تنها یک سال پس از سقوط دولت بشار اسد در سوریه و استقرار دولتِ برآمده از دل هیات التحریرالشام، حالا شاهد مقدماتی هستیم که میتواند نشان دهنده تداوم تنش در این کشور باشد.
رسانههای ترکیه با انتشار چند عکس و فایلهای ویدیویی حرکت شبانه، نشان دادند که نیروهای مسلح این کشور از سه جهت، یعنی از عفرین، کوبانی یا رأس العین و شمال حلب، وارد شدهاند.
خبرگزاری آنکای ترکیه اعلام کرده که بنا به گزارشها، کاروانهایی به سمت گذرگاه مرزی منبج در حال پیشروی هستند و در طرف مقابل، دولت دمشق هم در هماهنگی با آنکارا، همزمان نیروهای کمکی جدیدی را با پشتیبانی توپخانه و پهپاد به دیرالزور اعزام کرده است. دیرالزور یکی از مهمترین مناطق تحت کنترل «قسد» یا تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) است.
هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، دیروز در دوحه قطر و در مصاحبه با خبرگزاری رویترز اعلام کرده بود: اگر شبه نظامیان کُرد قسد و ی.پ.گ تا پایان سال جاری میلادی، بر اساس توافق ۹ مارس در ارتش سوریه ادغام نشوند، دمشق به آنها حمله خواهد کرد و آنکارا نیز حمایتهای نظامی و اطلاعاتی لازم را به دولت سوریه ارائه خواهد داد.
روزنامه ترکیه گازته از جراید نزدیک به حزب حاکم ترکیه اعلام کرده که مقامات دفاعی و امنیتی ترکیه و سوریه، هماهنگی لازم را برای مهار نیروهای قسد انجام داده اند.
همزمان با انتشار خبر ورود ارتش ترکیه به سوریه، برخی از رسانهها اعلام کردند که مظلوم عبدی فرمانده کل قسد که از او به عنوان فرزند خوانده معنوی عبدالله اوجالان یاد میشود، موفق شده با وساطت آمریکاییها، برنامهای را برای دیدار با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تنظیم کند.
اما برهان الدین دوران معاون وزیر امور خارجه و رئیس نهاد اطلاع رسانی کاخ ریاست جمهوری ترکیه، صحت این خبر را تکذیب کرد.
دوران اعلام کرده، انتشار این خبرهای مشکوک و هدفمند، در راستای لطمه زدن به سیاستهای دفاعی و امنیتی ترکیه است و چنین دیداری در دستور کار قرار ندارد.
مظلوم عبدی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با لفظ ژنرال عبدی از او یاد میکند، به عنوان مهمترین چهره پ.ک.ک در سوریه شناخته میشود و نیروهای تحت امر او، در حال همکاری با آمریکاییها هستند. اما این فرد، سالهاست از سوی وزارت کشور و سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، به عنوان تروریست تحت تعقیب در لیست قرمز قرار داده شده است.
قبلاً رسانههای ترکیه از قول عبدالله اوجالان رهبر گروه منحله پ.ک.ک اعلام کرده بودند که او خواهان ملاقات با مظلوم عبدی است و میتواند او را برای ادغام در ارتش سوریه، اقناع کند.
۲۴ روز حساس
پایان سال ۲۰۲۵ میلادی نزدیک است و دولت ترکیه انتظار دارد در این مدت، شبه نظامیان تحت امر پ.ک.ک در شمال سوریه، در ارتش این کشور ادغام شوند. اما فرماندهان کُرد درباره این موضوع دیدگاه دیگری دارند.
