عراق همسایه‌ای استراتژیک در جنوب غرب کشورمان است. ایران و عراق در زمینه های مختلفی از جمله فرهنگی، مذهبی، سیاسی، اقتصادی و ... مشترکات زیادی با یکدیگر دارند. طی شش ماه گذشته مقامات کشورمان سفرهای متعددی را به این کشور داشته‌اند. در این گفت و گو نگاهی به روابط دو کشور و مسائل جاری خواهیم داشت.
امیر موسوی کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به اعلام آمادگی عراق برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا و دلایل آن، گفت: عراق به دو دلیل عمده روابط خود با ایران و پرستیژ بین المللی برای میانجی‌گری میان تهران- واشنگتن اعلام آمادگی کرده است، روابط بغداد و تهران ویژه است و این کشور به دلیل کمک‌های استراتژیک جمهوری اسلامی ایران قبل از سقوط صدام و در طول تحریم‌های 13 ساله کشورهای عربی و آمریکا علیه عراق، نوعی احساس دین نسبت به جمهوری اسلامی ایران دارد.
وی در ادامه افزود: در مدت زمانی که عراق تحریم بود ایران کمک‌هایی اعم از بهداشت و دارو، غذا و استراتژیک به این کشور می‌رساند؛ حتی همزمان مردم عراق از طریق کرمانشاه به دیگر نقاط دنیا سفر می‌کردند؛ پیش از سقوط صدام ایران در کنار مردم عراق بود و پس از سقوط وی مراحل متعددی در روابط دو کشور وجود داشت که آخرین آن هم بحث داعش بود؛ در جریان دو موضوع جلوگیری از سقوط بغداد به دست داعش و جلوگیری از تقسیم عراق، جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سنگ تمام گذاشتند؛ بنابراین عراقی‌ها تلاش می‌کنند که جمهوری اسلامی ایران ضربه نبیند، زیرا متوجه شده‌اند بهترین و وفادارترین دوست عراق، ایران است.
تنش تهران واشنگتن تاثیر زیادی بر عراق دارد
موسوی در ادامه عنوان کرد: از طرفی دیگر تنش میان تهران و واشنگتن، به دلیل حضور و نفوذ گسترده‌ای که ایالات متحده در عراق دارد، تأثیر زیادی بر بغداد می‌گذارد؛ آمریکا حدود 6 پایگاه نظامی و 6 هزار نیرو در این کشور دارد و اکثر نیروهای مقاومت عراق اعلام کرده‌اند که در کنار ایران خواهند ایستاد، این موضوع به معنای کشیده شدن درگیری‌های ایران و آمریکا به داخل عراق است و در نتیجه باعث به وجود آمدن نوعی شرایط خاص در این کشور خواهد شد.
این کارشناس مسائل خاورمیانه در ادامه با اشاره به روابط بغداد- واشنگتن تصریح کرد: با توجه به شرایطی که در داخل عراق وجود دارد، روابطش با ایالات متحده خوب است؛ بنابراین عادل عبدالمهدی از اختیارات و امکاناتی که ارتباطاتش با دو کشور در اختیارش می‌گذارد، تلاش می‌کند به نحوی از تبدیل بحث به رویارویی نظامی جلوگیری کند. به همین دلیل آمریکا از عراق پشتیبانی کرده و اخیرا اعلام کرده است که بغداد می‌تواند تعاملات خود را با ایران حفظ کرده و شامل تحریم‌ها نمی‌شود؛ در مقابل جمهوری اسلامی ایران هم تلاش‌های بغداد را تأیید کرده است.
آمریکا به راحتی از قوانین بین‌المللی عبور می‌کند
وی با اشاره به اقدامات بغداد در جهت کاهش تنش بین تهران- واشنگتن توضیح داد: یکی از مسائلی که به دولت عراق تاکید می‌شد، این بود که اگر قصد دارد تلاشش برای میانجی گری به جایی برسد آمریکا باید دو نکته مهم را بپذیرد؛ نخست اینکه به توافق هسته‌ای بازگردد و در داخل کشورش هم نسبت به این توافق ضمانت‌هایی بدهد. زیرا تجربه ثابت کرده است که شورای امنیت کافی نبوده و ایالات متحده به راحتی از قوانین بین المللی عبور می‌کند؛ در همین راستا یا کنگره باید توافق را تأیید کند، یا شورای عالی امنیت ملی آمریکا باید اقداماتی را در جهت تضمین این قرارداد انجام دهد، بنابراین اگر هم قرار باشد اتفاقی بیفتد باید گفت‌وگوها در قالب برنامه هسته‌ای باشد نه بحث‌های دیگر، بعلاوه خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران نباید وارد این گفت‌وگوها شود. اگر خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران تحقق پیدا کند به عقیده من آمریکا در چارچوب 1+5 می‌تواند وارد گفت‌وگو شود، در غیر این صورت با توجه به موضع گیری های مقامات ایران بعید است مذاکره ای به صورت مستقیم انجام شود.
