به گزارش افکارنیوز، اثنی عشریه یا شیعه دوازده امامی یکی از جریانها یا شاخه های بزرگ شیعه – در مفهوم عام آن - است که هم به لحاظ تاریخ پرفراز و فرودتر، هم از نظر طرفدار پرجمعیت تر و هم از دیدگاه کلامی دارای دیدگاهی متعادل تر در مقایسه با دیگر شاخه های شیعه است.
شیعیان جعفری یا دوازده امامی ترکیه در مذهب و گویش با آذری ها اشترکات فراوان دارند. در حقیقت آذری ها نقش مهمی در گرایش بخشی از مردم ترکیه به تشیع داشته‌اند. می توان گفت بخش عمده ای از جمعیت شیعیان جعفرى ترکیه ریشه در آذربایجان دارند. اکثر مردم ترکیه با کمبود اطلاعات کافى درباره شیعیان جعفرى مواجه اند و گاهی آنها را با علویان یکسان می انگارند. زمانى که از واژه جعفرى در ترکیه سخن گفته مى شود، اولین چیزى که به ذهن یک فرد عادى خطور مى کند، روز عاشورا و مراسم بزرگداشت شهادت امام حسین(ع) در کربلاست.
در مورد جمعیت دقیق شیعیان دوازده امامی ترکیه آمار دقیقی وجود ندارد، می‌توان تخمین زد جمعیت این شیعیان حدود یک‌و‌نیم تا سه میلیون نفر است. در دهه های پیشین، شیعیان جعفری بیشتر در شرق ترکیه، در نزدیک مرزهای ایران، پراکنده بودند اما در سه دهه اخیر شیعیان جعفری از شرق ترکیه به سمت غرب این کشور نیزگسترش یافته اند و اکنون تقریبا در سراسر این کشور پراکنده شده اند. شیعیان جعفرى ساکن در منطقه شرقى آناطولى، از دهه ها پیش در این ناحیه مى زیسته اند. برخى از آنها در طى جنگ عثمانى – روسیه در سال ۱۸۷۸ م. از قفقاز و شمال آذربایجان به آناطولى آمدند؛ برخى در طى سالهاى ۱۹۱۸ –
۱۹۲۵ م. با جابجایى جمعیت از ارمنستان به آنجا آمده اند و بسیارى از آنها نیز در دهه ۱۹۲۰ م. براى فرار از انقلاب بلشویکى و حمله روسها به شمال آذربایجان، به شرق آناطولى مهاجرت کردند. در دهه هاى اخیر شیعیان جعفرى به دلیل نارسایى در اوضاع اجتماعی و اقتصادی به شهرهاى بزرگ و صنعتى ترکیه مهاجرت کرده اند. پراکندگی کنونی جمعیت شیعیان جعفری در شرق ترکیه در مناطقی نظیر قارص و اغدیر، در مرکز ترکیه در پایتخت این کشورآنکار، و در غرب ترکیه در شهرهای استانبول، بورسا و ازمیر است. شایان ذکر است که شیعیان ترکیه مسئولیت‌های مهمی در ارکان قدرت ندارند و بیشتر به مشاغل آزاد و غیر دولتی
اشتغال دارند.
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تحولی بنیادین در جامعۀ شیعیان دوازده امامی ترکیه نیز پدید آمد که این امر توجه جامعه و همچنین حکومت ترکیه به این اقلیت مذهبی را به دنبال داشت. در پی این تحولات، تودۀ اهل سنت ترکیه، تفاوت میان شیعیان امامیه و علویان را بیش از پیش دریافت و حکومت ترکیه هم با توجه به ارتباطات رو به گسترش جامعۀ شیعیان جعفری این کشور با حوزه‌های علمیه ایران و تأثیرات احتمالی این اقلیت کوچک بر اقلیتی بزرگ‌تر، یعنی علویان ترکیه، توجه خود را به سوی شیعیان جعفری معطوف نمود. هم اکنون نزدیک به چهارصد روحانی شیعه و سیصد مسجد متعلق به شیعیان جعفری در نقاط
مختلف ترکیه فعالند. در سه دهه اخیر نهادهای فعالی در میان شیعیان جعفری ترکیه شکل گرفته و در عرصه‌های مختلف مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی به فعالیت پرداخته اند.
قدیمی‌ترین گروه شیعی دوازده امامی در ترکیه، گروه «زینبیه» به رهبری «صلاح‌الدین اوزگوندوز» است. این گروه بیشتر شامل شیعیان جعفری مهاجر از مناطق شرقی ترکیه به استانبول هستند که فعالیت خود را در حدود سه دهه قبل با تأسیس مسجدی به نام زینبیه و گرد آوردن شیعیان مهاجر در استانبول، آغاز کردند. مسجد زینبیه اکنون تبدیل به مرکزی برای تحقیق در مورد تشیع، برای اهل‌سنت ترکیه، شده است. در حال حاضر مسئولان زینبیه روابط نسبتاً خوبی با دولت اردوغان دارند و دولت ترکیه شیخ‌صلاح‌الدین را به عنوان رهبر شیعیان ترکیه مورد توجه قرار می‌دهد. مسئولان زینبیه روابط خوبی با مقامات و
نهادهای ایرانی هم دارند. این گروه پایگاه اینترنتی چند زبانه ای به آدرس www. zeynebiye. com دارد.
