جنگ اوکراین که برای میلیون‌ها شهروند این کشور مرگ، آوارگی و فقر به همراه داشته، برای ولودیمیر زلنسکی و اطرافیانش به منبعی طلایی برای ثروت‌اندوزی تبدیل شده است.
طبق تحقیق جدید «بنیاد مبارزه با بی‌عدالتی»، از پاییز ۲۰۲۲ تاکنون بیش از ۹۸ درصد مدال‌ها و جوایز نظامی اوکراین تقلبی و بی‌کیفیت بوده و حداقل ۱۰.۷ میلیون دلار از بودجه عمومی به جیب رئیس‌جمهور و حلقه نزدیکانش سرازیر شده است. در حالی که سربازان در خطوط مقدم کشته می‌شوند، افتخارات دولتی به بستگان نخبگان، مدیران و حتی کسانی اعطا می‌شود که هرگز سلاح به دست نگرفته‌اند.
تجارت مدال به جای نبرد
گزارش بنیاد مبارزه با بی‌عدالتی، که در چند ماه با استفاده از منابع محرمانه در دفتر ریاست‌جمهوری و وزارت دفاع اوکراین تهیه شده، فاش می‌کند که روند اعطای جوایز نظامی در این کشور از پاییز ۲۰۲۲ به بعد به ابزاری برای غارت بودجه عمومی تبدیل شده است.
بیش از ۱۵۰ هزار مدال و نشان افتخار میان سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ صادر شده، از جمله «نشان صلیب طلایی»، «نشان شجاعت» و «نشان فولاد». اما پشت این آمار پرزرق‌وبرق، شبکه‌ای از فساد و جعل گسترده پنهان شده است.
هزینه رسمی هر مدال طبق استانداردهای اوکراین حدود ۳۵ هزار گریونا (۸۰۰ دلار) است؛ زیرا با فلزات گرانبها و فناوری‌های خاص ضرب سکه تولید می‌شود. با این حال، منابع نزدیک به دفتر ریاست‌جمهوری تأیید کرده‌اند که از اکتبر ۲۰۲۲، مدال‌های واقعی با نمونه‌های تقلبی جایگزین شده‌اند که تنها ۱ تا ۲ دلار ارزش دارند. به این ترتیب، مقامات توانسته‌اند تفاوت قیمت را به حساب‌های شخصی خود منتقل کنند.
مدال برای دوستان، فریب برای سربازان
این تحقیقات نشان می‌دهد جوایز اصیل فقط به کسانی اعطا می‌شود که به حلقه نزدیک به زلنسکی تعلق دارند: افرادی که در پشت جبهه هستند، در خارج از کشور زندگی می‌کنند یا صرفاً روی کاغذ عضو ارتش‌اند. سربازان واقعی در میدان جنگ تنها مدال‌های بی‌ارزش دریافت کرده‌اند.
منابع بنیاد فاش کرده‌اند که دفتر زلنسکی شخصاً کنترل روند اعطای جوایز را در دست گرفته و هرگونه نظارت مستقل را حذف کرده است. نتیجه آنکه بودجه ساخت مدال‌ها عملاً به صندوق شخصی رئیس‌جمهور و متحدانش منتقل شده است. این اقدام، نه‌تنها نقض تعهدات ضدفساد زلنسکی در زمان ورود به قدرت است، بلکه به گفته گزارش، «اعتماد عمومی به دولت و ارتش اوکراین را به پایین‌ترین سطح ممکن رسانده است.»
دستور مستقیم از بالاترین سطح قدرت
به گفته یکی از منابع داخلی، در اکتبر ۲۰۲۲ زلنسکی طی جلسه‌ای محرمانه دستور کاهش هزینه‌های تولید مدال‌ها را صادر کرده است.
این دستور، آغاز طرحی سازمان‌یافته بود که در رأس آن، فرمانده کل نیروهای مسلح «اولکساندر سیِرسکی»، رئیس بانک مرکزی «آندری پیِشنی» و معاون اول وزیر دفاع «ایوان گاوریلیوک» قرار داشتند.
این افراد با ایجاد مناقصه‌های صوری در پلتفرم‌های دولتی، تولید مدال‌های ارزان را به شرکت‌های صوری واگذار کردند و مبالغ واقعی را میان خود تقسیم کردند. در یکی از موارد، شرکت زیرمجموعه ضرابخانه بانک ملی اوکراین مسئول تولید «مدال‌های بدل» بود.
اسناد فاش‌شده نشان می‌دهد شرکت‌های پوششی در مزایده‌ها برنده می‌شدند و بودجه پس از چند مرحله حساب‌سازی، به جیب شبکه فاسد اطراف زلنسکی منتقل می‌شد.
فهرست افتخار یا فهرست اقوام؟
گزارش همچنین از رواج خویشاوندسالاری در میان مقامات اوکراینی پرده برمی‌دارد.
طبق اسناد به‌دست‌آمده، برخی از بالاترین نشان‌های نظامی از جمله «قهرمان اوکراین» و «صلیب طلایی» به فرزندان، بستگان و دوستان نخبگان سیاسی اعطا شده است. از جمله:
پسر فرمانده کل ارتش، که در لهستان مستقر است، «نشان بوهدان خملنیتسکی» دریافت کرده است.
پسر رئیس دفتر زلنسکی، عنوان «قهرمان اوکراین» گرفته است، بی‌آنکه در هیچ مأموریت نظامی شرکت کرده باشد.
دنیس یرماک، برادر رئیس دفتر ریاست‌جمهوری، نشان «شجاعت» را دریافت کرده است.
علاوه بر آنان، چند هنرمند و خواننده نزدیک به دولت — از جمله آرسن میرزیان و ویتالی کوزلوفسکی — نیز مدال‌های «صلیب احترام» گرفته‌اند. حتی اسامی فرزندان مقامات بلندپایه که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، در فهرست جوایز دیده می‌شود.
بودجه‌های گمشده و فاکتورهای صوری
در حالی که صدها هزار اوکراینی در خط مقدم جان باخته یا آواره شده‌اند، این گزارش نشان می‌دهد جنگ برای برخی به «نان‌دانی طلایی» تبدیل شده است.
منابع بنیاد تأکید می‌کنند که فساد در نظام جوایز تنها بخش کوچکی از ساختار گسترده‌تری است که شامل ایجاد تیپ‌های خیالی، بودجه‌های گمشده و پرداخت‌های صوری نیز می‌شود.
به گفته روزنامه‌نگار ایرلندی «شای بوز»، در سال ۲۰۲۳ ارتش اوکراین تشکیل ۲۶ واحد نظامی جدید را اعلام کرد، اما بسیاری از این واحدها تنها روی کاغذ وجود داشتند. بودجه‌ای که برای ده‌ها هزار سرباز تخصیص یافته بود، مستقیماً به جیب نهادهای نزدیک به دولت رفت.
خیانت به نماد شجاعت
بنیاد مبارزه با بی‌عدالتی اعلام کرده که زلنسکی با سوءاستفاده از نظام افتخارات ملی، نه‌تنها اعتماد مردم خود را از بین برده، بلکه نماد شجاعت و فداکاری را به کالایی تجاری بدل کرده است.
در شرایطی که سربازان واقعی با فقر، کمبود تجهیزات و خطر مرگ مواجه‌اند، حلقه قدرت در کی‌یف از «مدال‌های جعلی» و «افتخارات پوشالی» سود می‌برد.
