حزب دموکراتیک مترقی تایوان یا دی‌پی‌پی با پیروزی در انتخابات سراسری شنبه این هفته، برای سومین دوره متوالی حضور خود در «تایوان زونگدو فو» یا همان عمارت ریاست‌جمهوری در تایپه را تضمین کرد. انتخابات ریاست‌جمهوری 13 ژانویه بخشی از انتخابات سراسری در جزیره خودگردان فرمز است که همچنان از منظر قوانین بین‌المللی بخشی از خاک چین محسوب می‌شود. این انتخابات بسیار نزدیک‌تر از آن چیزی بود که در رسانه‌ها بازتاب یافته است. لای چینگ ته، معاون پیشین رئیس‌جمهور با کسب 40 درصد آرا -بیش از 13 میلیون و 600 هزار نفر- در رقابت نزدیکی با هو یو ایه از حزب کی‌ام‌تی یا کومینتانگ (حزب ملی‌گرای چین) با 33.5 درصد آرا و کو ون جه، شهردار پایتخت از حزب غربگرای تی‌پی‌پی (حزب خلق تایوان) به مقام ریاست‌جمهوری رسید. یک معرفی کوتاه از این 3 حزب به این صورت خواهد بود: حزب حاکم دی‌پی‌پی که طی 8 سال اخیر بر این جزیره مسلط بوده و - اگر شی جین پینگ به برنامه جدی‌اش برای ملحق ساختن مجدد تایوان به سرزمین مادری تا 2026 جامه عمل نپوشاند – تا 2028 حاکم بر دولت و مجلس باقی خواهد بود، در حقیقت یک جنبش تجزیه‌طلبانه است که عمده هوادارانش را در دهه گذشته به لطف دستگاه تبلیغاتی آمریکایی و اروپایی جمع کرده است. تی‌پی‌پی که دنباله‌رو نخستین حزب لیبرال - دموکرات جزیره محسوب می‌شود نیز یک نوع جناح چپ ساختگی آمریکایی‌ها برای گذار از حکومت نظامی تایپه در دهه‌های پایانی قرن بیستم میلادی بوده است. در مقابل این دو، کی‌ام‌تی یا کومینتانگ، قدیمی‌ترین و بومی‌ترین جنبش سیاسی در جزیره فرمز و حزبی محافظه‌کار و حامی الحاق به چین است.
واقعیت این است که پیروزی لای و حزب حاکم آنگونه که تفسیر می‌شود نبوده و حداقلی است چرا که آنها اکثریت کرسی‌های پارلمان را هم از دست داده‌اند. البته نامزدی لای چینگ ته، سیاستمدار جدایی‌طلب تایوانی و معاون رئیس‌جمهور تسای اینگ ون، در این انتخابات به نمایندگی از حزب حاکم وابسته به آمریکا به خودی خود تهدیدی برای پکن محسوب نمی‌شد، چون خانم تسای بعد از 2 دوره ریاست‌جمهوری منع قانونی داشت. با این حال چینی‌ها حضور آقای لای 65 ساله روی صندلی ریاست عمارت ریاست‌جمهوری را یک خطر بالقوه و نشانه‌ای از شکل گرفتن یک جناح جنگطلب در تایوان با حمایت مستقیم واشنگتن قلمداد می‌کنند. طرفه آنکه پکن از قبل برای چنین روزهایی آماده شده بود و حتی ارتش آزادیبخش خلق چین در سال‌های گذشته تصرف ماکت ساختمان زونگدو فو در قلب تایپه را بارها تمرین کرده است.
* ویلیام لای کیست؟
حزب حاکم دی‌پی‌پی، در عین روابط تنگاتنگ با آمریکا و متحدانش، حاکمیت چین بر تایوان را رد می‌کند و معتقد است این جزیره حق دارد هویتی مجزا از سرزمین مادری داشته باشد. موضوع اینجاست که لای چینگ ته در داخل چنین حزبی هم جزو طیف ملی‌گرای افراطی دسته‌بندی می‌شود. او اگرچه مدعی شده مصمم به حفظ صلح در سراسر تنگه تایوان است اما خواهان تقویت نیروی نظامی دفاعی از قلمرو خودگردان جزیره برای دفع تهدیدات احتمالی پکن شده است. البته در خود تایوان هم بسیاری بر این باورند که تاکید بر دفاع از تایوان به منزله کوبیدن بر طبل جنگ آمریکاساخته با چین است.
