«خانه امن» تجربه تازه تلویزیون در زمینه تولید و پخش سریال‌هایی با قصه امنیتی و جاسوسی است. آثاری که نه‌نتها از باب قصه‌های جذاب و پرکشش جاسوسی بلکه به واسطه گره‌خوردن با مفهوم مهم «امنیت» برای مخاطبان تلویزون جذاب است، به‌ویژه آن که این قصه مربوط به برخی از اتفاقات روز هم باشد؛ آن هم در منطقه‌ای که امنیت در نایابی برای همه کشورهای آن است و اینجا یعنی ایران عزیز ما، خانه امن آن باشد.
امنیت یک خانه
سال گذشته که سریال گاندو از تلویزیون پخش شد، مردم استقبال زیادی نسبت به این سریال و موضوع امنیتی‌اش نشان دادند. اثری که در آن ارجاعات مختلفی به موضوعات سیاسی و امنیتی کشور داده می‌شد و به‌طور خاص به پرونده جاسوسی به نام جیسون رضاییان اشاره داشت. حالا بعد از گذشت یک سال سریال جدیدی به نام «خانه امن» در حال پخش است که در آن نیز قرار است به چند قصه امنیتی پرداخته شود و از همین قسمت‌های ابتدایی به ماجراهای واقعی امنیتی و ملی اشاره‌کرده است.
ساخته‌شدن این سریال در حالی است که هرساله کشورهای خارجی علیه ایران چنین آثاری را تولید میکنند یا در خلال داستان‌های مختلف آثارشان ارجاعی نیز به ایران می‌دهند. این مسأله در سال گذشته به‌قدری جدی شده که رژیم اشغالگر قدس نیز سریال با نام تهران تولید کرده که در آن زنی جاسوس وارد کشورمان می‌شود و به کارهای ضد امنیتی می‌پردازد.
وقتی دشمنان ایران همین‌قدر واضح دست به چنین تولیداتی می‌زنند و جنگ در عرصه نرم را با این شدت آغاز میکنند، تولیداتی مثل گاندو و خانه امن به‌شرط کیفیت بالا و جذابیت زیاد می‌توانند جوابیه‌ای برای آثار خارجی باشند. البته باگذشت زمان بهتر است تعداد و کیفیت آثار این‌چنینی بیشتر شود تا در خارج از کشور نیز توزیع شود و مخاطب خارجی نیز وقتی را برای دیدنش صرف کند. به‌خاطر اهمیت این مدل سریال‌ها و همکاری نهادهای امنیتی با پروژه‌های تلویزیونی و سینمایی در این پرونده به چنین سریال‌هایی می‌پردازیم و در کنار بررسی سریال خانه امن سراغ سریال‌هایی می‌رویم که در سال‌های اخیر به موضوعات جاسوسی و ضد جاسوسی پرداخته‌اند.
مبارزه با داعش و مفاسد اقتصادی در خانه امن
سریال خانه امن حاصل همکاری احمد معظمی در قامت کارگردان و ابوالفضل صفری به عنوان تهیه‌کننده است. اثری با فیلمنامه حسین تراب‌نژاد که مرتضی اصفهانی طراح و مشاور پروژه آن است. محور اتفاقات سریال خانه‌امن علاوه بر مبارزه با فعالیت‌های تروریستی داعش در داخل و خارج از ایران، پرونده‌های امنیتی در حوزه مفاسد اقتصادی و پولشویی است و سیاست‌های بین‌المللی ایران در حوزه مبارزه با تروریسم نیز مورد توجه قرار گرفته است.
نکته ویژه سریال که را باید پرداختن به زندگی شخصی نیروهای امنیتی دانست؛ چالش‌هایی که یک نیروی امنیتی به‌واسطه شرایط خاص کارش دارد و همچنین دلمشغولی‌های خانواده‌های آنها به تصویر کشیده شده است.
حکایت‌های کمال از نوع امنیتی آن!
