شبه‌قاره، پایتخت جدید داعش

داعش دو سال برای دفاع از موصل برنامه‌ریزی کرد. این برنامه‌ریزی شامل حفر خاکریزها، خندق‌ها و تونل‌های زیرزمینی در مقیاس گسترده می‌شود. دیوارهای بزرگ بتنی همراه با تله‌های انفجاری و خودروهای انتحاری مانعی برای ورود به موصل است. برخی خانه‌ها در «منطقه دفاعی» موصل به شکل استادانه‌ای بمب‌گذاری و تله‌گذاری شده است. برای مثال، گاهی با روشن کردن چراغ در یک خانه یا تماس تلفنی در خانه‌ای دیگر یا پای گذاشتن روی سیمی که گویی بی‌ارزش تلقی می‌شود ممکن است انفجاری مهیب رخ دهد. «بمب‌های خط‌کشی» سلاح جدیدی است که داعش مورد استفاده قرار می‌دهد. این بمب با طول و عرض خط‌کش یکسان است اما سیم‌هایی به آن وصل و روی زمین انداخته می‌شود که اگر کسی بدون اطلاع از آن عبور کند ممکن است کل آن خانه به هوا برود.

ژنرال استفن تاوسند، از فرماندهان آمریکایی ائتلاف در عراق می‌گوید نیروهای عراقی بسیاری از این بمب‌ها را شناسایی و خنثی کرده‌اند اما نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که تمام بمب‌های کار گذاشته شده خنثی شده است. در روزهای گذشته نیروهای عراقی و پیشمرگه‌های کرد با مشاوره آمریکایی‌ها 15 تا 20 کیلومتر از موصل را پاکسازی کرده‌اند. با این حال، آنها از هر جهت زیر حمله قرار دارند. این نیروها در مسیر خود 31 شهر تحت کنترل داعش و روستاهای زیادی را آزاد کرده‌اند. سی‌ان‌ان می‌افزاید 4500 تا 7500 داعشی در حال محافظت و نبرد در موصل هستند که هزار نفر از آنها مبارزان خارجی هستند. مقام‌های آمریکایی می‌گویند نیروهای داعش در موصل «کانال‌هایی» حفر کرده‌اند و نبرد خیابانی به راه انداخته‌اند تا نیروهای عراقی را به دام انداخته و مانع پیشروی‌هایشان شوند.

چگونگی فرار داعشی‌ها

به گزارش سی‌ان‌ان، از این 4500 تا 7500 داعشی که در موصل حضور دارند حدود هزار نفرشان کشته شده‌اند. تعدادی هم دست به فرار زده‌اند، اما فرار آنها جالب است. برخی ریش خود را از ته تراشیده و به هیبت ساکنان محلی موصل در می‌آیند. ژنرال تحسین الخفاجی، یکی از سخنگویان وزارت دفاع عراق می‌گوید برخی مبارزان عراقی داعش و آن هزار مبارز خارجی تا آخرین قطره خون در موصل خواهند جنگید. او می‌گوید مبارزان خارجی تا جایی می‌جنگند که «هیچ راهی یا هیچ توانایی‌ای برای بازگشت به کشورهایشان نداشته باشند.» نیروهای عراقی شهر را از شمال، جنوب و شرق در محاصر ه گرفته‌اند. ظاهرا فقط یک خلأ در غرب موصل دیده می‌شود. این خلأ به عمد به‌وجود آمده تا آن دسته از نیروهای داعش که حاضر به نبرد تا پای جان نیستند راه گریزی داشته باشند. البته این به آن معنا نیست که آنها بتوانند بگریزند. با خلأ به‌وجود آمده اگر این مبارزان بتوانند به غرب موصل بگریزند پهپادهای آمریکایی وارد میدان شده و با شناسایی آنها عملا یکی پس از دیگری شکار می‌شوند. نحوه این شناسایی هم البته محل سوال است. تاکنون هیچ «موجی» از فرار مشاهده نشده یا دیده نشده که گروه‌های زیادی از داعشی‌ها بخواهند به میدان پشت کنند.

