پس از اینکه در روزهای اخیر حضور علی لاریجانی در جایگاه دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، جدی‌تر از قبل در رسانه‌ها مطرح شد، اکنون اعلام خبر تشکیل شورای دفاع در چارچوب شورای عالی امنیت ملی، از تغییرات مهمی دراین حوزه خبر می‌دهد؛ تغییراتی که با توجه به تحولات اخیر، ضرورتی راهبردی به‌حساب می‌آید.
براساس اعلام دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی، «بررسی طرح‌های دفاعی» و «ارتقای توانمندی‌های نیروهای مسلح» دو کارویژه اساسی این شورای تازه‌نفس خواهد بود؛ شورایی که ریاست آن برعهده رئیس‌جمهور خواهد بود و با حضور سران قوا، فرماندهان نیروهای‌مسلح و برخی وزارت‌خانه‌های مرتبط تشکیل خواهد شد. در چنین شرایطی بررسی اعضا، اهداف و راهبردهای در دستورکار این شورا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
۱
اصل ۱۷۶ چه می‌گوید؟
در جریان بازنگری قانون‌اساسی در سال ۱۳۶۸، «اصل ۱۷۶» یکی از اصولی بود که مورد اصلاح قرار گرفت و براساس آن «شورای عالی دفاع»، جای خود را به «شورای‌عالی امنیت ملی» داد.
- استناد: قانون اساسی
- فصل: سیزدهم
- اصل: ۱۷۶
- اهداف راهبردی:
- تأمین منافع ملی
- پاسداری از انقلاب‌اسلامی
- حراست از تمامیت ارضی و حاکمیت ملی
- ریاست: رئیس‌جمهور
- وظایف:
- تعیین سیاست‌های دفاعی - امنیتی کشور در محدوده سیاست‌های کلی
تعیین شده از طرف مقام معظم‌رهبری - هماهنگ کردن فعالیت‌های سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی، فرهنگی و
اقتصادی در ارتباط با تدابیرکلی دفاعی - امنیتی - بهره‌گیری از امکانات مادی و معنوی کشور برای مقابله با
تهدیدهای داخلی و خارجی
- اعضا:
- رؤسای قوای سه‌گانه
- رئیس ستاد کل نیروهای مسلح
- دو نماینده به انتخاب مقام معظم‌رهبری
- وزیر امورخارجه
- وزیر کشور
- وزیر اطلاعات
- فرمانده‌کل ارتش
- فرمانده‌کل سپاه
- نکته مهم: براساس تصریح اصل ۱۷۶ قانون اساسی، شورای‌عالی امنیت‌ملی به تناسب وظایف خود، شوراهای فرعی از قبیل «شورای دفاع» و «شورای امنیت کشور» را تشکیل می‌دهد.
- ریاست شوراهای فرعی: رئیس‌جمهور یا یکی از اعضای شورای‌عالی امنیت‌ملی با انتخاب رئیس‌جمهور
- حدود اختیارات و تشکیلات:براساس تصویب شورای‌عالی امنیت ملی
- نحوه اجرای مصوبات: قابل اجرا پس از تأیید مقام معظم رهبری
۲
اعضای شورای جدید
اگرچه تاکنون جزئیات تازه‌ای از ترکیب شورای‌عالی دفاع منتشر نشده‌است، اما گمانه‌هایی درباره اعضای احتمالی مطرح است:
- رؤسای قوای سه‌گانه
- ۲ نماینده مقام‌معظم‌رهبری در شورای‌عالی امنیت‌ملی
- وزیر اطلاعات
- رئیس ستادکل نیروهای مسلح
- فرمانده‌کل سپاه
- فرمانده کل ارتش
- فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء(ص)
- ریاست: براساس قانون، رئیس‌جمهور، ریاست شورای دفاع را برعهده خواهد داشت، اما احتمال انتصاب یکی از فرماندهان نیروهای‌مسلح به‌عنوان رئیس این شورا وجود دارد.
