کیومرث یزدان پناه درو عضو هیات علمی و استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در یادداشتی به موضوع انتخابات پارلمانی عراق و نقش کشورهای دیگر در این انتخابات پرداخت.
متن این یاداشت به شرح زیر است: « کشور عراق صرف نظر از همه مسائل و چالش‌های پیش رو، این‌روزها با شور و حرارت خاصی خود را برای انتخابات گسترده پارلمانی آماده میکند.
این انتخابات برای مردم عراق از اهمیت بسزایی برخوردار است. دولت فعلی عراق هم با رهبری حیدر العبادی تمرکز ویژه ای روی انتخابات نموده است.
حساسیت های حاکم بر فضای سیاسی عراق را بخوبی می‌توان در خیابانها و کوچه پس کوچه‌های شهرها و روستاها و مسیرهای انتخاباتی این همسایه مهم غربی کشورمان مشاهده کرد.
از طرفی دیگر شرایط گذار این کشور از مرحله بی ثباتی به مرحله ثبات درصد قابل توجهی از مردم عراق را به کمیت و کیفیت انتخابات و نتایج آن در آینده ای نزدیک به خود مشغول کرده است.
آرایش سیاسی گروهها و احزاب سیاسی در عراق با محوریت گروههای چهارگانه ذیل تا حدود زیادی مسیر انتخابی جریانات و گروههای سیاسی را روشن می سازد.
این چهار جریان برجسته که در ذیل آمده ، تجزیه و تحلیل روند انتخابات آتی در عراق و نتایج احتمالی آنرا بسیار حساس کرده است.
1. جریان النصر. جریان وابسته به حیدر العبادی.نخست وزیر فعلی و چهره محبوب سیاسی مردم عراق
2. جریان سیاسی الفتح. گروه موسوم به الحشد.که از مقبولیت سیاسی و اجتماعی در خور توجهی بدخوردار است.
3. جریان السائرون. جریان وابسته به مقتدا صدر. مرد بسیار پیچیده و مرموز سیاسی.مذهبی عراق
4.جریان احنه گدهه - حکمه. وابسته به جریان حکیم
البته در کنار این چهار چریان اصلی که بطور قطع سرنوشت سیاسی عراق را رقم خواهند زد، گروههای دیگری هم حضور دارند که تاثیر سرنوشت سازی در انتخابات عراق نخواهند داشت.
انتخابات عراق صرف نظر از اهمیتی که در داخل این کشور دارد، اهمیتی مضاعف برای همسایگان خود دارد. در این میان اهمیت انتخابات عراق برای ایران خاص و بسیار پر اهمیت است.ترکیه و عربستان سعودی از دیگر کشورهای منطقه هستند که با نگاه خاصی انتخابات عراق را تعقیب می کنند. هر کدام از این کشورها هم توجیهات و دغدغه های خاص خود را مبنای ملاحظاتی خود قرار می دهند.
علاوه بر این سه کشور ، رد پای امریکا بطور محسوسی در مسیر انتخابات پارلمانیرعراق دیده می شود. سایه پنهان قطر و امارات متحده عربی نیز در انتخابات عراق دیده می شود. آرایش متفاوت نیروهای برجسته سیاسی عراق نیز نشان از تاثیر پذیری آنان از خارج از مرزها می دهد.
در این میان رقابت رودرروی ایران و امریکا در صحنه سیاسی عراق بسیار محسوس بوده و سایه سنگینی بر سر انتخابات پارلمانی عراق انداخته است. به گونه ای بخش قابل توجهی از تحلیهای رسمی کانالهای تلویزیونی عراق و کشورهای منطقه، رسانه ها و شبکه های فعال مجازی متمرکز بر این جنگ سیاسی ایران و امریکا در عراق هستند.
این کشمکش سیاسی تهران و واشنگتن در جغرافیای سیاسی عراق منجر به شکل گیری گروههای موافق و مخالف دو طرف در صحنه میدانی عراق شده و هر لحظه که به روز برگزاری انتخابات نزدیک می شود، رقابت دوسویه برای تاثیر نهایی در نتیجه انتخابات بیشتر می شود.
