به گفته تحلیلگران برای چین بسیار دشوار است تا در مناقشه روسیه و اوکراین طرف یکی از این دو کشور را بگیرد. در واقع، عملیات نظامی جاری به طور جدی منافع چین را تضعیف می کند، از جمله برنامه سرمایه گذاری خارجی گسترده این کشور تحت طرح کمربند و جاده، که اوکراین یک مرکز منطقه ای مهم برای آن بوده است. در سال ۲۰۲۱، تجارت چین و اوکراین با ۳۵ درصد افزایش نسبت به سال قبل به ۱۹.۳ میلیارد دلار رسید. اگرچه این رقم بسیار کمتر از گردش تجاری چین با روسیه (۱۴۷ میلیارد دلار) است، اما تجارت دوجانبه در پنج سال گذشته بیش از دو برابر شده است.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه روز ۲۱ فوریه گذشته (دوم اسفندماه) با انتقاد از بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی مسکو، استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوگانسک را در منطقه دونباس به رسمیت شناخت. وی سه روز پس از آن (۵ اسفند) آغاز عملیات نظامی ویژه علیه اوکراین را اعلام کرد و روابط پرتنش مسکو- کی‌یف به رویارویی نظامی تغییر وضع داد. همزمان با تشدید درگیری ها، مذاکرات دو طرف نیز برای حل مناقشه آغاز شده است و همچنان ادامه دارد.
«وانگ یی» وزیر امورخارجه چین اخیرا موضع بنیادی کشورش درباره مسئله اوکراین را در پنج نکته توضیح داد.
به عنوان اولین نکته، چین قاطعانه بر احترام و حفاظت از تمامیت ارضی تمامی کشورها تاکید می کند و با جدیت به اصول منشور سازمان ملل متحد متعهد است. موضع چین در این خصوص واضح و روشن است و درباره مسئله اوکراین هم همین دیدگاه را اتخاذ می کند.
وانگ یی نکته دوم را چنین مطرح کرده است که چین طرفدار و مدافع مفهوم امنیت به معنای رایج، جامع، مشارکتی و پایدارش می باشد. چین معتقد است امنیت یک کشور نباید با هزینه آسیب کشورهای دیگر و امنیت منطقه ای و با ضمانت گسترش متحدان نظامی همراه باشد. نگرانی های امنیتی منطقی تمامی کشورها باید مورد احترام قرار بگیرد. وزیر امور خارجه چین در ادامه سخنانش تاکید می کند که پیرو دور پنجم متوالی گسترش شرقی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، تقاضاهای مشروع روسیه درباره امنیت باید جدی گرفته شود و با راه های درست حل شود.
این سیاستمدار چینی به عنوان نکته سوم خاطرنشان کرده است که چین تحولات اوکراین را با دقت دنبال می کند و شرایط حال حاضر، شرایطی نیست که چین خواهان دیدنش باشد. قطعا لازم است تا تمامی طرفین برای جلوگیری از شرایط رو به وخامت در اوکراین و یا از کنترل خارج شدن شرایط، خویشتن داری نشان دهند. جان افراد غیرنظامی و اموال شان باید به شکل موثری حفاظت شود و به ویژه از بحران انسانی جلوگیری شود.
بدین ترتیب چهارمین نکته وزیر امور خارجه چین ، حمایت و تشویق پکن به تلاش های دیپلماتیک تمامی طرفین برای رسیدن به توافقی صلح طلبانه در بحران اوکراین می باشد. پکن همچنین از مذاکرات مستقیم هر چه سریع تر میان روسیه و اوکراین استقبال می کند.
چین معتقد است مسئله اوکراین در زمینه پیچیده تاریخی پیش رفته است و اوکراین به جای تبدیل شدن به جبهه جنگ برای رویارویی کشورهای مهم دنیا باید پل ارتباطی شرق و غرب باشد.
آخرین و پنجمین نکته مطرح شده از سوی وزیر امور خارجه چین این است که کشورش باور دارد شورای امنیت سازمان ملل متحد باید نقشی سازنده در حل و فصل مسئله اوکراین داشته باشد و امنیت و ثبات منطقه ای باید پیش از امنیت هر کشوری مد نظر قرار بگیرد. اقدامات این شورا باید به جای دامن زدن به شعله های جنگ و خشم موجب کاهش تنش ها شود و به پیشروی توافق از راه های دیپلماتیک کمک کند.
