روسیه و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در پایان نشست اخیر خود در مسکو در بیانیه‌ای مشترک خواهان «ارجاع پرونده جزایر سه‌گانه به دیوان بین‌المللی دادگستری به منظور حل و فصل این مسئله مطابق با مشروعیت بین‌المللی» شده بودند.
در بیانیه صادره از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس و روسیه آمده است: «وزیران خارجه از تمامی تلاش‌های مسالمت‌آمیز، از جمله ابتکارات امارات متحده عربی و کوشش‌های این کشور در دستیابی به راه‌حلی صلح‌آمیز در مورد موضوع جزایر سه‌گانه تنب‌بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه با دیوان بین‌المللی دادگستری تاکید می‌کنند.»
به واسطه این بیانیه وزارت خارجه کشورمان اعلام کرد سفیر روسیه در تهران را در اعتراض به موضع اخیر این کشور در خصوص جزایر سه‌گانه در خلیج فارس احضار کرده است.
بنابر اعلام این وزارتخانه، در این دیدار اعتراض رسمی ایران به مطالب مندرج در خصوص جزایر سه گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک در بیانیه پایانی نشست وزرای خارجه روسیه و شورای همکاری خلیج فارس به سفیر آن کشور ابلاغ شده است.
نکته این است که سال گذشته موضوع حل مسالمت‌آمیز مسئله مالکیت جزایر سه‌گانه در خلیج فارس در بیانیه مشترک عربستان سعودی و رئیس‌‌جمهوری چین مطرح شده بود. شی جین پینگ، رهبر حزب کمونیست چین ۱۰ دسامبر ۲۰۲۲ (۱۹ آذر ۱۴۰۱) در سفری سه روزه به عربستان سعودی، در نشست سران کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس شرکت کرد.
در پایان این نشست رهبران این کشورها در بیانیه مشترک حمای‌شان را از تمام تلاش‌های صلح‌آمیز از جمله تلاش امارات برای "دستیابی به راه حل مسالمت‌آمیز" در مورد "جزایر سه گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی از طریق مذاکرات دو جانبه طبق قواعد حقوق بین‌الملل" اعلام کردند.
بنابراین با مرور این اتفاق مشخص می شود که چنین ادعاهایی ازسمت کشورهای عربی عادی است و اتفاق عجیبی نبوده است. اما مسئله این که تکرار چنین بیانیه ای آن هم درست زمانی که سر و صدا و جنجال رسانه از احیای روابط ایران با عربستان یا امارات کمی کاهش یافته است، موجب تعجب شده و درواقع می توان گفت حال که دولت جدید جمهوری اسلامی ایران رویکرد شرق گرایی خود را تقویت کرده و روابط تضعیف شده را تقویت و روابط مفقوده را از سر گرفته است، انتظار چنین بیانیه ای را علیه تمامیت ارضی خود نداشت.
هرچند کشورهای عربی چه زمانی که جمهوری اسلامی ایران با آن ها رابطه دیپلماتیک داشته و چه زمانی که خبری از روابط دوجانبه نبوده است، همواره با ادعاهای واهی و کذب، خلیج فارس را خلیج عربی نامیده اند و مدعی مالکیت برخی جزایر ایرانی شده اند. بنابراین ماهیت و مواضع کشورهای عربی ازجمله عربستان و امارات با تقویت یا احیای روابط دوجانبه تغییر نخواهد کرد.
با این حال باتوجه به اینکه چنین بیانیه ای نه تنها امسال و سال گذشته، بلکه بارها درطول تاریخ ازسمت کشورهای عربی با لابی ها و ائتلاف های سنگین علیه ایران و تمامیت ارضی کشورمان صادر شده است و هربار نیز شاهد موضع گیری تند و استوار مقامات کشور بوده ایم، اما نکته این است که در این بیانیه تاکیده شده است که طرف عربی و روسی خواهان «ارجاع پرونده جزایر سه‌گانه به دیوان بین‌المللی دادگستری به منظور حل و فصل این مسئله مطابق با مشروعیت بین‌المللی هستند.