تحریم‌ها منجر به درگیری نظامی نمی‌شود
این کارشناس مسائل خاورمیانه در ادامه اظهار کرد: ایران در حال حاضر و پس از حدود 40 سال برای تحریم‌ها ساز و کارهایی را اجرا کرده است و این موضوع منجر به در گیری نظامی نخواهد شد. بنابراین اگر آبراه های خلیج فارس ایمن بماند درگیری بوجود نخواهد آمد. ظاهرا تا کنون سعودی‌ها، اماراتی‌ها و صهیونیست ها تلاش کرده اند درگیری کاذبانه‌ای در منطقه اجاد کنند تا منجر به رویارویی ایران و آمریگا شود، اما ترامپ هنوز به این نتیجه نرسیده است و تاکنون بر خلاف نظر مشاوران ارشد خود فکر می‌کند و با آنها همگام نشده است.
وی با اشاره به سفر عراقچی به کشورهای منطقه و ظریف به عراق، بیان کرد: به عقیده من در جریان سفر عراقچی به سه کشور منطقه (عمان، قطر، کویت) و ظریف به عراق، مباحث مهمی مطرح می‌شود و اکثر کشورهای منطقه به دنبال جلوگیری از درگیری هستند. زیرا جمهوری اسلامی ایران خیلی واضح اعلام کرد که هر نوع تجاوز به ایران با پاسخی محکم، گسترده و فوری روبه رو خواهد شد که به نظر می‌آید پاسخ‌های کوبنده نظامیان و سیاسیون ایران بازدارنده بوده و منجر به عقب نشینی آمریکایی‌ها شده است. آمریکا همیشه به منطقه ای حمله می‌کند که ضعیف باشد؛ مانند عراق، لیبی و ... بنابراین با توجه به اقتدار و گذرگاه‌هایی که ایران در اختیار دارد، آمریکا هیچ زمان جرات حمله به کشورمان را پیدا نمی‌کند. به نظر من در حال حاضر تهران و واشنگتن به تلاش های دیپلماسی فرصت داده اند و می‌بینیم دیپلماسی برای ایجاد شرایطی خوب و مناسب در منطقه در تلاش است تا تنش‌ها به درگیری منجر نشود.
موسوی در رابطه با رایزنی‌های ایران و عراق درباره لایروبی اروند و اهمیت این رود در توسعه اقتصادی ایران اظهار کرد: بحث مربوط به اروند رود بسیار مهم است، زیرا در توافقات الجزایر در سال ۱۹۷۵ نکته مهمی که مطرح شد عمق این رودخانه بود و بنا شد تعیین مرز ایران و عراق به جای مساحت این رودخانه، عمق آن در نظر گرفته شود. پیش از این توافق مناطق عمق کم این رودخانه عموما سمت ایران بود، پس از جنگ تحمیلی این رودخانه پر از گل و ابزار آلات جنگی شده است بنابراین استفاده مناسب خوبی از این رودخانه نمی‌شود.
