در شرایطی که طی روزهای اخیر مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین در ترکمنستان بر عزم خود اجراییسازی توافق جامع ایران و روسیه تاکید کردند، مقامهای مختلف دوطرف در جریان رایزنیهای دیپلماتیک پیوسته، بیش از هر چیز مشغول راهگشایی در توسعه همکاریهای دوجانبه در حوزههای متنوع هستند.
در روزی که سید عباس عراقچی، رئیس دستگاه دیپلماسی ایران میهمان مسکو بود تا در دیدار با مقامهای مختلف روسیه، از جمله همتای خود، درباره موضوعهای مورد علاقه دوطرف بحث و تبادلنظر کند، ویتالی ساویف، معاون نخستوزیر روسیه در تهران با مقامهای ایرانی، از جمله علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار کرد؛ گفتوگویی که پیشبرد پروژه کریدور شمال – جنوب، از مهمترین محورهای آن بود. این در حالی است که تهران و مسکو دستورکارهای متنوعی را، از جمله در زمینه توسعه همکاریهای تجاری، ترانزیتی و اقتصادی در دستورکار دارند.
استمرار دیدارهای سطح عالی
یکی از مهمترین نکات مطرح در روابط تهران – مسکو، استمرار دیدارهای سطح عالی میان دوطرف با هدف اجراییسازی توافقها و پروندههای همکاری مشترک است که در روزهای اخیر شاهد نمودهای مختلفی از آن بودهایم. این رایزنیهای سطح بالا اهداف متنوعی را پیگیری میکند، از جمله:
- توسعه مبادلات تجاری تا سطح ۱۵ میلیارد دلار
- تقویت روابط مالی و بانکی، بهویژه در حوزه استفاده از ارزهای ملی در مبادلات دوجانبه
- پیشبرد پروژه کریدور شمال – جنوب، بهویژه در پروژه خط آهن رشت- آستارا
- توسعه تعاملات منطقهای
- تقویت روزافزون همگرایی در عرصه بینالمللی با رویکرد مقابله با یکجانبهگرایی غربی در ساختار جهانی
- افزایش همکاریهای دفاعی و نظامی، بهویژه در زمینه تامین تجهیزات و تسلیحات مورد نیاز ایران، که اخیرا ازسوی وزیر امورخارجه روسیه نیز مورد تاکید قرار گرفت.
- هماهنگی روزافزون در موضوع پرونده هستهای ایران، بهویژه با توجه به تاکید اخیر مقامهای ارشد مسکو بر حمایت از مواضع هستهای جمهوریاسلامی
۲
رایزنی ویژه لاریجانی و مقام روس
سهشنبه شب دبیرخانه شورایعالی امنیت ملی یک میهمان ویژه داشت؛ ویتالی ساویف، معاون نخستوزیر روسیه به تهران آمد تا در دیدار با مقامهای ارشد ایرانی، از جمله علی لاریجانی، گام مهمی برای تحقق تفاهمهای سطح عالی دو کشور برداشته شود.
محورهای اساسی رایزنیها
- رفع موانع موجود در راستای اجراییسازی تفاهمهای سطح عالی روسایجمهور دو کشور و ورود به فاز عملیاتی
- شتاب بخشی به اجرای پروژه کریدور راهبردی شمال – جنوب، بهویژه خط ریلی رشت- آستارا
مواضع طرف ایرانی
- اتخاذ تصمیم ازسوی ایران برای عملیاتیسازی کریدور شمال – جنوب
- رفع موانع اجرایی و نهادی موجود در این زمینه در بازه زمانی کوتاه
- برقراری توافقنامههای لازم بهمنظور تثبیت حقوقی و اجرایی کریدور شمال–جنوب
- تملک همه اراضی واقع در مسیر کریدور شمال - جنوب تا پایان سال
- تمرکز ایران بر پیشبرد پروژه کریدور شمال – جنوب بدونوقفه و با انسجام کامل
تاکیدهای تهران و مسکو
- آمادگی مسکو برای سرعت دادن به پروژه و آغاز فرایند عملیاتی
- تاکید بر اجراییسازی کریدور شمال ـ جنوب، بهعنوان بخشی از راهبرد مشترک ایران و روسیه برای تثبیت همکاریهای پایدار و تعریف مسیرهای مستقل اتصال منطقهای
- فعال شدن سازوکارهای پیگیری مستمر در سطح عالی
- ادامه هماهنگی میان نهادهای ذیربط دو کشور بهصورت منظم
کریدور شمال – جنوب چیست؟
- مسیر: کریدور شمال – جنوب بندر «مومبای» هند در اقیانوس هند را به بندر «سنتپترزبورگ» روسیه در دریای بالتیک متصل میکند.