لذا تحلیل این انتخابات، شیوه آرایش نیروهای سیاسی و در نهایت نتیجه احتمالی آن مستلزم بررسی‌های دقیق و ظریفی دارد.
انتخابات پارلمانی در عراق که اوج تبلیغات انتخاباتی را سپری میکند، برای منطقه و جهان بویژه ایران و امریکا از اهمیت بسزایی برخوردار است و در این انتخابات حساس و تعیین کننده عوامل بسزایی نقش آفرینی دارند که به مهمترین آنان اشاره می شود. اما قبل از اشاره به این موارد که خود بسیار ضروری است، باید این نکته را بیان کنم که نتایج انتخابات پارلمانی در عراق تا حدود زیادی در جایگزینی نظام امنیت منطقه ای با نقش تاثیر گذار ایران به جای سلطه امریکا بر عراق خواهد داشت.
اگر غیر از این اتفاق بیفتد شرایط در منطقه غرب آسیا دوباره گرفتار پیچیدگی های خاص خود خواهد شد. اما مهمترین عوامل اثرگذار در انتخابات پارلمانی پیش رو که در صحنه میدانی عراق بویژه در بغداد مشاهده می شود به شرح ذیل است که خود نقش برجسته کشورهای منطقه و امریکا رانشان می دهد.
عامل اول: جایگاه ممتاز مرجعیت در مسیر نوپای سیاسی عراق است. این عامل تعیین کننده باشعار اعحرب لیحرب (کسی که در تجربه) سرداده و" هر کسی به طریقی خاص تعبیر و تفسیر میکند،" به احتمال قوی وجود در خطبه های نماز جمعه 14 اردیبهشت موضوع سیاسی خود را به شکل شفاف برای حضور در صحنه و کیفیت انتخاب و گروههای مورد تایید اعلام دارد. نجف و علمای نجف و در راس حضرت آیت الله سیستانی نقشی حیاتی و تعیین کننده خواهد داشت.
عامل دوم: تبار صدری علیرغم بکارگیری لائیکها و کمونیستهای در تشکیلت خود معممینی را بنام مرجعیت برای تبلیغ خود بسیج کرده که این موضوع در خطبه های نماز جمعه 14 اردیبهشت به آن اشاره خواهدشد.
عامل سوم: حکیم گروه حکیم چهره های جوان را وارد صحنه کرده ولی نفوذ و پایگاه انتخابات قبلی را ندارد.
عامل چهارم:مالکی در جنوب شانس کمتری دارد ولی در بغداد موفق‌تر است.
عامل پنجم: علمای اهل سنت در بین اهل سنت شنونده و پیروی ندارند، اهل سنت بین علوی واسامه نحیفی تقسیم شده. شانس نحیفی در بغداد بیشتر از زادگاهش موصل است.
عامل ششم: ایاد علاوی شیعه با صالح مطلق و...همپیمان شده ولی در مناطق شیعی شانس ندارد.
عامل هفتم: حشدالشعبی نوظهور موقعیت جنوبی دارد ولی عکس بوسیدن دست رهبری را دستاویز قرار دادند تا او را پیرو ایران جلوه دهند تا عراق، روی هم رفته موقعیت جنوبی دارد، اگر اول نشود با گروه اول قدرت چانه زنی دارد.
عامل هشتم: حیدرالعبادی بخاطر شکست داعش و فتح کرکوک موقعیت بهتری نسبت به بقیه دارد ولی به تنهایی قادر به تشکیل حکومت نیست، مجبور است با حشد یا فتح همپیمان شود. حیدری از جانب عربستان، آمریکا، امارات و قطر مورد حمایت است.
عامل نهم: خیلی ها در مسیر نوار مرزی در مرز 1600کیلومتری با ایران در استان های مرزی و نواحی حائل و قسمتی از بغداد حضور دارند و رأی آنها در طوایف تعیین کننده است.و جز کمی از خانقین اکثریت طرفدار ایران هستند.
عامل دهم: حنان فتلوی در استان بابل موقعیت نسبتا خوبی در بغداد دارد.