گروه دیگر متعلق به شیعیان جعفری ترکیه، مؤسسه فرهنگی کوثر است. کوثر اولین مؤسسه رسمی شیعیان ترکیه است که از سال ۱۹۹۲م. فعالیت خود را در زمینۀ علمی – فرهنگی آغاز نمود. هستۀ مرکزی این گروه را روحانیان ترکیه ای که در قم تحصیل کرده اند، تشکیل می‌دهند. دفتر اصلی این گروه در استانبول قرار دارد و در شهرهای دیگر ترکیه همچون آنتالیا، ازمیر و آنکارا نیز دارای چندین دفتر و نمایندگی است. موسسه انتشاراتی وابسته به گروه کوثر، منظم‌ترین مؤسسۀ انتشاراتی شیعیان ترکیه به‌شمار می‌آیند و تاکنون دهها جلدکتاب منتشر نموده است. همچنین مجلۀ «قبله» نیز از طرف این مؤسسه به انتشار
می‌رسد.
انجمن تایدر(TAYDER) یا «انجمن تحقیقات و همیاری اجتماعی» در سال ۲۰۰۶م، با هدف شناسایی، سازماندهی و آموزش دانشجویان شیعه ترکیه و نیز بسط اندیشۀ انقلاب اسلامی در این کشور تأسیس شد. این انجمن پس از شناسایی و ارتباط‌گیری با دانشجویان شیعه در شهرهای مختلف ترکیه، فعالیت‌های خود را در زمینۀ حفظ و تقویت هویت مذهبی آنها و سازماندهی و ایجاد اتحاد بین آنها ادامه داد. دفتر مرکزی انجمن تایدر در شهر استانبول قرار دارد. علاوه بر آن، این انجمن دارای دفا‌تری در پانزده شهر ترکیه است. درکل فعالیت‌های انجمن تایدر را می‌توان در چهار بخش کلی طبقه بندی نمود: جذب و سازماندهی
دانشجویان شیعه، آموزش دانشجویان شیعه، برگزاری برنامه‌های فرهنگی و سیاسی و فعالیت‌های رسانه‌ای. وب سایت خبری – تحلیلی «rasthaber» پایگاه خبری اصلی شیعیان ترکیه در اینترنت است که توسط این انجمن راه‌اندازی شده است. این سایت درحال‌حاضر پربیننده‌ترین سایت شیعی ترکیه به‌شمار می‌آید. گروه‌های دیگری هم در میان شیعیان جعفری ترکیه وجود دارند که فعالیتشان محدودتر است؛ از جمله این نهادها می توان از موسسه اهل بیت(ع) و موسسه آل طه نام برد.
هم اکنون از میان شیعیان جعفری یا دوازده امامی ترکیه تعداد زیادی طلبه‌ی علوم دینی به ایران آمده و مشغول به تحصیل هستند. همه ساله نیز تعداد زیادی از شیعیان جعفری ترکیه به زیارت شهرهای مشهد و قم عازم می شوند. می‌توان گفت که در چند دهه اخیر، جایگاه شیعیان جعفری در فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه، با توجه به تأثیرات انقلاب اسلامی در ایران و پیروزیهای اسلامگرایان در ترکیه، در حال پیشرفت و ارتقاء است، هرچند که در سال های اخیر و پس از رشد جریانات ضد شیعی در کشورهای سنی مسلک خاورمیانه، که پس از تحولات سوریه شتاب بیشتری گرفته است، شیعیان جعفری ترکیه نیز گاهی مورد هجمه
متعصبین اهل سنت قرار می گیرند. بعنوان مثال برنامه ای که اخیرا در یکی از شبکه های رسمی ترکیه پخش شد و در آن اتهامات ناروایی از سوی یکی از نویسندگان ترک به شیعیان وارد شد، سبب انتقاد شدید امام جمعه شیعیان استانبول گردید به گونه ای که «شیخ صلاح الدین اوزگوندوز» در اعتراض به این امر گفت تلویزیون ملی با پخش سخنان دشمنان تشیع، سخنگوی نوکران وهابیت شده است. با این حال باید گفت تحرکات ضد شیعی در ترکیه نسبت به دیگر کشورهایی که نظیر ترکیه دارای اکثریت اهل سنت هستند، بسیار ناچیز است. لازم به ذکر است در سال های اخیرگروهی از شیعیان ترکیه از دولت این کشور درخواست کردند که مذهب
شیعه به گونه ای رسمی از طرف دولت مورد پذیرش قرار گیرد تا شیعیان این کشور با آزادی بیشتر به فعالیت های مذهبی خویش بپردازند.
نکته نهایی در مورد شیعیان جعفری ترکیه، روابط آنها با علویان این کشور است. در چند دهه اخیر تعدادى از علماى جعفرى مذهب از علویان خواستند که به علویگرى حقیقى، که همان تشیع دوازده امامى است، بپیوندند. در این باره کتابهایى نیز نوشته شد و شیعیان جعفری در مناطق علوى نشین مساجدى را ساختند و تلاش کردند که تشیع امامی را در میان آنها تبلیغ کنند. اما این اقدامات به موفقیت های وسیع منجر نشده و مرزبندی های میان شیعیان امامی و علویان همچنان پابرجا مانده است. بنابراین بایست حساب شیعیان جعفری ترکیه را از جمعیت علویان این کشور جدا بدانیم هرچند که بطور کلی روابط خوبى میان آنها
وجود دارد.
مسعود شاهمرادی