- طول: حدود ۷ هزار و ۲۰۰ کیلومتر
- منطقه محوری: اوراسیا
- زیرساخت: شبکه حملونقل «دریایی»، «ریلی» و «جادهای»
- محورها: دارای سه شاخه شرقی، میانی(ترانس خزر) و غربی
- طرح محوری: راهآهن رشت-آستارا
- طول: ۱۶۲.۵کیلومتر
- مشخصات: طراحی در ۲ قطعه و شامل ۹ایستگاه
- اهمیت: اتصال راهآهن ایران به راهآهن کشورهای قفقاز، روسیه، اسکاندیناوی و شمال اروپا با اجراییسازی این طرح
- وضعیت تملک اراضی: براساس آخرین اطلاعات ارائه شده ازسوی وزارت راه و شهرسازی، تاکنون بیش از ۱۰۰کیلومتر از اراضی مسیر راهآهن رشت - آستارا تملک شدهاست.
- آخرین وضعیت پروژه: براساس آخرین اعلام طرف ایرانی، عملیات اجرایی راهآهن رشت - آستارا از ابتدای سال آینده آغاز خواهد شد.
۳
عراقچی در مسکو
یکی دیگر از نمودهای رایزنیهای سطح بالای تهران و مسکو در روزهای اخیر، سفر رئیس دستگاه دیپلماسی ایران به روسیه بود. سید عباس عراقچی پس از سفر به بلاروس و دیدار با مقامهای ارشد این کشور، راهی مسکو شد تا با مقامهای روس درباره طیف متنوعی از موضوعها گفتوگو کند.
برنامهها
- دیدار با جمعی از اندیشمندان و نخبگان فکری روسیه
- گفتوگو با مقامهای دومای دولتی (مجلس قانونگذار)
- رایزنی با مقامهای شورای فدراسیون (مجلس علیا)
- سخنرانی در دانشگاه «امگیمو» (دانشگاه روابط بینالملل وزارت امورخارجه روسیه)
- گفتوگو با سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه
چرا این سفر مهم است؟
- رایزنیهای هستهای: بخش مهمی از دستورکار سفر عراقچی به مسکو، معطوف به تقویت همگرایی ایران و روسیه در موضوع هستهای ایران است؛ موضوعی که با توجه به ریاست روسیه بر شورایامنیت، از اهمیت ویژهای برخوردار است. بهویژهای اینکه اخیرا مباحثی درباره نقشآفرینی مسکو میان ایران و آژانس در راستای ازسرگیری بازرسیها در ایران به گوش رسیدهاست.
- پیگیری تفاهمها: گفته میشود یکی از محورهای مهم سفر عراقچی به مسکو، پیگیری تفاهمهای اخیر روسایجمهور دو کشور در جریان دیدار ترکمنستان است.
- مسائل منطقهای: اگرچه بهطورکلی اعلام شده است که «گفتوگو درباره مسائل منطقهای» یکی از دستورکارهای این سفر است، اما با توجه به سفر مهرماه احمد الشرع، رئیس دولت انتقالی سوریه به روسیه، رایزنی تهران و مسکو درباره تحولات سوریه چندان دور از انتظار نیست.
- جنگ اوکراین: سفر عراقچی به مسکو در شرایطی انجام میشود که موضوع توافق صلح روسیه و اوکراین بهصورت ویژهای درحال پیگیری است و این موضوع میتواند بهعنوان یکی از محورهای مهم رایزنی میان تهران – مسکو مطرح شود.
- همکاریهای دفاعی: پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیمصهیونیستی علیه ایران، تقویت همکاریهای دفاعی – نظامی میان تهران و مسکو بهصورت ویژهای مورد توجه رسانههای بینالمللی قرار گرفتهاست؛ موضوعی که اخیرا بار دیگر در زمینه آمادهسازی تعدادی جنگنده «سوخو ۳۵» برای ایران مطرح شد. بنابراین بهنظر میرسد علاوهبر موضوع تنشزاییهای منطقهای تلآویو، همکاریهای دفاعی – نظامی ایران و روسیه یکی از محورهای مهم رایزنیها باشد.
