دولت یازدهم در تیرماه 1395 و به دنبال پذیرش برنامه اقدام گروه ویژه اقدام FATF برای ایران، وارد تعاملات جدی با این نهاد بین الدولی شد و تعهد داد که این برنامه 41 بندی را اجرایی کند. طبق اظهارات حسین قریبی، دستیار وزیر امور خارجه و مسئول پرونده FATF در این وزارتخانه درمصاحبه با روزنامه خراسان در تاریخ ۲۳ مهرماه امسال، 37 بند از این 41 بند اجرایی شده است.
اما دو ماده 28 و 29 برنامه اقدام تصریح می کند ایران باید به دو کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم (موسوم به CFT) و مبارزه با جرائم سازمان یافته فراملی (موسوم به پالرمو) بپیوندد که هنوز این بخش از برنامه اقدام اجرا نشده است.
تلاش های فراوان دولت برای پیوستن به این کنوانسیون ها، با هدف خروج کشورمان از حالت اقدام متقابل یا لیست سیاه FATF صورت می گیرد. به همین دلیل، مجلس از سوی دولت تحت فشار زیادی قرار گرفت و لوایح الحاق ایران به این کنوانسیون ها در مجلس مورد تصویب قرار گرفت و با ایرادات شورای نگهبان و اصرار مجلس بر مصوبات خود، اکنون این لوایح باید در مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین تکلیف شوند. اما برای گرفتن تصمیم دقیقتر در این زمینه، اعضای محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام اولا باید به این نکته توجه داشته باشند که همه فشارها برای الحاق ایران به دو کنوانسیون پالرمو و CFT برای این است که ایران از لیست سیاه FATF خارج شود. ثانیا باید پاسخ این سوال را بیابند که آیا با الحاق به این کنوانسیون ها، از لیست سیاه FATF خارج می شویم یا نه؟
*آیا با الحاق به کنوانسیون های CFT و پالرمو، از لیست سیاه FATF خارج می شویم؟
برای پاسخ به این سوال، تا کنون جواب های فنی و دقیقی داده شده است. از جمله اینکه:
الف- به دلیل سازوکار تصمیم گیری «اجماع موثر» (یعنی برای اتخاذ یک تصمیم یا همه باید موافق باشند، یا فقط یک مخالف وجود داشته باشد) در مجمع عمومی FATF و وجود چهار عضوی که برخورد کاملا سیاسی با ایران دارند و مخالف سرسخت خروج کشورمان از لیست سیاه هستند، خروج از این لیست عملا غیرممکن است.
ب- FATF در بیانیه های خود حرفی از خروج ایران از لیست سیاه نزده و صرفا درباره گامهای بعدی (که احتمالا تامین مالی صنعت موشکی خواهد بود)، سخن گفته است.
ج- دیوید لوئیس دبیر اجرایی FATF در مصاحبه با بی بی سی در تاریخ ۲۳ مهرماه صریحا گفته است هیچ تضمینی وجود ندارد که ایران پس از اجرای خواسته های FATF، از لیست سیاه خارج شود.
*وضعیت کره شمالی، دلیل دیگری بر احتمال بسیار اندک خروج ایران از لیست سیاه
اما دلیل روشن دیگری که نشان می دهد لزوما پیوستن ایران به کنوانسیون های CFT و پالرمو منجر به خروج نام کشورمان از لیست سیاه FATF نمی شود، وضعیت کره شمالی در این نهاد بین الدولی است. واقعیت این است که کره شمالی از 25 جولای 2013 عضو کنوانسیون CFT و از 17 ژوئن 2016 عضو کنوانسیون پالرمو شدهاما هنوز از لیست سیاه FATF خارج نشده است! تصاویر زیر نشان می دهد که بر خلاف ادعای بسیاری از موافقین FATF، کره شمالی عضو هر دو کنوانسیون شده است.
عضویت کره شمالی در کنوانسیون CFT
عضویت کره شمالی در کنوانسیون پالرمو
بررسی بیانیه هایFATF علیه کره شمالی نشان می دهد که این نهاد بین الدولی علاوه بر پولشویی و تامین مالی تروریسم، بر مسئله سومی هم تاکید دارد که همان اتهام تامین مالی سلاح های کشتار جمعی (هسته ای و موشکی) است. در واقع،حتی اگر کره شمالی مسئله پولشویی و تامین مالی تروریسم را حل کند، همچنان به دلیل موشک های بالستیک و برنامه هسته ای خود از سوی FATF تحت فشار خواهد بود و این نهاد در بیانیه های خود، اتهام تامین مالی سلاح های کشتار جمعی (هسته ای و موشکی) را بهانه ای قرار داده است برای اینکه جلوی خروج کره شمالی از لیست سیاه را بگیرد.
