جزیره تایوان که با نام‌های « چین تایپه»، «چین ملی» و «فُرمُز» نیز شناخته می‌شود، منطقه ای در شرق آسیا است که از جزایر «تایوان»، «پنگهو»، «کینمن»، «ماتسو» و شماری جزیره کوچک دیگر تشکیل می‌شود که همگی در سواحل شرق چین هستند. این جزیره از راه دریا از غرب با جمهوری خلق چین، از شمال شرق با ژاپن و از جنوب با فیلیپین همسایه است.
نگاهی به تاریخچه پیدایش جزیره تایوان
پرتغالی‌ها در سال ۱۵۹۰ این جزیره را کشف کردند و نام آن را «فورموزا» (Formosa) به معنی «زیبا» گذاشتند. در سال ۱۶۲۴ هلندی‌ها در جنوب و اسپانیایی‌ها در شمال جزیره قلعه‌هایی بنا کردند. هلندی‌ها در سال ۱۶۴۱ اسپانیایی‌ها را از این جزیره بیرون رانده و تا سال ۱۶۶۱ کنترل تایوان را در دست داشتند.
در سال ۱۶۶۱ ژنرال کوژینگا (General Koxinga) به صورت یک پادشاهی مستقل زمام این منطقه را در دست گرفت. در سال ۱۶۸۳ دودمان چینگ بر این جزیره تسلط یافت. با آغاز جنگ بین چین و ژاپن در سال ۱۸۹۵ چینی‌ها شکست خوردند و جزیره تایوان به دست ژاپنی‌ها افتاد. ژاپنی‌ها در مدت حاکمیت خود بر تایوان نقش زیادی در توسعه و گسترش این جزیره داشتند.
با شروع جنگ جهانی دوم و به علت اینکه تایوان تحت تسلط ژاپن بود، بمب‌افکن‌های آمریکایی در طول جنگ به کرات این جزیره را هدف بمباران‌های سنگین قرار دادند.
پس از پایان جنگ جهانی دوم این جزیره از ژاپن بازپس گرفته شد و بخشی از جمهوری چین شد. در سال ۱۹۴۹ نیروهای چیانگ کای‌شک اداره تایوان را به دست گرفتند. او ۶۰۰ هزار تن از نیروهایش را در جزیره مستقر ساخت. جمهوری خلق چین این اقدام چیانگ کای‌شک را محکوم و اعلام کرد تایوان جزء لاینفکی از خاک چین است.
تایوان عضو سازمان تجارت جهانی و سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا–اقیانوسیه است و از اقتصاد صنعتی پیشرفته‌ای برخوردار است. این جزیره با در اختیار داشتن نوزدهمین اقتصاد بزرگ دنیا و فناوری صنعتی پیشرفته، نقش مهمی را در اقتصاد جهانی بازی می‌کند. این منطقه از نظر شاخص‌های آزادی بیان، مراقبت سلامتی، آموزش همگانی و آزادی اقتصادی در رده‌های بالای دنیا قرار دارد.
فراز و فرودهای مناسبات تایوان و چین در آغاز هزاره سوم
در مارس ۲۰۰۰ و در انتخابات این جزیره، «چن شویی بیان» از حزب دموکراتیک مترقی با کسب ۷۱ درصد آرا، به عنوان رئیس آن برگزیده شد و به ۵۰ سال زمامداری ناسیونالیست‌ها بر این پهنه جغرافیایی خاتمه داد. تایوان در ژانویه ۲۰۰۲ به عضویت سازمان تجارت جهانی (WTO) درآمد.
در اوت ۲۰۰۲، چن شویی بیان که به ریاست این جزیره انتخاب شده بود، طی یک سخنرانی به شدت به چین تاخت و ادعا کرد «چین و تایوان دو کشور جدا هستند.» او همچنین گفت به زودی همه‌پرسی‌ای به منظور استقلال تایوان برگزار می‌کند و از آن به عنوان «حقوق بشر بنیادی» یاد کرد.
یک روز پیش از همه‌پرسی ۲۰ مارس ۲۰۰۴، «آنته لو» معاون او از یک ترور نافرجام که ادعا می‌کنند، دولت چین در آن دست داشته، جان سالم به در برد. سرانجام همه‌پرسی شکست خورد زیرا شمار آراء به ۵۰ درصد نرسید.
تنش‌ها بین چین و این جزیره در مارس ۲۰۰۵ و با تصویب قانون ضد تجزیه طلبی در پارلمان چین به اوج خود رسید. در آوریل ۲۰۰۵ رهبر مخالفان تایوان از حزب «ناسیونالیست» که «لین چان» نام داشت با سفر به چین با «هو جینتائو» رئیس‌جمهور چین ملاقات کرد.