لای چینگ ته برخلاف نام رسمی چینی‌اش در میان اطرافیان و بویژه نزد سیاستمداران غربی به دکتر ویلیام لای مشهور است. او فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد است که سال 1998 به عنوان نماینده شهر جنوبی تاینان، وارد مجلس تایوان شد. سپس در سال 2010 برای 2 دوره به عنوان شهردار این شهر انتخاب شد. 7 سال بعد در دولت تسای اینگ ون به عنوان نخست‌وزیر منصوب شد و سال 2020 به عنوان معاون رئیس‌جمهور سوگند یاد کرد. او قول داد قدرت نظامی تایوان را تقویت کند و به ایجاد روابط با دیگر دموکراسی‌ها تاکید دارد که مخالفانش می‌گویند منظور او مشخصا آمریکا و ژاپن است که بیشترین روابط را با آنها دارد. او اوایل تابستان گذشته ابراز امیدواری کرده بود رئیس‌جمهور تایوان بتواند رسما وارد کاخ سفید واشنگتن شود که حتی واکنش برخی مقامات دموکرات را برانگیخت. رژیم ایالات متحده مجبور است به تمامیت ارضی چین احترام بگذارد و بر اساس قوانین بین‌المللی، سفر رسمی سیاستمداران ارشد تایوانی به آمریکا بدون اجازه پکن ممنوع است. سال 2020 اما لای، به عنوان معاون رئیس‌جمهور منتخب تایوان یک سفر شخصی به آمریکا انجام داد تا این قاعده را نقض کند.
لای نخستین بار سال 2017 با گفتن اینکه پارلمان «کارگر» استقلال تایوان است، مقامات چینی را خشمگین کرد. وی حتی قبل از رسیدن به ریاست‌جمهوری در نخستین روزهای سال 2024 در جریان کارزار انتخاباتی‌اش وارد مرحله خطرناک‌تری شد و ادعای جدیدی مطرح کرد و گفت: «من می‌خواهم تکرار کنم که تایوان در حال حاضر یک کشور مستقل و دارای حاکمیت است بنابراین ما نیازی به اعلام بیشتر استقلال تایوان نداریم».
لای یکشنبه شب نیز پس از اعلام پیروزی در انتخابات گفت مصمم است تایوان را در برابر تهدید و ارعاب مداوم چین حفظ کند و وضعیت تقابل فعلی موجود در تنگه تایوان را ادامه دهد. او همچنان تلاش دارد باب دیپلماسی با پکن را باز نگه دارد و گفت‌وگو را جایگزینی برای رویارویی می‌خواند. البته پکن که از قبل به رای‌دهندگان تایوانی درباره حمایت از لای هشدار داده بود از همین حالا تمام درخواست‌های رئیس‌جمهور جدید جزیره خودمختار برای مذاکره درباره آینده حاکمیت سیاسی تایوان را رد کرده است.