اروند رود یکی از بهترین راه‌های مبادلات تجاری و حمل و نقل است
وی در ادامه افزود: لایروبی اروند باعث می‌شود این رود یکی از بهترین راه‌های مبادلات تجاری رفت و آمد، حمل و نقل و البته استفاده‌های محیط زیستی خواهد بود؛ بنابراین به عقیده من یکی از نقاط اختلاف ایران و عراق مسئله مربوط به اروند رود بود که در سفر اخیر رئیس جمهور ایران به این کشور حل شده است و با تایید دولت عراق و احزاب عراق بر توافق الجزایر علاوه بر راه‌آهن بصره_شلمچه که در حال اجرا است این آبراه هم می‌تواند بین ایران و عراق برای مبادلات تجاری و سیاحتی کمک کند و به علاوه این پروژه برای دو طرف نیز پر سود خواهد بود
موسوی در رابطه با تعاملات دو کشور توضیح داد: پیش از ماه مبارک رمضان همتی رئیس کل بانک مرکزی کشورمان در سفری که به عراق داشت، بسیاری از مشکلات مبادلات بانکی دو کشور را حل کرد، بعلاوه توافقات استراتژیک بین دو کشور انجام شد. به عقیده من شرایط افزایش مبادلات تهران_بغداد که در سفر اخیر روحانی به این کشور تا ۲۰ میلیارد دلار سقف گذاری شده بود ایجاد شده و بحث گمرک بین دو کشور و ویزا حل شده است. این اقدامات علاوه بر مباحث مربوط به راه آهن و لایروبی به روابط دو کشور کمک کننده خواهد بود.
این کارشناس مسائل خاورمیانه در رابطه با محوریت‌های سفر اخیر ظریف به عراق گفت: مسائل مختلفی در این سفر بیان شده است؛ به عقیده من مراودات بین دو کشور ادامه پیدا خواهد کرد و در ادامه وزیر امور خارجه عراق حکیم نیز به ایران سفر خواهد کرد؛ این مراودات باید ادامه پیدا کند، زیرا در یک سفر تمام کار‌ها انجام نمی‌شود؛ با توجه به دیدار‌هایی که سران دو کشور انجام داده‌اند نشان می‌دهد که هم عراقی‌ها به این سفر اهمیت داده‌اند و هم ایرانی‌ها پیشنهاد‌های مفید برای دو کشور و منطقه به همراه داشته‌اندغ به عقیده من مشورت‌ها و گفت‌وگو باید ادامه پیدا کند. سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد بسیار موثر است و با ارتباط با مقامات عراقی می‌تواند امور را به جلو بیاندازد، به نظر من سفر اخیر ظریف به این کشور تحولات منطقه‌ای و فی ما بین دو کشور را به دنبال خواهد داشت و به همین دلیل است که آمریکایی‌ها در حال حاضر سکوت کردند.
وی در ادامه با اشاره به نشست آتی سران کشورهای عربی و خلیج فارس که بناست در مکه برگزار شود، بیان کرد: سفر اخیر ظریف به عراق می‌تواند با توجه به کنفرانس آتی مکه که در ۲۷ رمضان برگزار می‌شود موثر واقع شود؛ باید منتظر باشیم و ببینیم عراق چه موضعی را در جهت آرام کردن اوضاع منطقه پیش خواهد گرفت، زیرا شرایط و جایگاه فعلی عراق با گذشته بسیار متفاوت است، عربستان، مصر و اردن و دیگر کشورهای عربی با آمدن عادل عبدالمهدی در صحنه سیاسی عراق به دنبال گسترش روابط خود با این کشور هستند و در تلاشند تا روابط خوب و موثری با این کشور داشته باشند. بنابراین به نظر من عراق می‌تواند نقش موثری در جهان عرب در راستای ایجاد نوعی آرامش بین ایران و کشورهای عربی ایفا کند و بعلاوه، بحث یمن را هم با توجه به اینکه یکی از مشکلات اساسی عربستان سعودی است به پیش ببرد. البته این نکته شایان ذکر است که یمن موافق پیش بردن مسائل با راه حل های ساسی هستند اما عربستان و امارات در مقابل هر روز بمب باران می کنند و مانع برقراری ایجاد راه حل‌های سیاسی می‌شوند. اگر نقشه راه عراق مشخص باشد، می‌تواند اقدامات خوبی در این زمینه انجام دهد که سفر مقامات کشورمان به این کشور می تواند موثر واقع شود.
عراق در راستای کاهش تنش در منطقه نقش موثری می‌تواند ایفا کند
موسوی در ادامه افزود: به عقیده من دولت عادل عبدالمهدی در راستای کاهش تنش منطقه و ایجاد آرامش بین تهران- واشنگتن می تواند نقش موثری را ایفا کند. بعلاوه در حال حاضر به تحرکات دیپلماسی ایران با پشتیبانی اقتدار نظامی فرصت خوبی داده شده است.