آنان اعلام کردهاند که قصد جدایی از سوریه را ندارند، ولی تمایل دارند به جای ادغام کامل در ارتش و پخش شدن نیروهایشان در لشکرهای مختلف، در چنین شرایطی قرار بگیرند: اول این که کل نیروهای قسد در یک لشکر واحد و با فرماندهی خود کردها تحت امر وزارت دفاع و ارتش سوریه قرار بگیرد و نیروهای این لشکر بین تیپهای دیگر پخش نشود. خواسته دوم کردهای نزدیک به پ.ک.ک، این است که بخشی از نیروهای مسلح قسد و ی.پ.گ (واحدهای مدافع خلق) به عنوان پلیس محلی، تحت امر وزارت کشور سوریه باشد، ولی کنترل تمام امور انتظامی و امنیتی مناطق شمال و شرق سوریه را در اختیار داشته باشد. سران کردهای نزدیک به پ.ک.ک در سوریه، همچنین خواستار آن هستند که کل نظام حکمرانی و اجرایی سوریه، به یک ساختار نیمه متمرکز و نیمه فدرال تغییر پیدا کند.
اما هیچکدام از این خواستهها، مورد تایید دمشق نیست و آنکارا نیز با چنین الگویی مخالف است. ولی تام باراک سفیر آمریکا در ترکیه و فرستاده ویژه ترامپ در پرونده سوریه، موافق آن است که یک الگوی شبه فدرالی در سوریه شکل بگیرد.
قبلاً شبه نظامیان کُرد موسوم به قسد و ی.پ.گ، به طول ۹۰۰ کیلومتر و از غرب تا شرق فرات، کنترل تمام مناطق سه گانه کردها یعنی عفرین، عین العرب و حسکه را در اختیار داشتند. اما سالهاست، غرب فرات و عفرین، در اختیار نیروهای ترکیه است و حالا، بیشترین میزان قدرت دفاعی و رزمی کردها در جزیره با مرکزیت قامیشلو و دیرالزور متمرکز شده است.
البته مناطق نفتی نیز در کنترل کردها است و این یکی از موضوعات مهمی است که به اختلافات بین آنان و دولت موقت احمد الشرع دامن زده است. دامنه این اختلاف به حدی است که کردها اجازه ندادند انتخابات در شهرهای تحت کنترل آنان، برگزار شود.
جنگ با الشرع، پشتیبانی با آنکارا
سفر رسمی ژنرال سلجوق بایراکتار اوغلو رئیس ستاد کل ارتش ترکیه به دمشق در تاریخ ۵ و ۶ دسامبر، رویداد مهمی بود که نشان داد، پس از دیدارهای صورت گرفته بین وزرای دفاع ترکیه و سوریه، هماهنگی در سطح فرماندهان بالا نیز در جریان است و انتظار میرود ساختار نیروهای مسلح سوریه، بر اساس دکترین دفاعی ژنرالهای ترکیهای بازسازی شود.
در همین حال، تیمی از مشاورین ابراهیم کالین رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه نیز، کار روی بازسازی سرویس اطلاعاتی سوریه را آغاز کردهاند و در این میان، رسیدگی به موضوعات مهمی همچون تعیین تکلیف شبه نظامیان تحت امر پ.ک.ک در سوریه نیز، به عنوان بخشی از پروژههای مشترک بین آنکارا و تیم احمد الشرع قلمداد میشود.
علاوه بر موضوعات دفاعی – امنیتی، اولویتهای اقتصادی نیز در این ماجرا دخیل است و شواهد نشان داده که ترکیه و جمهوری آذربایجان برای فعالیت در حوزههای اکتشافات نفت و گاز در سوریه، با دمشق به توافق رسیدهاند و اجرای این توافق، مستلزم آن است که تمام میادین نفتی که حالا تحت کنترل قسد است، به ارتش تحت امر احمد الشرع واگذار شود.
برای رسیدن به این منظور، ارتش ترکیه آماده است تا از تسلیحات و مهمات گرفته تا کلیه الزامات لجستیکی و پشتیبانی را در اختیار ارتش سوریه قرار دهد و با حمایتهای موثری همچون رصد پهپادی – ماهوارهای، شرایط را برای تضعیف قسد مهیا کند. اما در این معادله پیچیده، هنوز هم تکلیف حضور نیروهای آمریکایی در شمال سوریه و به ویژه در حسکه و دیرالزور روشن نیست و مقامات دفاعی ترکیه در این مورد به ارزیابی کاملی نرسیدهاند که در صورت دست زدن به حملات جدید به کردها، آمریکاییها تا چه اندازه به این اقدامات، واکنش نشان خواهند داد.