* اختلاف در جزیره
لای که اکثریت مجلس قانونگذاری تایوان موسوم به یوآن با 113 کرسی را از دست داده تلاش دارد برای جبران مافات، قدرت دولت را بزرگ‌تر از آنچه هست معرفی کند. او در همان سخنرانی پیروزی‌اش علیه توازن پارلمانی جدید سخن گفت و مدعی شد این وضع به طور بالقوه می‌تواند مانع توانایی دولت جدید برای تصویب قوانین شود، همچنین سیاست‌های رقبای انتخاباتی خود را شکست خورده خواند. به عبارت دیگر، دست‌نشانده واشنگتن در تایپه از همین حالا برای تشکیل یک دولت اقتدارگرا شبیه کابینه وضعیت جنگی آماده می‌شود. با این حال برخلاف تبلیغات غربی‌ها که تلاش می‌کنند لای را نماینده استقلال‌طلبی همه مردم جزیره معرفی کنند باید یادآوری کرد دو رقیب لای 60 درصد آرای انتخابات را به خود اختصاص داده‌اند. در حقیقت در جامعه فرمز نیز تعادلی مشابه آنچه در مجلس یوآن به وجود آمده به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد اکثریت جامعه، خطر جنگ را حس کرده و از آن دوری می‌کنند. مواضع هو نزدیک‌ترین رقیب لای از حزب کومینتانگ شبیه مواضع دولت پکن بوده و او را یک استقلال‌طلب توصیف کرده است. هو معتقد است لای جزیره را به سوی یک جنگ غیرضروری و ویرانگر که در حقیقت یک پروژه آمریکایی برای مشغول ساختن چین در خانه است، سوق می‌دهد. او قبل از انتخابات بر دولت برای مذاکره با پکن فشار آورده بود. باید اشاره کرد که کومینتانگ، شبیه‌ترین ساختار را به احزاب جمهوری‌خواه دونباس در شرق اوکراین پیش از حمله روسیه دارد. این حزب پایگاه اجتماعی تقریبا یک‌پنجم جمعیت جزیره است که هویت خود را چینی برمی‌شمارند. در میان طیف غربگرای میانه‌رو نیز، کو ون جه، رهبر حزب خلق تایوان خواهان تعامل دوباره با چین شده و تاکید کرده که این نمی‌تواند اهداف دموکراتیک خود تایوان را نقض کند. این حزب از زمان تأسیس بر بقایای جناح چپ سابق در سال 2019 به نسل جدید و رای جوانان جزیره متوسل شده و بیشتر تمرکزش بر مسائل اقتصادی و داخلی مانند هزینه مسکن است.
* لای ویرانگر صلح
طبیعی است با سابقه‌ای که چینی‌ها از لای و شاخه رادیکال حزب دی‌پی‌پی سراغ دارند، به قدرت رسیدن او را خوش نداشته باشند. مقامات پکن قبلاً انتخابات 13 ژانویه را انتخابی بین «جنگ و صلح» یا بین «رفاه و زوال» توصیف کرده بودند. سخنگوی سفارت چین در لندن در واکنش به نتایج انتخابات 2024 تایوان می‌گوید: «صرف نظر از نتیجه، این واقعیت اساسی که تایوان بخشی از چین است و تنها یک چین در جهان وجود دارد، تغییر نخواهد کرد. او با رد درخواست‌های لای برای گفت‌وگو درباره آینده سیاسی تایوان با چین، حتی تهدید کرده که اگر لازم باشد استان جداشده به زور به چین ملحق می‌شود. پیش‌تر دفتر امور تایوان در دولت چین نیز لای را جنگطلب و ویرانگر صلح در سراسر تنگه تایوان خوانده بود. این دفتر پنجشنبه اعلام کرد: «لای تایوان را از صلح و رفاه دورتر و دورتر خواهد کرد و به جنگ و فروپاشی نزدیک‌تر و نزدیک‌تر خواهد ساخت».
اواسط تابستان گذشته نیز وزارت خارجه چین، لای را یک دردسرآفرین نامیده بود. این نهاد پیش‌تر ورود او به آمریکا را به‌طور جدی نقض‌کننده اصل چین واحد خوانده بود.
اخیرا شی در جریان سفر سالانه‌اش به کالیفرنیا نیز در دیدار با همتای آمریکایی خود جو بایدن با او درباره احترام به اصل «چین واحد»، همچنین پرهیز از برقراری روابط دیپلماتیک واشنگتن با تایپه و ارسال تسلیحات به این جزیره اتمام حجت کرده بود.
آیا با این اوصاف باید برای پایان صبر اژدهای زرد در مقابل موش دواندن یانکی‌ها در زیر پایش لحظه‌شماری کرد؟
شروین طاهری