روابط چین و جزیره تایوان از زمان به قدرت رسیدن «مااینگ جیو» در سال ۲۰۰۸ بهبود یافت. در سال ۲۰۰۹ مااینگ جیو و رهبر چین پس از ۶۰ سال مستقیماً پیام‌هایی (در قالب وظایف حزبی و نه در نقش رهبر) مبادله کردند. یک سال بعد این دو یک پیمان تجاری تاریخی امضا کردند.
در پی این بهبود روابط، رؤسای چین و تایوان در نوامبر ۲۰۱۵ پس از ۶۶ سال در سنگاپور با یکدیگر ملاقات حضوری داشتند. اما پس از روی کار آمدن ترامپ در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا و مداخله در امور آنها، بار دیگر روابط چین و جزیره تایوان تیره شد.
آمریکا، آتش بیار معرکه چین - تایوان
همان طور که اشاره شد، مساله چین و تایوان همواره یکی از بحث برانگیزترین موضوعات روابط بین الملل بوده است. از همان مراحل آغازین جدایی طلبی تایوان، دولت آمریکا این جزیره را مورد حمایت همه جانبه قرار داد؛ به طوری که تایوان به پشتوانه آمریکا تا ۱۹۷۱ در سازمان ملل نماینده داشت.
در اوایل دوران جنگ سرد، کشورهای غربی و سازمان ملل متحد در صدد مشروع جلوه دادن این جزیره برآمدند به طوری که آن را تا سال ۱۹۷۱ به عضویت شورای امنیت سازمان ملل متحد درآوردند اما در این سال از سازمان مزبور اخراج شد و کرسی آن به دولت چین واگذار شد.
از آن زمان، تایوان در پی قطعنامه ۲۷۵۸ مجمع عمومی سازمان ملل متحد، به خاطر مناقشه بر سر حاکمیت ملی خود، دیگر عضو سازمان ملل متحد نیست و از اینکه نشان‌های ملی چون نام ملی، سرود ملی و پرچم آنکه نماینده دولت بودن تایوان باشد را در رخدادهای بین‌المللی مورد استفاده قرار دهد یا آنها را به نمایش بگذارد، منع شد.
چین از ۱۹۷۸ اهرم های متنوع سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی را در راستای الحاق مجدد جزیره به کار گرفته است. الحاق هنگ کنگ و ماکائو به چین، به ترتیب در ۱۹۹۷و ۱۹۹۹، رهبران پکن را نسبت به الحاق تایوان نیز امیدوارتر ساخته است.
البته موضع چین در برابر تایوان آن قدر صریح است که به جز ۲۱ کشور عمدتاً آفریقایی و آمریکای لاتین، بقیه کشورهای جهان از به رسمیت شناختن این جزیره خودداری کرده اند.
آمریکا در سال ۱۹۷۹ تغییر موضع داد و رسماً تحت سه اعلامیه رسمی مشترک واشنگتن با پکن، سیاست چین واحد را به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک خود با تایوان را قطع کرد، اما با وجود تعهد رسمی واشنگتن به پکن، در سال‌های اخیر روسای جمهوری آمریکا از هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات اقداماتی مغایر با سیاست چین واحد از قبیل فروش تسلیحات نظامی و برقراری مراودات دیپلماتیک با تایوان انجام داده‌اند. سفر نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به این جزیره اوج سیاست جدید آمریکا به شمار می رود.
در مجموع اگرچه آمریکا سال ها پیش اصل چین واحد را امضا کرده است اما همچنان گوشه چشمی به این جزیره دارد و می خواهد از آن به عنوان کارتی برای فشار بر پکن استفاده کند؛ به ویژه اینکه در دوره ترامپ رییس جمهوری پیشین آمریکا این وضعیت تشدید شد و تنش ها میان دو کشور بر سر ارتباط واشنگتن با تایوان افزایش یافت. تاکنون آمریکا نیز با فروش تسلیحات مورد نیاز تایوان، امنیت و تمامیت ارضی چین را مورد تعرض قرارداده است.
اخیراً که تنش ها بین چین و تایوان افزایش یافته، واشنگتن از یک سوی می گوید به سیاست اصل چین واحد پایبند است اما از سوی دیگر ادعا می کند در صورت بروز جنگ میان چین و تایوان از این جزیره دفاع خواهد کرد؛ موضوعی که باعث خشم چین شده است.
پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، آتش جنگ به سمت تایوان زبانه کشیده‌است. حدوداً سه هفته پس از آغاز جنگ، تایوان رسماً اعلام کرد که در نظر دارد کمک‌های مردمی بیشتری را که برای پناهجویان اوکراینی جمع‌آوری شده است، به کی‌یف اهداء کند.
تایوان همچنین ضمن همراهی با کشورهای غربی، تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع کرد؛ موضوعی که واکنش تند سران پکن را به همراه داشت و ارسال کمک‌های بشردوستانه از سوی این جزیره برای اوکراین را «سوءاستفاده از مشکلات دیگران» دانسته و محکوم کردند.