داستان دقیقا از جایی نزدیک مرز ایران و عراق شروع می‌شود؛ یعنی درست جایی که «کمال» سرتیم ضدتروریستی وزارت اطلاعات، براساس خبرهایی که به او رسیده از برنامه‌ریزی داعش برای انجام عملیات تروریستی در داخل ایران خبردارشده و حالا همراه با تیمش موفق به نفوذ در یکی از تیم‌های داعش شده تا از طریق آنها رد نیروهای داعش در داخل خاک ایران را بزند. ماجرایی پیچیده که از اینجا آغاز می‌شود اما همچون اغلب پرونده‌های امنیتی که ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی دارند، به حوزه‌های دیگر نیز گره می‌خورد. این خط اصلی قصه سریال 45قسمتی خانه‌امن است که از تولیدات سیمافیلم به شمار می‌آید و پخش آن از شنبه هفته گذشته در شبکه‌یک سیما آغاز شده است. قصه این سریال که با طرحی از مرتضی اصفهانی آماده شده است از داعش آغاز می‌شود و به بسیاری از پرونده‌های مهم امنیتی در این چند سال اخیر اشاره دارد.
ادای دین کوچک به حاج‌قاسم
اولین قسمت خانه‌امن در شرایطی روی آنتن رفت که پیوندخوردن آن به مساله مبارزه با داعش و عملیات برون‌مرزی مدافعان امنیت کشور واکنش‌های بسیاری در میان مخاطبان داشت.
اوج این واکنش‌ها به واسطه آمدن اسم سردار عزیز اسطوره ملی شهید حاج‌قاسم سلیمانی بود. در یکی از سکانس‌ها، همسر یک مرد داعشی که در چنگال نیروهای امنیتی ایرانی افتاده از یک عملیات ناموفق تروریستی صحبت می‌کند که با ورود نیروهای حاج‌قاسم سلیمانی در کربلا ناکام می‌ماند. در همین سکانس اسم «تلعفر» به میان می‌آید. تلعفر نام شهری ترکمن‌نشین از توابع استان نینوای عراق است که در شهریور ماه ۹۶ با همت نیروهای مدافع حرم از چنگال داعش آزاد شد. آنچه که در این قسمت به نمایش در آمد برگرفته از اتفاقات واقعی بود و همین قصه واقعی و زنده‌شدن یاد حاج‌قاسم عزیز بود که باعث شد تا خانه‌امن در همان قسمت ابتدایی با واکنش مثبت مخاطبان همراه شود. یکی از کاربران در واکنش به قسمت اول این سریال در توییتی نوشت: «سریال خوب یعنی سریالی که حس خوب به آدم منتقل کنه و خانه‌امن مسلما برای من به معنای واقعی یه سریال خوبه. مخصوصا بودن نام حاج‌قاسم سلیمانی در میان دیالوگ‌ها... .»
کاربر دیگری درباره نام حاج‌قاسم که در قسمت اول این سریال بیشتر تکرار می‌شد، نوشته بود: «هر بار که اسم قاسم سلیمانی برده میشه یه حس عجیبی بهم دست می‌داد. خیلی کیف کردم. خدا قوت. #خانه_امن». یکی دیگر از کاربران درباره کمین نیروهای شهیدسلیمانی برای تروریست‌های داعش نوشت: «اونجا که تو سریال خانه امن طرف گفت تو کمین نیروهای قاسم سلیمانی افتادیم... دلتنگی دوبرابر شد و داغت تازه‌تر.»
با این قهرمان‌ها، خانه امن شد
در خانه امن حمیدرضا پگاه شخصیت «کمال» را بازی می‌کند که مسؤول تیم ضدتروریستی وزارت اطلاعات است و به‌نوعی باید او را قهرمان اصلی قصه دانست. نکته جالب‌توجه در ارتباط با حمیدرضا پگاه، تکرار حضور او در قامت یک مامور امنیتی است. پگاه پیش از این در فیلم سینمایی جنجالی «قلاده‌های طلا» نقش یکی از مقامات رده‌بالای وزارت اطلاعات را بازی می‌کرد که در نهایت به‌عنوان یک نیروی نفوذی معرفی می‌شود. یکی از کاربران در واکنش به انتخاب پگاه به‌عنوان نیروی امنیتی در توییتی با لحن طنز نوشته بود: «بعد از اون خیانتی که توی قلاده‌های طلا کرد، باز هم مسؤولیت امنیتی گرفته. از یه سوراخ چند بار باید گزیده بشیم تا مسؤولان چشم‌شونو باز کنند#خانه_امن». همچنین امین زندگانی نیز نقشی به نام «افشین» را ایفا می‌کند که مسؤول تیم مبارزه با مفاسد اقتصادی و مباحث پولشویی است.