این کارشناس مسائل خاورمیانه در رابطه با تاثیر تنش ایران بر کشورهای کم جمعیت و آسیب پذیر گفت: به عقیده من ایران به دلیل جلوگیری از درگیری و تنش در منطقه تا این اندازه محکم در مقابل اظهارات مقامات آمریکایی ایستادگی کرد. کشورهای حوزه خلیج فارس تا حدی به امکانات مالی خود مغرور شده اند که درک واضحی از اوضاع و جریانات منطقه ندارند. ایران تلاش می‌کند کشورهای منطقه را از طریق دیپلماسی بر سر عقل بیاورد زیرا کوچک ترین برخوردی در منطقه، باعث می‌شود در مرحه اول برای کشورهایی مانند امارات و بحرین، مشکلات جدی آب و برق پیش بیاید.
آمریکایی‌ها تحمل افزایش قیمت سوخت را ندارند
وی با اشاره به این موضوع که گفته می‌شود در صورت تن در ایران و خلیج فارس قیمت نفت به بالای 200 بشکه می‌رسد، گفت: یکی از مسائلی که ترامپ و آمریکا به آن توجه نکردند افزایش قیمت نفت بود؛ آمریکایی ها تحمل افزایش قیمت سوخت را ندارد و با توجه به اینکه سال آینده انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست، این موضوع بدترین شرایط را برای ترامپ ایجاد خواهد کرد. بر این اساس هر حرکتی که صورت بگیرد شرایط نفتی، نخستین شرایطی خواهد بود که بر قیمت نفت جهانی تاثیر می گذارد و همه دنیا از جمله، اروپا، آمریکا، چین و به ویژه کشورهای وارد کننده نفت متضرر می‌شوند.
موسوی در ادامه افزود: من معتقدم که همه عقلا تلاش می‌کنند این مشکل ایجاد نشود، زیرا ایران از لحاظ موقعیت استراتژیک، جمعیت، قدرت و برگ‌هایی که در اختیار دارد، مانند عراق و لیبی نیست؛ استراتژیک دفاعی ایران پس از جنگ تحمیلی، در حد رویارویی با رژیم صهیونیستی و آمریکا بود و به همین دلیل اظهارات مسولان نظامی ما واقعی است؛ زیرا سه دهه تلاش کردند که نوع سلاح و تجهیزاتمان ارزان، موثر و دردناک برای دشمن باشد.
این کارشناس مسائل خاورمیانه تصریح کرد: استراتژیک دفاعی ما، استراتژیک خوبی انتخاب شده و مسولان کشورمان در این مدت اقدامات دقیقی را انجام دادند که هم می‌توانند دفاع کنند، و هم می‌توانند به دشمنان ضربات دردناکی را به دشمن وارد کرده و معادلات منطقه ای را نیز تغییر دهند. معتقدم علیت اینکه امارات در مورد انفجارات فجیره اظهار نظر نمی‌کند، متوجه شده است که دوستانش دست به این اقدام زده اند و ایران در این حادثه دخالتی نداشته است؛ سکوت امارات برای این بود که متوجه شد اگر اظهار نظری در مورد این اتفاق کند، نخستین متضرر خودش خواهد بود. اما برخی از قدرت‌های منطقه همچون امارات و عربستان، در پشت پرده تلاش می‌کنند پای آمریکا را به گونه‌ای وسط بیاورند که با ایران مستقیما درگیر شود.
وی در پایان تاکید کرد: البته ایالات متحده هم تلاش می‌کند که این کشورها را وارد میدان کند؛ که هیچکداماز کشورها این موضوع را نمی‌پذیرند، یعنی نه آمریکا با ایران وارد درگیری می‌شود و نه لاین کشورها جرات برخورد و درگیری با ایران را خواهند داشت؛ این نکته شایان ذکر است که عربستان می‌خواهد در اجلاس مکه بداند باید چه برخوردی با ایران داشته باشد؛ زیرا که یمنی‌ها از لحاظ زمینی و هوایی به نوعی در حال فلج کردن ریاض هستند و عربستانی‌ها هم به دلیل غرورشان نه می‌توانند صلح را بپذیرند و نه توانایی رویارویی با یمن را دارند. ایران، عراق و عمان می‌توانند اگر عربستان سر عقل بیاید، می‌توانند کمک کنند تا شرایط به حالت عادی و آرامش برگردد؛ اما متاسفانه ما چنین علائمی را در سعودی‌ها نمی‌بینیم.
