بحران سیاسی لبنان که از زمان وقوع انفجار مهیب کشتی حامل آمونیاک در سواحل لبنان، دامن این کشور را گرفته است، همچنان ادامه دارد. هر چند اعتراضات به مشکلات اقتصادی در این کشور از سال 2019 آغاز شد و به اعتصابات و اعتراضات خیابانی نیز منجر شد اما از زمان کناره‌گیری «حسان دیاب» از نخست‌وزیری در آگوست 2020 و معرفی « سعدالدین حریری » به عنوان مامور تشکیل کابینه جدید ، بحران در لبنان ابعاد گسترده‌تر سیاسی و بین‌المللی نیز به خود گرفته است که تاکنون ادامه دارد.
* معضلی به نام سعد حریری
سعد حریری طی یک دهه گذشته همواره پای ثابت دولت و یکی از نامزدهای سنتی تشکیل کابینه در بیروت بوده است. از همین رو پس از انفجار مهیب بیروت و کناره‌گیری دیاب، میشل عون، رئیس‌جمهور این کشور از حریری خواست با تشکیل یک کابینه مستحکم ثبات را به دولت متزلزل بیروت بازگرداند و اندکی از مشکلات اقتصادی و سیاسی بکاهد. با این حال با گذشت حدود یک سال حریری نه‌تنها موفق به تشکیل کابینه نشده بلکه خود به معضلی در این مسیر تبدیل شده است.
1- از مهم‌ترین عوامل عدم موفقیت حریری در تشکیل کابینه، نادیده گرفتن معیارهای توافق طائف و تلاش برای دور زدن دیگر احزاب و جناح‌ها در چینش وزرا در کابینه جدید است. اصرار حریری برای بخشیدن پست‌ها و وزارتخانه‌های کلیدی به مهره‌های نزدیک به خود باعث اختلافات عمیق با میشل عون شده و آن را به یکی از بزرگ‌ترین موانع در مسیر تشکیل کابینه تبدیل کرده است. این در حالی است که مردم لبنان در اعتراضات خود خواستار پایان دادن به جدل‌های سیاسی برای بهبود وضعیت اقتصادی خود هستند؛ مساله مهمی که تاکنون از سوی سیاستمداران لبنانی و در رأس آنها حریری نادیده گرفته شده است.
2- معضل دیگر در مسیر حل بحران سیاسی لبنان نگاه حریری به بیگانگان است. درست از زمان سفر امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه به بیروت در سال 2020 و ارائه طرح پاریس برای دولت آینده لبنان و الزام حریری برای عمل به آن، پیچیدگی‌های تشکیل کابینه عمیق‌تر و گسترده‌تر شد. مداخلات گسترده سفیر آمریکا در بیروت در امور این کشور و سفرهای متعدد حریری به کشورهای مختلف در راستای رایزنی برای تشکیل کابینه همگی نشان‌دهنده آن است که حریری بیش از اتکا بر توانمندی‌ها و رضایتمندی گروه‌های داخلی به دنبال جلب نظر و کسب حمایت‌های خارجی برای دولت خود است. دیدار با مقامات سعودی و ۲ بار سفر به ابوظبی همگی موید این موضوع است که برخی بازیگران خارجی با حمایت برخی جریان‌های داخلی و رسانه‌های آنها وارد عمل شده و در صدد تاثیرگذاری و حتی کارشکنی در روند تشکیل دولت برآمده‌اند.
روزنامه «البنا» اخیرا به نقل از منابع سیاسی لبنانی نوشت: محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی به حریری توصیه کرده بدون جلب رضایت کامل «محمد بن‌سلمان» ولیعهد عربستان سعودی اقدامی برای تشکیل دولت انجام ندهد، زیرا چنین اقدامی باعث عصبانیت بن‌سلمان خواهد شد و به سود حریری نیست!