انتخاب او از این نظر که معمولا به واسطه چهره معصومش بیشتر نقش آدم‌هایی آرام و مهربان به او سپرده می‌شد و حالا باید در قامت یک نیروی امنیتی ظاهر شود، ریسک بزرگی است که باید تا انتهای سریال منتظر بود و بعد از آن درباره کیفیت بازی‌اش در این نقش متفاوت اظهار نظر کرد. حمیدرضا عطایی که بسیاری از مخاطبان او را با نقش «صائب» در سریال ماندگار «مختارنامه» به خاطر دارند نیز یکی دیگر از نیروهای امنیتی و عملیاتی این سریال است که در قسمت‌های ابتدایی او را به‌عنوان نیروی نفوذی ایران در میان تروریست‌های داعش به تصویر کشیدند. نیرویی که در نهایت توانست در یک عملیات جذاب و پر زدوخورد با همکاری تعدادی دیگر از نیروهای اطلاعاتی ایران بخشی از تیم عملیاتی داعش را متلاشی کند.
اما هرجا که نام نیروهای امنیتی در میان باشد، قطعا نام نیروهای قضایی نیز به میان می‌آید. پرویز فلاحی‌پور در نقش «عباس»، قاضی قوه قضاییه است. او از رفقای قدیمی «کمال» است و در ادامه به واسطه ازدواج فرزندان‌شان با هم فامیل هم می‌شوند.
یک حاشیه مهم: درجه‌بندی سنی لطفا!
خانه امن در قسمت‌های ابتدایی یک حاشیه مهم داشت که باید به آن توجه کرد. قسمت اول این سریال در شرایطی روی آنتن رفت که در برخی از موارد صحنه‌های خشنی را به نمایش می‌گذاشت. این البته طبیعی است که سریالی با محوریت قصه‌های امنیتی و مساله مبارزه با تروریسم اساسا با مفهوم خشونت گره بخورد. اما بهتر بود که مساله درجه‌بندی سنی نیز برای این سریال توجه شود. یکی از اهالی رسانه در توییتی در واکنش به پخش قسمت اول این سریال نوشته بود: «اولین قسمت سریال خانه امن با موضوع داعش و صحنه‌های مکرر بسیار خشن داره پخش میشه؛ بدون هیچ هشدار رده‌بندی سنی! سریال به نظر جذابه اما چرا ناظر پخش به مخاطب کودک و نوجوان و مساله مهم «ریتینگ سنی» بی‌توجهی می‌کنه؟» این نکته مهمی است که باید به آن توجه شود تا به واسطه حاشیه‌های این‌چنینی پیام اصلی سریال به حاشیه رانده نشود و مخاطبان نیز با خیالی آسوده به تماشای این سریال بنشینند.
هشدار به اختلاس‌گران این‌بار با ابزار هنر
اما اشاره به مجاهدت‌های حاج‌قاسم سلیمانی و شیرمردان مدافع حرم صرفا تنها بخشی از سریال خانه‌امن نبود که موردتوجه قرار گرفت؛ چرا که باتوجه به ارتباط قصه این سریال به رویدادهای واقعی و پرونده‌های امنیتی می‌توان در هر قسمت از آن ردی از یک موضوع آشنا را دید. ماجرای کشته‌شدن خاوری، اختلاس‌گر معروفی که چند سال پیش به کانادا متواری شد، یکی از بخش‌های جالب‌توجه این سریال بود. در دومین قسمت از سریال خانه‌امن شخصی که در سریال نامش «خاوری» است و به عنوان یکی از مفسدان اقتصادی متواری شده معرفی می‌شود و نام و گریم او یادآور کاراکتر محمود خاوری، متهم فساد بانکی است، در ویلایش در کانادا توسط یکی از نیروهای امنیتی کشته می‌شود. این موضوع نیز واکنش‌های بسیاری داشت. عده‌ای این موضوع را نشان اشراف اطلاعاتی و امنیتی نیروهای ایرانی دانستند و گروهی دیگر نیز آن را هشداری برای اختلاس‌گران متواری شده به خارج از کشور توصیف کردند؛ البته که گروهی نیز در این میان مخالف نمایش چنین موضوعاتی بودند و آن را به ضرر فعالیت دستگاه امنیتی در خارج از ایران می‌دانستند. گروهی حتی پا را فراتر از این گذاشتند و این موضوع را نوعی پیش‌بینی برای آینده خاوری، اختلاس‌گر معروف دانستند. با این همه اساسا شکل‌گرفتن بحث حول سریال خود نشان‌دهنده اهمیت اثر و دیده‌شدن آن توسط مخاطبان بود.