نکته این است که اگر درراستای این بحث و به منظور اثبات این ادعا طبق بیانیه اخیر کار به دادگاه های بین المللی بکشد، این ریسک وجود دارد که کشورهای عربی با حمایت آمریکا و رژیم صهیونیستی اسرائیل، لابی ها ائتلاف ها و هزینه هایی که برای خریدن آراء می کنند برنده دادگاه شوند و مالکیت این جزایر به آن ها منتقل شود.
حق مالکیت ایران بر جزایر سه گانه؛ مشروع یا نامشروع؟
این درصورتی است که جمهوری اسلامی ایران بارها در مجامع ملی و بین المللی بارها مالکیت و حقانیت خود بر جزایر تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی را اثبات کرده است. حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه بوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک ریشه در دوره‌های پادشاهی ایلام، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد.
سال 1948 میلادی بود که جزایر سه‌گانه ایران به‌طور کامل توسط بریتانیا اشغال شد، اما تا سال 1971 هیچ‌یک از دولت‌های وقت ایران این اشغال را نپذیرفتند و ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک در تقسیمات کشوری ایران قرار داشت.
در سال 1971 و بعد از اینکه ایران و بریتانیا به توافق رسیدند و همچنین پیش از خروج نیروهای نظامی این کشور از منطقه و تأسیس کشور امارات متحده عربی، پس ازاینکه ایران حدود 70 سال شکایت‌های مداوم علیه اشغال‌گری بریتانیا در مجامع بین المللی مطرح کرد ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک سرانجام به ایران بازگردانده شد.
دستگاه دیپلماسی ارزیابی واقع بینانه ای از منافع محور بودن چین و روسیه ندارد
پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل منطقه و شبه قاره در این باره در گفت وگو با افکارنیوز می گوید:
واقعیت این است که این اتفاق دو جنبه دارد. یکی مسائل کشورهای عربی و شورای همکاری خلی ج فارس است که در کلیت اعراب معتقد هستند سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابومسی متعلق به شیخ نشینان فجیره است و هرسالی که تشکیل جلسه داده اند همین موضع را تکرار کرده اند و معتقد هستند ایران این مناطق را اشغال کرده و باید آن ها را پس بدهند.
وی می افزاید: راهکاری که برای این مسئله پیشنهاد می شود یا مذاکرات دوجانبه یا مراجعه به سازمان های بین المللی مانند دادگاه لاهه است. لذا این یک طرف قضیه است و ایران نیز همواره ادعای آن ها را رد کرده و تا به امروز حاضر نشده است این بحث به مجامع بین المللی کشیده شود یا مذاکرات دو جانبه اتفاق بیفتد.
ملازهی ادامه می دهد که علت نیز آن است که ایران معتقد است این یک مسئله مربوط به تمامیت ارضی ایران است و بحثی درمورد آن وجود ندارد. در چنین شرایطی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس همیشه سعی می کنند یارگیری در سطح بین الملل انجام دهند و واقعیت این است که دنیای غرب به ویژه آمریکا کم و بیش به حمایت از شورای همکاری خلیج فارس تمایل دارد. اما درمورد موضع گیری و حمایت چین و روسیه از آن ها به جنبه دوم ماجرا مربوط است. نکته این است که ایران مناسبات بسیار نزدیکی با چین و روسیه دارد و خودش را در چارچوب محور شرقی می بیند.
این کارشناس مسائل بین المللی تاکید می کند: درچنین شرایطی ایران انتظار ندارد که کشورهایی مانند روسیه و چین موضع گیری داشته باشند که با تمامیت ارضی ایران مرتبط است. بنابراین به نظر من شاید بتوان گفت که مسئولان و مقامات دستگاه دیپلماسی ارزیابی واقع بینانه ای از منافع محور بودن چین و روسیه ندارند.