3- کاهش ارزش لیره در برابر دلار، کمبود شدید دارو از جمله نبود شیر خشک و اعتصاب داروخانه‌ها، معضل بنزین و صف‌های طولانی در برابر جایگاه‌های سوخت و قطع مکرر برق اگر چه در شرایط بحران اقتصادی لبنان امری بدیهی به نظر می‌آید اما بسیاری از ناظران سیاسی معتقدند بخش بزرگی از این مشکلات عامدانه است و سعد حریری و جریان‌های وابسته به وی با کمک عوامل خارجی مثل آمریکا و فرانسه تلاش می‌کنند با افزایش نارضایتی‌های عمومی جریان‌های رقیب را برای تشکیل هر چه سریع‌تر کابینه دلخواه خود و حمایت از آن تحت فشار قرار دهند. لبنانی‌ها اعتقاد دارند زیر فشار برخی دولت‌های عربی منطقه و نیز تحریم‌های آمریکا قرار دارند و این کشورها تلاش می‌کنند با فشار حداکثری، آنها را وادار به پذیرش خواسته‌های‌شان کنند.
* نقش حزب‌الله
الف) حزب‌الله لبنان در ساحت سیاسی لبنان همواره نقش تعیین‌کننده و در عین حال وحدت‌آفرین بازی کرده و همواره تلاش کرده فارغ از فشارهای بیرونی با اتکا بر بازیگران لبنانی و حمایت از جریان‌های سیاسی داخلی، باری از مشکلات لبنان بردارد.
ب) از همین جهت بود که «جبران باسیل» رئیس جریان ملی آزاد لبنان به عنوان یکی از احزاب دارای نفوذ در تشکیل دولت در آخرین موضع‌گیری خود خواستار داوری علامه «سیدحسن نصرالله» دبیرکل حزب‌الله برای حل‌و‌فصل اختلافات جریان‌های سیاسی لبنان درباره تشکیل دولت آینده این کشور شد. باسیل در تشریح طرح خود تصریح کرد: می‌خواهم نه‌تنها از یک دوستم یعنی سیدحسن نصرالله کمک بگیرم، بلکه بالاتر از آن می‌خواهم ایشان نقش داور را در این موضوع ایفا کند، زیرا من به وی و صداقتش درباره موضوع حق و حقوق اطمینان دارم. وی می‌داند ما هدف قرار گرفته‌ایم و هر اتفاقی که می‌افتد، برای ضربه زدن به ما است.
پ) دبیرکل حزب‌الله نیز به این پیشنهاد پاسخ داد و گفت: ما پاسخ به دعوت باسیل را آغاز کرده‌ایم و می‌خواهیم دست یاری بدهیم و از حقوق همه لبنانی‌ها دفاع می‌کنیم و این وظیفه ما است. علامه سیدحسن نصرالله ضمن حمایت از حریری برای تشکیل کابینه در عین حال به معضل ساختگی سوخت نیز پرداخت و به مدعیان حمایت از رفاه و آسایش لبنانی‌ها گفت چرا از اروپا، آمریکا و عربستان سعودی برای رفع مشکلات مردم و تامین منافع لبنانی‌ها استفاده نمی‌کنید؟ ما می‌خواهیم معضل سوخت را از طریق دوستان‌مان در ایران، سوریه و عراق حل کنیم و در صورت ادامه داشتن مشکل از ایران نفت و مشتقات نفتی وارد خواهیم کرد و مقدمات اداری و لجستیکی آن نیز فراهم شده است.
ت) جمهوری اسلامی ایران همیشه ثابت کرده دوستان خود را در شرایط سخت تنها نخواهد گذاشت. کمک به قطر در شرایط تحریم این کشور از سوی ۴ کشور عربی یکی از این موارد طی سال‌های اخیر است. ایران به‌رغم تحریم‌های سنگین آمریکا علیه تهران و کاراکاس، تاکنون ده‌ها کشتی سوخت بنزین به ونزوئلا ارسال کرده و به این کشور در شرایط جنگ اقتصادی همه‌جانبه آمریکا، یاری رسانده است.
مهدی گرگانی
