبال ارزیابی و ارائه بهترین روش‌های کنترل آب در ارتباط با فعالیت‌هایی مانند آبیاری و توسعه کانال هستند. همچنین مدیریت منابع آب به‌منظور اطمینان از دسترسی انسان‌ها، گیاهان و حیوانات به آب کافی و سالم، از دیگر مسئولیت‌های این متخصصان است.

باتوجه‌به اینکه تنها 3 درصد از آب‌های کره زمین شیرین هستند، شاید بتوان مهم‌ترین وظیفه مهندسی و مدیریت منابع آب را مدیریت و برنامه‌ریزی منابع آبی موجود دانست. به شکلی که بتوان از این منابع بسیار محدود برای مدت‌های طولانی و به‌گونه‌ای ایمن استفاده کرد. همچنین ممکن است انجام فعالیت‌های مرتبط با تصفیه آب نیز به‌عنوان بخشی از وظایف این گروه از مهندسان عمران در نظر گرفته شود. در ادامه برخی از وظایف یک مهندس منابع آب آورده شده است:

• بررسی و ارزیابی توانایی و کارآمدی زیرساخت‌های منابع آبی به‌منظور مقابله با تهدیداتی مانند تغییرات اقلیمی، بلایای طبیعی و فرسودگی تجهیزات
• نگهداری و بهبود سیستم‌های منابع آب
• بررسی و ارزیابی کیفیت آب شرب
• ارائه راهکارهایی برای مدیریت آب مصرفی شهروندان
• ترسیم نیازهای جامعه به آب و تجزیه‌وتحلیل دائمی منابع آب
• طراحی تصفیه‌خانه‌ها، سیستم‌های منابع آب و خطوط انتقال

حمل‌ونقل

برنامه‌ریزی و مدیریت اجرای پروژه‌های مرتبط با بخش حمل‌ونقل برعهده مهندسان حمل‌ونقل است. تأسیسات حمل‌ونقل که این گروه از مهندسان عمران در ساخت آنها نقش دارند، شامل جاده‌ها، بزرگراه‌ها، فرودگاه‌ها، راه‌آهن‌، مسیرهای دوچرخه یا عابر پیاده، آبرا‌هه‌ها و امکانات حمل‌ونقل عمومی می‌شود.

ابعاد انجام پروژه های عمرانی در این حوزه از مهندسی عمران می‌تواند از پروژه های کوچک تعریض جاده‌ها تا پروژه های بزرگ ساخت تقاطع‌های غیرهم‌سطح در بزرگراه‌ها متفاوت باشد. در ادامه فهرستی از فعالیت‌هایی که مهندسان حمل‌ونقل انجام می‌دهند آورده شده است:

• بهبود بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها
• بازطراحی تقاطع‌ها
• ارزیابی علائم راهنمایی‌ورانندگی
• تحلیل اثر ترافیک
• تدوین طرح‌های ترافیکی در سطح شهر

در برخی از موارد در انجام پروژه های مختلف بین وظایف و مسئولیت‌های مهندسان سازه با مهندسان حمل‌ونقل هم‌پوشانی وجود دارد. اما به‌طورکلی مهندسان حمل‌ونقل مسئولیت طراحی و اجرای زیرساخت‌های حمل‌ونقل به شکل اقتصادی، ایمن و کارآمد را برعهده دارند.

مهندسی محیط زیست

مهندسی محیط زیست یکی از گرایش‌های مهندسی عمران است که اثرات انجام پروژه های مختلف عمرانی را روی محیط زیست مطالعه می‌کند. بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته به این گرایش از مهندسی عمران اهمیت فراوانی می‌دهند. چراکه توسعه پایدار یکی از اولویت‌های این کشورها برای حفظ محیط زیست و سلامت عمومی است.

مهندسان محیط زیست با مطالعه و ارزیابی اثرات اجرای پروژه‌‌ها روی گونه‌های در معرض خطر، کیفیت هوا، کیفیت آب، تالاب‌ها و با بررسی اثرات اجتماعی - اقتصادی انجام پروژه‌ها، سعی در شناخت اثرات زیست‌محیطی پروژه‌ها دارند. درنتیجه با شناسایی این اثرات امکان ارائه راه‌حل‌هایی به‌منظور حذف یا کاهش اثرات مخرب روی محیط زیست نیز وجود خواهد داشت؛ بنابراین هدف گرایش مهندسی محیط زیست را می‌توان کمک به اجرای پروژه‌هایی دانست که کمترین اثرات مخرب را روی محیط زیست طبیعی دارند. برخی از کارهایی که یک مهندس محیط زیست انجام می‌دهد عبارت‌اند از:

• امکان‌سنجی زیست‌محیطی پروژه‌ها مانند ارزیابی اثرات اجرای پروژه‌ها روی خاک و منابع آب زیرزمینی
• ارزیابی وضعیت تالاب‌ها و نهرها و شناسایی دقیق اثرات انجام پروژه‌ها روی آنها
• ارائه طرح‌هایی که اثرات اجرای پروژه‌های عمرانی را کاهش داده یا حذف نماید.
• ارائه راه‌حل‌های جایگزین برای انجام پروژه‌ها با درنظرگیری کمترین اثرات مخرب روی محیط زیست
• کار با شهرداری‌ها و سایر سازمان‌های دولتی به‌منظور کاهش آلودگی رواناب‌ها

شرایط و مهارت‌های لازم برای استخدام مهندس عمران

اگر قصد کسب درآمد از طریق اشتغال به کار و استخدام در حرفه مهندسی عمران را دارید، باید بدانید که مسئولیت‌های بزرگی نیز برعهده شما خواهد بود. شما قرار است در محاسبه، طراحی و نظارت بر سازه‌هایی مشارکت کنید که در آینده محل زندگی، کار و فعالیت افراد زیادی نقش خواهند داشت.

تصور کنید مسئولیت طراحی و نظارت پروژه ساخت یک ورزشگاه برعهده شما باشد. سازه‌ای که شما قرار است در ساخت آن شرکت کنید، در آینده میزبان هزاران انسان خواهد بود. چه‌بسا در طول عمر این سازه میلیون‌ها نفر لحظاتی از زندگی خود را در آن سپری می‌کنند.

اگر شما شرایط و مهارت‌های لازم برای انجام پروژه های عمرانی را نداشته باشید، قطعاً محصول نهایی نیز کارایی و اطمینان لازم را نخواهد داشت؛ بنابراین کسب مهارت‌ها و شرایط لازم برای کار در این حرفه بسیار ضروری و حیاتی است. به همین دلیل در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و شرایط استخدام مهندسین عمران خواهیم پرداخت:

• آشنایی با فهرست ‌بها
• توانایی گزارش‌نویسی و انجام مکاتبات فنی
• روحیه کار گروهی
• مسئولیت‌پذیری
• اعتمادبه‌نفس
• توانایی حل مسئله
• تسلط به نرم‌افزارهای تخصصی مهندسی عمران مانند SAFE، ETABS و SAP2000
• تسلط به نرم افزارهای مجموعه آفیس
• آشنا به زبان انگلیسی
• آشنایی به تهیه صورت وضعیت

یک مهندس عمران باتوجه‌به حوزه کاری خود باید به نرم افزارهای تخصصی عمران نیز مسلط باشد. همچنین آشنایی با مصالح ساختمانی و روش‌های جدیدی که در ساخت سازه‌ها به کار گرفته می‌شوند نیز یکی از ضرورت‌های شغل مهندسی عمران است.

برای انتخاب شغل مهندسی عمران باید شناخت خوبی از توانایی‌ها و مهارت‌های خود داشته باشید. تنها در این صورت است که می‌توانید شرایط خود را با شرایط استخدام مهندس عمران مورد مقایسه قرار دهید. برای کسب شناخت کافی از خود، شرکت در آزمون‌های شخصیت شناسی می‌تواند مفید باشد. همچنین بهتر است با خود صادق باشید و تنها در صورتی وارد این حرفه شوید که دارای علاقه، استعداد و پشتکار لازم برای تقویت مهارت‌های خود باشید.

شرح وظایف مهندسین عمران

با معرفی گرایش‌های مختلف مهندسی عمران مشخص شد که باتوجه‌به تخصص مهندسین عمران و موقعیت شغلی، وظایف و مسئولیت‌های متفاوتی نیز برای این فرصت شغلی تعریف می‌شوند. اما به‌طورکلی می‌توان وظایف و مسئولیت‌های مهندسین عمران را به‌صورت زیر نیز بیان نمود:

• مدیریت، طراحی، توسعه، ایجاد و نگهداری پروژه های ساختمانی در اندازه‌های کوچک تا بزرگ به روشی ایمن و پایدار
• تحقیقات سایت و تجزیه‌وتحلیل نقشه‌ها، گزارش‌ها و آزمایش‌ها
• انجام مطالعات فنی و امکان‌سنجی
• ترسیم نقشه‌هایی که مشخصات فنی را برآورده نماید
• ارزیابی خطرات احتمالی در پروژه های عمرانی
• برآورد میزان مصالح ساختمانی موردنیاز
• ارزیابی هزینه‌های انجام پروژه
• ارائه مشاوره‌های مهندسی و راهکارهای خلاقانه
• سرپرستی، راهنمایی و نظارت بر کارکنان
• طراحی نقشه‌های سازه‌ای

به‌طورکلی می‌توان وظایف مهندسین عمران را در بخش‌های نظارت، اجرا و محاسبه خلاصه نمود. باتوجه‌به این موضوع که حوزه کاری یک مهندس عمران در کدام بخش قرار دارد، برخی از وظایف و مسئولیت‌ها نیز متفاوت خواهند بود.