وانگ یی در ادامه افزوده است: چین همواره به عنوان عضوی از شورای امنیت سازمان ملل متحد با بخش ۷ قطعنامه هایی که مجوز استفاده از زور و تحریم را می دهد مخالف بوده و همواره متعهدانه نقشی سازنده در حفظ صلح و پایداری بین الملل داشته است. چین قاطعانه همه قدرت های برتری طلب را رد می کند و از حقوق قانونی و منافع کشورهای در حال توسعه به ویژه کشورهای کوچک و متوسط حفاظت می کند.
مجله «روسیه در سیاست جهانی» در مطلبی با عنوان : «بی طرفی چین در دنیای جدید تاریک» به قلم یوی بین، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات روسیه در دانشگاه علوم آموزشی شرق چین می نویسد:.یک شبح غرب را آزار می دهد - شبح اتحاد چین و روسیه، واقعی یا خیالی. در حالی که غرب برای تامین سلاح های مرگبار به اوکراین عجله دارد، واشنگتن به این فکر می کند که چگونه معضل بی طرفی دیرینه و اصولی پکن را حل کند، زیرا برای او موضوع اصلی موفقیت یا شکست است. با این حال، برای چین، بی طرفی نه تنها از نظر حفظ منافع ملی، بلکه برای تضمین ثبات در جهان اهمیت تعیین کننده ای دارد.
بی طرفی با خصوصیات چینی
بی طرفی چین در قبال مسئله اوکراین، که کوین گانگ سفیر چین در واشنگتن، آن را "عینی و بی طرف" توصیف می کند، با توجه به این واقعیت اساسی که روسیه و اوکراین هر دو از دوستان چین یا "شریک های استراتژیک" هستند، کاملاً صادقانه است.
در پایان سال ۲۰۱۳، زمانی که اوکراین بین روسیه و اتحادیه اروپا متلاشی شد، چین تا آنجا پیش رفت که یک قرارداد سرمایه گذاری ۸ میلیارد دلاری به اوکراین پیشنهاد داد و این میزان سرمایه گذاری چین تقریباً دو برابر آن چیزی بود که اتحادیه اروپا به کی یف پیشنهاد کرده بود.
یوی بین، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات روسیه در دانشگاه علوم آموزشی شرق چین می گوید: بی طرفی چین در قبال اوکراین صرفا تجاری نیست، بلکه به دلیل ترکیبی از انسان گرایی، عمل گرایی و واقع گرایی سیاسی است. شی جین پینگ رئیس جمهوری چین در کنفرانس تلفنی خود با رهبران اتحادیه اروپا در اول آوریل از همه طرف ها خواست تا برای راه حل سیاسی برای درگیری نظامی در اوکراین تلاش کنند و از تشدید تنش و یک فاجعه انسانی گسترده تر جلوگیری کنند. در درازمدت، شی خواستار گفتگو بین اتحادیه اروپا/ایالات متحده و روسیه برای ایجاد «سیستم امنیتی متعادل، کارآمد و پایدار در اروپا» شد.
برای بسیاری در چین، جنگ در اوکراین یک موضوع ویرانگر و دلخراش است. مطالعه اخیر توسط دانشگاه رنمین چین (رنمین) در پکن نشان می دهد که ۳۰ درصد از پاسخ دهندگان از «عملیات نظامی ویژه روسیه» و ۲۰ درصد از اوکراین حمایت می کنند و ۴۰ درصد هم بی طرف هستند. بسیاری نگران هستند که لفاظی‌های تنش‌زای کنونی و رویکرد «شما بدتر رفتار کنید، من بدتر» در مورد درگیری در اوکراین می‌تواند منجر به جنگ بزرگ‌تری شود.
در عصر کشتار جمعی، پایان درگیری را باید در حوزه سیاسی و دیپلماتیک جستجو کرد. بنابراین، چینی ها به طور گسترده از درخواست دولت برای خویشتن داری و مذاکره همه طرف ها برای پایان دادن به خصومت ها در اسرع وقت حمایت می کنند. سه محموله کمک های بشردوستانه چینی قبلاً به اوکراین تحویل داده شده است و محموله های بیشتری ارسال خواهد شد.
بنابراین، بی طرفی چین نه تنها منفعلانه نبوده، بلکه اساسی برای تضمین امنیت متعادل و پایدار برای همه طرف ها است.
