هر سال در آبان‌ماه، با فرا رسیدن «روز کتاب و کتابخوانی»، جامعه فرهنگی کشور فرصتی تازه می‌یابد تا درباره جایگاه مطالعه و کتاب در زندگی فردی و اجتماعی بیندیشد. کتاب، این میراث ماندگار بشر، نه تنها ابزار دانایی بلکه چراغ راه هدایت انسان در مسیر رشد فکری و معنوی است.
تأکید رهبر انقلاب بر اهمیت مطالعه
مقام معظم رهبری همواره در سخنان خود بر «مطالعه» و «انس با کتاب» به عنوان یکی از ارکان پیشرفت ملت‌ها تأکید کرده‌اند. ایشان فرموده‌اند:«کتاب،ماندگارترین اثر هنری است؛ یعنی بقیه‌ی چیزها گذرا است، اما کتاب میماند و صدسال، دویست سال از کتاب میشود استفاده کرد.»"اگر کتاب را خوب تدوین کنیم، خیلی مهم است. کتاب است که فرهنگ را منتقل میکند از یک نسل به نسل دیگر."" در جامعه باید سنت کتابخوانی رواج پیدا کند... به گمان من یکی از بدترین و پرخسارت ترین تنبلیها، تنبلی در خواندن کتاب است.""جای کتاب را هیچ چیز نمیگیرد." " ایران به عنوان کشوری که پرچمدار تفکر اسلامی است و اسلام در آن حاکمیت دارد، باید در زمینه کتابخوانی و نیز تولید و نقد کتاب، سرآمد کشورهای جهان باشد."
نمایشگاه کتاب؛ تبلور فرهنگ مطالعه
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاه‌های استانی، از بزرگ‌ترین رخدادهای فرهنگی کشور به شمار می‌روند که زمینه آشنایی مردم با تازه‌ترین آثار نویسندگان داخلی و خارجی را فراهم می‌کنند. این رویدادها نه تنها به معرفی آثار فاخر می‌پردازند بلکه فرصتی هستند برای گفت‌وگو میان نویسندگان، ناشران و مخاطبان. حضور نوجوانان و دانشجویان در این فضا، نشانه امیدی برای آینده کتاب‌خوان ایران است.
نویسندگان و رسالت فرهنگی آنان
نویسندگان و اهل قلم، وجدان بیدار جامعه‌اند. آنان با واژه‌هایشان اندیشه می‌سازند و مسیر تفکر را روشن می‌کنند. حمایت از نویسندگان متعهد، که دغدغه هویت ایرانی–اسلامی و ارزش‌های انسانی را دارند، از ضرورت‌های توسعه فرهنگی کشور است.
ماموریت مشترک آموزش و پرورش، دانشگاه و خانواده
نهادهای تربیتی نقش بنیادین در شکل‌گیری عادت مطالعه دارند.
آموزش و پرورش می‌تواند با ایجاد «زنگ کتابخوانی»، تشکیل باشگاه‌های کتاب و برگزاری مسابقات مطالعه، کتاب را از فضای رسمی درسی به دنیای دل‌پذیر تجربه و تخیل بیاورد.
دانشگاه‌ها باید با معرفی آثار علمی و ادبی روز، مهارت «خواندن انتقادی» را در دانشجویان تقویت کنند.
خانواده‌ها نیز نخستین الگوی کتاب‌خوانی‌اند. خانه‌ای که در آن کتاب حضور دائمی دارد، فرزندی می‌پرورد که اهل تفکر و گفت‌وگوست.
نقش رسانه‌ها و فعالان فضای مجازی
امروزه رسانه‌ها و فعالان فضای مجازی می‌توانند با پویش‌های خلاقانه، معرفی کتاب‌های مفید و نقد منصفانه آثار، نسل جدید را به مطالعه ترغیب کنند. کمپین‌هایی چون «کتاب خوب بخوانیم» یا «هر هفته یک کتاب» نمونه‌هایی از این حرکت‌های مردمی هستند که در فضای دیجیتال به گسترش فرهنگ کتابخوانی کمک کرده‌اند.
کتاب‌های مضر و ضرورت سواد رسانه‌ای
همان‌گونه که غذای ناسالم می‌تواند جسم را بیمار کند، کتاب‌های آلوده به اندیشه‌های مخرب، ذهن و ایمان جوانان را مسموم می‌کنند. شناخت منابع اصیل، تقویت سواد رسانه‌ای و راهنمایی نوجوانان در انتخاب کتاب، از وظایف خانواده، مربیان و متولیان فرهنگی است. نباید هر کتابی را بی‌محابا در اختیار جوانان گذاشت؛ کتاب خوب باید دسترس‌پذیر و کتاب مضر باید شناخته و نقد شود.
پویش «صدقه کتاب»؛ گامی برای نشر خیر
یکی از جلوه‌های زیبا در فرهنگ دینی ما، مفهوم «صدقه جاریه» است. اهدای کتاب‌های مفید به مدارس، زندان‌ها، کتابخانه‌های روستایی یا حتی یک دوست، می‌تواند مصداقی از «صدقه کتاب» باشد؛ نیکی ماندگاری که ثواب آن با هر بار خوانده شدن ادامه می‌یابد.
جمع‌بندی
کتاب، پایه تمدن و ستون فرهنگ است. روز کتاب و کتابخوانی تنها یادآور یک مناسبت تقویمی نیست، بلکه فرصتی برای بازنگری در سبک زندگی فرهنگی ماست. جامعه‌ای که کتاب در آن جریان دارد، جامعه‌ای زنده، پویا و مقاوم در برابر تهاجم فکری دشمن است. باید همه نهادها، از مدرسه و دانشگاه تا رسانه و خانواده، دست در دست هم دهند تا کتابخوانی به یک رفتار عمومی و ارزش اجتماعی تبدیل شود.