یک مهندس عمران ممکن است باتوجه‌به جایگاه شغلی خود مسئولیت مدیریت پروژه های عمرانی را نیز برعهده داشته باشد. معمولاً با افزایش تجربه کاری و مهارت مهندسین عمران، کسب جایگاه‌های سرپرستی و مدیریتی که حقوق و درآمد بالاتری نیز دارند امکان‌پذیر خواهد بود.

میانگین حقوق مهندسین عمران

میانگین حقوق مهندسان عمران عموماً باتوجه‌به تجربه کاری و مهارت‌هایی که دارند تعیین می‌شود. بسیاری از شرکت‌های معتبر از مهندسانی که حداقل 10 یا 15 سال سابقه کاری دارند، برای انجام پروژه های خود کمک می‌گیرند. همچنین مسئولیت یک مهندس عمران در اجرای پروژه نیز در تعیین حقوق آنها نقش مهمی دارد. در ادامه میانگین حقوق مهندسین عمران در ایران آورده شده است:
 

برای آگاهی دقیق از حقوق فرصت های شغلی مهندس عمران می‌توانید به سایت‌های کاریابی و آگهی‌های استخدامی مهندسین عمران نیز نگاهی بیندازید. چراکه بسیاری از کارفرمایان حداقل حقوق پیشنهادی خود را نیز در آگهی‌های استخدام مهندس عمران بیان می‌کنند.

مسیر شغلی و بازار کار مهندسین عمران در ایران

برای اشتغال به کار و استخدام در رشته مهندسی عمران، باید حداقل یک مدرک کارشناسی در این رشته داشته باشید. البته با داشتن مدرک کاردانی نیز می‌توانید به‌عنوان تکنسین عمران در شرکت‌های عمرانی مشغول به کار شوید. چنانچه تمایل دارید وارد حوزه‌های تخصصی در حرفه مهندسی عمران شوید، می‌توانید با ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد یا دکتری، برای فرصت‌های استخدامی متناسب با تخصص موردنظر نیز رزومه خود را ارسال کنید.

به‌عنوان‌مثال شرکت‌های سدسازی برای طراحی و ساخت سد و سازه‌های هیدرولیکی، ترجیح می‌دهند از فارغ‌التحصیلان مهندسی عمران در مقاطع کارشناسی ارشد یا دکتری و در گرایش‌هایی مانند مهندسی سازه‌های هیدرولیکی استفاده کنند؛ بنابراین بهتر است باتوجه‌به شرایط بازار کار مهندسی عمران و علاقه خود، برای ادامه تحصیل در این رشته تصمیم‌گیری کنید.

برای ورود به این حرفه، مهندسین عمران می‌توانند در آزمون نظام‌مهندسی عمران نیز شرکت کنند. شرکت در این آزمون برای اخذ پروانه اشتغال به کار مهندسی و دریافت مزایای مربوطه توصیه می‌شود. بعد از اخذ مدرک تحصیلی کارشناسی امکان شرکت در امتحان نظام‌مهندسی برای مهندسان عمران وجود خواهد داشت. برخی از رشته‌های موردتوجه در این آزمون عبارت‌اند از:

• محاسبات
• نظارت
• اجرا

اما شرایط بازار کار داخلی به‌گونه‌ای است که داشتن مدرک کارشناسی برای کاریابی و استخدام کفایت می‌کند و معمولاً شرکت‌های پیمانکاری برای استخدام، بیشتر به دنبال سابقه کار و توانمندی‌های کارجویان هستند. مهندسان عمران می‌توانند در شرکت‌های پیمانکاری، شرکت‌های مهندسین مشاور، شهرداری‌ها و سازمان‌های دولتی مشغول به کار شوند. همچنین مهندسین عمران می‌توانند با تأسیس شرکت و به‌صورت مستقل، کسب درآمد داشته باشند.

جمع‌بندی

مهندسی عمران یکی از جذاب‌ترین حوزه‌های مهندسی است. به شکلی که این حوزه از مهندسی با معرفی گرایش‌های متنوع به علاقه‌مندان تحصیل در این رشته، فرصت‌های مختلفی را برای کار و استخدام معرفی کرده است. در این مطلب با ارائه پاسخ به این سؤال که: «مهندسین عمران چه کاری انجام می‌دهند؟»، به شرح وظایف و مسئولیت‌های مهندسین عمران پرداختیم. همچنین با بیان شرایط و مهارت‌های لازم برای استخدام در این فرصت شغلی، مسیر شغلی مهندسین عمران را نیز معرفی کردیم. درنهایت اگر از انجام محاسبات مختلف خسته نمی‌شوید و از ساخت‌وساز نیز لذت می‌برید، می‌توانید با تحصیل در رشته مهندسی عمران ضمن ساخت مسیر شغلی موردعلاقه خود، به توسعه و آبادانی کشور نیز کمک کنید.