عامل یازدهم: جوانان عراقی امروزه نقش موثری در نتیجه انتخابات پارلمانی دارند لذا دو جریان حکیم و صدر به سوی آنان گرایش یافته اند تا سهمی بیشتر بدست آورند. اما این دو جریان بنا به دلایل خاصی در بهترین شرایط بیشتر از چهل کرسی در پارلمان سهم نخواهند داشت.
عامل دوازدهم: شیوخ عشایر عراقی در شکل آراء نقش مهمی دارند، خصوصا در جنوب عراق، هر چند جنوبی ها طرفدار حشدالشعبی هستند ولی اکثر شیوخ این نواحی تابع قدرت و زر و زورند و ممکن است عامه مردم را همراهی نکنند، ناگفته نماند بیشتر شهدای حشداز عشایر جنوب هستند.
عامل سیزدهم: بافت اجتماعی نجف و کربلا و با دیگر استانهای جنوبی و غربی متفاوت است و ناپایدار و همین مساله باعث نگرانی هایی شده است.
عامل چهاردهم: صحنه میدانی عراق نشان می دهد بافت اجتماعی در بغداد واقع گرایانه نسبت به انتخابات عمل می کند و در نتیجه نهایی انتخابات تاثیر بسزایی خواهد داشت.
عامل پانزدهم: کمترین اشتباه ایرانی ها در مصاحبه ها و اظهار نظرهای بی موقع و بی مورد میتواند به طرفداران ایران در عراق ضربه بزند که جبران آن دیگر به این سادگی میسر نخواهد بود.
عامل شانزدهم: رد پای دلارهای عربستان بصورت میلیونی در مناطق مختلف حتی نجف و کربلا نیز دیده می شور.آثار این هزینه ها در تطمیع رسانه ها و جوسازی های رسانه ای علیه ایران و گروههای مورد حمایت ایران مشهود است.
عامل هفدهم: از ظواهر امر اینگنه پیداست که تبلیغات و حمایتهای ایران هنوز کلیشه ای است و در برخی موارد به شدت حساسیت زاست. مصاحبه اخیر آقای ولایتی واکنش های بسیار منفی در میان سیاسیون و نخبگان عراقی ایجاد کرده است.
عامل هیجدهم: انتخابات عراق جنگ سیاسی آمریکا و ایران در حد سرنوشت ساز محسوب می شود. نتیجه این انتخابات میتواند موازنه رقابتی را به نفع یا ضرر هر کدام از دو رقیب حاضر در صحنه رقم بزند.
عامل نوزدهم: برای عربستان پیروزی صدر و یا حیدر العبادی گامی نخست درقطع ارتباط هلال شیعی، ایران، عراق،سوریه و لبنان است. اما عبادی به شیوخ عرب منطقه اعتماد ندارد و قدر ایران را می‌داند.
عامل بیستم: عربستان با تمام نیرو وارد انتخابات لبنان و عراق شده تا رقابت سیاسی با ایران را به اوج برساند. رد پای دلارهای عربستان در مناطق موثر شیعه نشین نیز دیده می شود.
عامل بیست و یکم: درحال حاضر که عمق استراتژیک ایران، یمن است؛ عربستان بر روی عراق و لبنان تمرکز نموده تا ایران را در این دو حوزه استراتژیک تضعیف کند.
عامل بیست ودوم: عربستان توانسته سید معممی را با کمونیست ها و لائیکها هم پیمان کند که در گروه مقتدا صدر قرار گرفته اند. نفوذ سعودی ها در جریان صدر قابل تامل است.
عامل بیست وسوم: رسانه ها و کانال های تلویزیونی بویژه کانال انصار که بهتر از تمام تلویزیون های ایران وعراق وارد صحنه شده است وخدمت شایانی به رقبای سیاسی میکند.
در نهایت بعنوان کلام پایانی باید عنوان کنم که تحرکات بسیار گسترده سیاسی درصحنه میدانی عراق نشان می‌دهد که همه گروه های داخلی عراق و کشورهایی که سرنوشت سیاسی عراق را در راستای نظم منطقه‌ای با دیدگاه‌ها و دغدغه‌های خاص خود می‌بینند، به نتایج آن حساس بوده و هر چقدر به زمان انتخابات نزدیک می‌شویم این مساله بیشتر خود را نشان می‌دهد.»