۳
اهداف راهبردی
تشکیل «شورای دفاع»، به‌عنوان ظرفیتی درنظر گرفته شده در قانون تشکیل شورای عالی امنیت ملی (اصل ۱۷۶ قانون اساسی)، آن‌هم پس از حدود ۳۶ سال، اهداف مهمی را دنبال می‌کند، از جمله:
- حمایت از تقویت همه‌جانبه توان دفاعی کشور
- هم‌افزایی ساختارهای نظامی و امنیتی در راستای ارتقای آمادگی‌های دفاعی
- سرعت عمل در تصمیم‌گیری‌های مربوط به حوزه دفاعی کشور
- ارتقای هم‌افزایی میان نهادهای نظامی و سیاسی برای پاسخ موثر به تهدیدهای موجود
- مدیریت متمرکز طرح‌های دفاعی
- ارتقای آمادگی‌های موردنیاز برای مدیریت تهدیدهای نوین
۴
چرا تشکیل شورای دفاع مهم است؟
تشکیل شورای دفاع، آن‌هم با توجه تحولات اخیر و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت راهبردی است.
۱
تحول ساختاری
تشکیل «شورای دفاع» از جنبه «تقویت جایگاه قانونی و ساختاری» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در واقع این اقدام، به‌عنوان بخشی از چیدمان جدید حکمرانی در حوزه دفاع و امنیت، می‌تواند در چارچوب قانونی تعیین شده، پاسخ مناسبی برای تهدیدهای نوین و پیش رو ارائه دهد.
۲
پاسخی به تحولات تازه
در شرایط بروز تنش‌های رو به گسترش در منطقه، تشکیل «شورای دفاع» پاسخی راهبردی به تهدیدهای فزاینده، به‌ویژه ازسوی رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به‌حساب می‌آید. این شورا به ایران امکان می‌دهد با هماهنگی روزافزون، آمادگی دفاعی خود را ارتقا دهد.
۳
بازآرایی ساختار تصمیم‌گیری امنیتی
برخی تحلیلگران معتقدند تشکیل شورای دفاع نتیجه یک تصمیم راهبردی برای تفکیک مسئولیت‌ها و افزایش کارآمدی در مواجهه با تهدیدهای نوین است. این بازآرایی به‌ویژه پس از تحولات اخیر در سطح منطقه و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران، اهمیت دوچندان یافته است.
۴
جلوگیری از موازی‌کاری
با وجود اینکه در روزهای اخیر برخی نگرانی‌ها درباره احتمال تداخل وظایف شورای دفاع با شورای‌عالی امنیت‌ملی مطرح شده، اما طراحی این شورا به‌گونه‌ای است که به‌عنوان یک «نهاد فرعی» و متمرکز بر مسائل دفاعی عمل کند، نه به‌صورت موازی. این ساختار به هماهنگی بهتر در سیاست‌گذاری دفاعی کمک می‌کند.
۵
تقویت مدیریت دفاعی
از آنجایی که رئیس‌جمهور ریاست شورای دفاع را برعهده دارد یا اینکه رئیس شورا ازسوی او انتخاب می‌شود، هم‌افزایی دستگاه‌های دولتی و اجرایی با نیروهای‌مسلح به‌منظور پیشبرد تصمیم‌گیری‌های دفاعی، تاثیری غیرقابل انکار در ارتقای آمادگی‌های دفاعی و امنیتی کشور خواهد داشت.
۶
تجربه موفق گذشته
با توجه به شباهت «شورای دفاع» به «شورای عالی دفاع» در زمان جنگ تحمیلی، البته با درنظر گرفتن تفاوت‌های اساسی در اهداف و ساختار، تجربه موفق گذشته نشان می‌دهد تشکیل شورای دفاع در وضعیت کنونی، می‌تواند راهگشای بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مرتبط با ارتقای آمادگی‌های دفاعی باشد.
۷
ارتقای آمادگی‌های داخلی
با توجه با تهدیدهای چندوجهی منطقه‌ای و بین‌المللی که در سال‌های اخیر به‌صورت فزاینده‌ای منافع و امنیت ملی ایران را تحت تاثیر قرار داده‌است، تشکیل شورای دفاع در شرایط کنونی از اهمیت راهبردی ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند به ترسیم نقشه راه منسجمی به‌منظور مقابله موثر با ایران تهدیدها کمک کند.