داعشی این قصه از «دنیای شیرین» می‌آید!
خانه امن در کنار قهرمان‌های متعددی که دارد، ضدقهرمان هم کم ندارد. علیرضا رئیسی، بازیگر سال‌های قدیم تلویزیون این‌بار با شکل و شمایل داعش در سریال خانه امن حضور پیدا می‌کند. بازیگری که بسیاری از مخاطبان او را به واسطه نقشش در سریال «دنیای شیرین» به خاطر دارند و حالا با عبور از دوران نوجوانی او را در قامت جوانی با ریش‌های بلند و شکل و شمایل داعشی می‌بینند! رئیسی در گفت‌وگویی درباره ایفای نقش و شخصیتش در این سریال گفته بود: «من در سریال نقش «بغاض» را بازی می‌کنم که یک اروپایی تکفیری است و به زبان فارسی و عربی مسلط است، اما در ادای کلمات فارسی کمی لهجه دارد. این نقش، نقش سختی است که با روحیات من خیلی متفاوت است. معتقدم و تلاش می‌کنم در مراحل مختلف زندگی انسان بهتری باشم و این نقش دقیقا نقطه مقابل تفکرات من است.»
این خانه به این راحتی‌ها امن نشده است
اما شاید مهم‌ترین وجه خانه امن که آن را برای مخاطبان دیدنی‌تر می‌کند، مساله رنج‌ها و سختی‌هایی است که نیروهای امنیتی برای حفظ امنیت مردم در داخل مرزهای این کشور متحمل می‌شوند. به تصویر کشیدن تلاش نیروهای داعش برای انجام عملیات تروریستی در داخل ایران و تلاش نیروهای امنیتی برای خنثی‌سازی این توطئه‌های گوناگون و ردگیری شبکه‌های پشتیبان این حرکت‌های تروریستی یکی از خطوط اصلی قصه این سریال است.
قصه‌ای که اتفاقا با استناد به پرونده‌های واقعی به تصویر کشیده شده است. ماجرای تلاش گروهک‌های تروریستی برای بمب‌گذاری در اماکن پرتردد ازجمله ترمینال‌های مسافربری یکی از این موضوعات بود که قسمت‌های ابتدایی این سریال به نمایش آن اختصاص داشت. قصه‌ای که به موازات تلاش سایر بخش‌های نهادهای امنیتی برای مبارزه با موضوعاتی از قبیل پولشویی روایت می‌شود تا داستان خانه امن با این دو بال پیش برود. بالاخره هرجا که حرف از تروریست است، باید منابع تامین‌کننده سرمایه و نیازهای این گروهک‌های تروریستی را هم مورد توجه قرار داد و خانه امن سعی کرده تا روایتی جامع از این موضوع را به تصویر بکشد. روایتی برای مخاطبان تا بدانند که امنیت این خانه به این راحتی‌ها به دست نیامده است.
باند پولشویی با مدیریت یک خانم!
ضدقهرمان این قصه اما کاراکتر «ثمین هدایت» با بازی سیما تیرانداز است که رهبری یک باند بزرگ پولشویی در داخل و خارج ایران را برعهده دارد. شهروز ابراهیمی و سامان صفاری هم نیروهای او در این باند هستند و نقش نامزد ثمین هدایت را هم کاوه آفاق ایفا می‌کند که در همان قسمت‌های نخستین سریال به دلیل خیانت به او، توسط خود ثمین هدایت کشته می‌شود. البته در نیمه دوم سریال با ورود آرش آصفی به قصه، او نیز به جمع ضدقهرمان‌های این قصه اضافه می‌شود. با پیش‌رفتن قصه و مشخص شدن ابعاد دیگر این داستان، سامان صفاری به‌عنوان نیروی نفوذی دستگاه‌های امنیتی در تشکیلات ثمین هدایت معرفی می‌شود.