خبر بد دیگری هم برای داعش در راه است. داعشی‌ها پس از ورود به موصل در سال 2014 و با پی بردن به اهمیت پایگاه هوایی «القیاره» شروع به تخریب آن کردند تا دیگر قابل استفاده نباشد. داعشی‌ها سلاح‌های سنگین خود را به داخل تونل‌ها و زیرزمین منتقل کردند تا از حمله دشمن در امان باشند، اما در جولای گذشته این پایگاه به دست نیروهای عراقی افتاد و یک ماه بعد نیروهای مهندسی آمریکا وارد شده و باند 5 هزار فوتی آنجا را بازسازی و قابل استفاده کردند. اکنون هواپیماها و جنگنده‌های آمریکایی به راحتی می‌توانند از این مرکز به پرواز درآمده و ضربات مهلکی بر نیروهای داعش وارد آورند. اکنون سوال این است که پس از موصل، نیروهای داعش به کجا خواهند رفت، به تعبیر دیگر، محل استقرار یا پایگاه بعدی خلافت در کجا خواهد بود؟

پایگاه بعدی خلافت کجاست؟

از آنجا که موصل (در عراق) و حلب (در سوریه) به‌عنوان دو پایگاه اصلی خلافت یا «heartland» داعش زیر حملات بی‌امان قرار گرفته این سوال مطرح شده که نیروهای خلافت خودخوانده رحل اقامت به کجا خواهند افکند؟ برخی کارشناسان احتمالاتی مطرح کرده‌اند. برخی می‌گویند یک «فرار معکوس» وجود دارد به این معنا که گروه‌های وفادار به القاعده بار دیگر با داعش دست دوستی دهند و بر این اساس، احتمال ادغام القاعده با داعش وجود دارد. احتمال دوم این است که نیروهای داعش تمرکز خود را بر دولت‌ها و کشورهای ضعیف قرار دهند و به آن سرزمین‌ها کوچ کنند. مرکز ثقل تروریسم پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 از افغانستان به این کشور منتقل شد و پس از شروع آشفتگی‌های سوریه در سال 2011 به اوج خود رسید. محتمل است که داعش پس از حلب و موصل، به افغانستان و پاکستان روی آورد و این دو کشور به پایگاه جدیدی برای خلافت تبدیل شوند. داعش از ژوئن 2014 به این سو مبارزان زیادی از افغانستان و پاکستان به خود جذب کرده است. به تدریج، این گروه‌های پراکنده به «تنی واحد» تبدیل شدند و گروه خراسان را در سال 2015 تشکیل دادند. لشکر جهنگوی- که به تازگی مرگبارترین حمله را به آکادمی پلیس پاکستان در کویته انجام داد- پس از آن از هم گسست که مقام‌های پاکستانی رهبر اصلی این گروه را از میان برداشتند. شاخه کراچی این گروه اکنون با «القاعده در شبه‌قاره» (AQIS) همکاری دارد در حالی که شاخه بلوچستان جهنگوی با «داعش در افغانستان- پاکستان» (ISK) همکاری دارد. همچنین «جماعت الاحرار»- شاخه بریده از طالبان پاکستان که مسوولیت حملاتی در پاکستان را بر عهده گرفته که بیش از 150 کشته بر جای گذاشت – نیز با ISK همکاری دارد.

از آوریل 2015 به بعد ISK حملات زیادی در افغانستان و پاکستان انجام داده و بیش از 200 کشته بر جای گذاشته است. کارشناسان معتقدند این حمله به لحاظ مقیاس و شدت یک «تهدید رو به افزایش» است. روز دوشنبه ISK به اردوگاه آموزشی پلیس در کویته حمله کرد و 61 کشته و 117 زخمی بر جای گذاشت. نیروهای داعشی از پنجره‌ها وارد شده و بمب با خود حمل می‌کردند. حملات دیگری هم از مناطق قبایلی پاکستان تا مناطق اصلی این کشور رخ داده است. ISK همچنین هسته‌هایی در هند تشکیل داده است. نیروهای خلافت خودخوانده در سریلانکا و مالدیو نیز حضور یافته‌اند. آسیای جنوبی با جمعیت کثیری از مسلمانان جهان، میدانی مناسب برای فعالیت‌های جدید داعش است.