او می گوید: حقیقت این است که اکنون روسیه به شدت درحال کارکردن روی کشورهای عربی و چین است و منافع ملی خودش را قربانی منافع ایران نخواهد کرد. درنتیجه ما باید این واقعیت را به درستی متوحه شویم و موضع گیری که اتخاذ می کنیم به جای ذهن گرایی یا اوهام باید براساس واقعیت های موجود باشد.
ملازهی تشریح می کند که حقیقت دیگر آن است که ما در ارتباط با موضع گیری درمورد چین خیلی قاطع عمل نکرده ایم، محاسبات دیگری مدنظرمان بوده است که خودمان را در محور چین و روسیه می دیدیم و به همین دلیل مسئولان نتوانستند موضع گیری قاطعی انجام دهند. اکنون نیز روسیه همان خط چین را در پیش گرفته و معتقد هستند که باید برای حل و فصل اختلاف بر سر مالکیت این سه جزیره، ایران و اعراب وارد مذاکره مستقیم شوند و راه حلی پیدا کنند یا به مجامع جهانی بروند.
تحلیلگر مسائل منطقه عنوان می کند: مسئله این است که اگر بحث به مجامع جهانی کشیده شود ممکن است مالکیت ایران مخدوش شود. زیرا ممکن است اعراب پیشنهاد رفراندوم دهند و جمعیت عرب نیز در آن دادگاه ها وجود دارد که ممکن است علیه ایران رای دهند.
وی می افزاید: بنابراین ایران به هیچ عنوان نمی تواند ریسک کند و تمامیت ارضی خود را زیر سوال ببرد تا در دادگاه لاهه دراین باره تصمیم گیری شود. این کار چیزی شبیه به اتفاقی که برای بحرین افتاد خواهد بود. به هرحال این احتمال مطرح است.
ملازهی درانتها متذکر شد که با تمام این اوصاف ما باید درک کنیم که مناسبات با چین و روسیه باید برمبنای منافع ملی تعریف شود و نه دیدگاه ضد غربی. این دیدگاه ضد غربی نباید آنقدری پررنگ باشد که منافع ملی و حتی تمامیت ارضی را زیرسوال ببرد.
از روس ها انتظار نداشتیم!
همچنین یعقوب رضازاده، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با افکارنیوز این رابطه تاکید می کند: متاسفانه این دومین بار است که دولت روسیه از اسم جعلی خلیج عربی به جای خلیح فارس استفاده می کند و ما این انتظار را از روس ها نداشتیم.
وی ادامه می دهد: ما در گذشته نیز ازطریق دولت و مجلس و وزارت امورخارجه به دولت روسیه تذکر دادیم. اگر به نقشه های دست کم 400 سال پیش بنگریم، می بینیم که نام این خلیج همواره خلیج فارس یا خلیج پرشین بوده است. حتی در موزه های قدیمی سراسر دنیا نیز این نقشه ها گواهی بر این ادعا کذب هستند. خلیج فارس متعلق به پارس است.
همچنین سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی نیز معتلق به خاک ایران هستند و همیشه جزایر سه گانه ایرانی تلقی شده و خواهند بود. اما متاسفانه گاهی برخی از دیدگاه ها مالکیت ایران را زیر سوال می برند و از این مسئله سوءاستفاده می کنند و دستگاه دیپلماسی ما نیز تذکر می دهد.
نام جعلی خلیج عربی هیچگاه برای ایران پذیرفته نبوده و نیست اما متاسفانه گاهی این نام را در کنفرانس های کشورهای عربی و مسابقات ورزشی می بینیم اما با این کارها نمی توان واقعیت را تغییر داد. بنابراین هرگونه اظهارنظر در این رابطه محکوم است و وزارت امورخارجه کشور باید بدون هیچگونه مصامحه با این مسئله برخورد کند.