*تکامل استانداردهای FATF در زمینه مقابله با تامین مالی گسترش سلاح های کشتار جمعی
در حال حاضر، توصیه هفتم از توصیه های 40 گانه FATF درباره تامین مالی «گسترش سلاحهای کشتار جمعی» (سلاحهای میکروبی، شیمیایی، هسته ای و ابزار انتقال آن ها یعنی موشک های بالستیک در ادبیات غربی ها تحت عنوان کشتار جمعی شناخته می شود) است. در توصیه شماره 7 با عنوان «تحریم‌های مالی هدفمند مرتبط با تامین مالی اشاعه‌ای»، کشورها موظف به اجرای تحریم‌های مالی هدفمند مطابق با قطعنامه های شورای امنیت شده اند. در این توصیه آمده است: «کشورها باید تحریم‌های مالی هدفمند را به منظور مطابقت با قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل اجرا کنند تا پیشگیری، توقیف و قطع گسترش سلاح های کشتار جمعی و تامین مالی آن را انجام دهند».
اما استانداردهای FATF در این زمینه، در حد پولشویی و تروریسم تکامل نیافته است و یکی از ماموریتهای اصلی رییس آمریکایی FATF یعنی مارشال بیلینگزلی تکامل استانداردهای FATF در زمینه مبارزه با گسترش سلاح های کشتار جمعی است که از آن تحت عنوان (Combatting the financing of the proliferation of WMD) CFP یاد می شود. در ماموریتهای این شخص آمریکایی، آمده است: «یکی از اولویت‌های کاریFATF، تمرکز بر روی مبارزه موثر با تامین مالی اشاعه ای است... بخش‌های عمومی و خصوصی نیاز دارند که مطمئن باشند به طرز قابل توجهی ریسک‌های مربوط به تامین مالی اشاعه‌ای را به واسطه اتخاذ سیاست‌های صحیح، کنترل نموده‌اند. تلاش بیشتری نیاز است تا گزارش‌دهی و دریافت اطلاعات مرتبط با تامین مالی اشاعه‌ای در دستور کار کشورها قرار گیرد. FATF باید در دستور کار خود، جرم‌انگاری تامین مالی اشاعه‌ای را قرار دهد. این امر مشابه کاری است که FATF برای دو مقوله پولشوئی و تامین مالی تروریسم انجام داد. باید راه‌های مختلف برای کاهش طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های مخرب اشاعه‌ای در نظر گرفته شود. بخشی از این امر با رعایت رژیم تحریم‌های مالی هدفمند فعلی (متناظر با قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل) میسر خواهد شد».
*پس از پولشویی و تروریسم، نوبت موشک ها است
چنین سرنوشتی را می توان برای ایران نیز پیش بینی کرد و وضعیت کره شمالی می تواند نشانه ای برای ایران باشد که با پیوستن به این کنوانسیونها، لزوما از لیست سیاه FATF خارج نخواهیم شد زیرا از یک سو FATF در بیانیه های خود هیچ قولی به ایران نمی دهد که بعد از الحاق به دو کنوانسیون CFT و پالرمو کشورمان را از لیست سیاه خارج کند و صرفا از گامهای بعدی سخن می گوید.
از سوی دیگر با توجه به این که برنامه اقدام ایران صرفا در زمینه های پولشویی و تامین مالی تروریسم است و هیچ سخنی از تامین مالی گسترش سلاح های کشتار جمعی در آن دیده نمی شود، پیش بینی می شود که گام بعدی FATF، تدوین یک برنامه اقدام جدید برای ایران با تمرکز بر تامین مالی موشک های ایران باشد، آنچه که FATF و کشورهای غربی از آن تحت عنوان تامین مالی گسترش سلاح های کشتار جمعی یاد می کنند. در واقع، پیش بینی می شود که در برنامه اقدام جدید FATF، در کنار گرفتن بهانه‌های پولشویی و تامین مالی تروریسم باید بهانه تامین مالی موشکی را هم از آمریکا و اروپا بگیریم!
