حکمت‌اله ملاصالحی، از متفکران معاصر، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و از نظریه‌پردازان دو حوزه فلسفه باستان‌شناسی و باستان‌شناسی دین در ایران اصل اعطای جایزه کتاب سال را «تحول‌زا» و «انگیزه‌آفرین» توصیف کرد و ادامه داد: چنین برنامه‌هایی در دیگر کشور‌ها نیز برگزار می‌شود؛ نمی‌توان اثرگذاری این برنامه‌ها را انکار کرد به ویژه وقتی که این برنامه‌ها ابعاد رسانه‌ای پیدا می‌کنند.
ملاصالحی نقد جوایزی همچون جایزه کتاب سال را موجب کاسته شدن از نقص‌های این جوایز خواند و گفت: انتقاد از جایزه کتاب سال می‌تواند به قوت گرفتن اصل این کار کمک کند و هرساله پس از پایان این جایزه باید عوامل دست اندرکار خود به نقد عملکرد بپردازند. اما اصل اعطای این جایزه به ویژه به کتاب‌های روزآمد، می‌تواند اثرگذار باشد. می‌دانیم که مشکلات موجود جامعه ما را منقلب کرده است، در چنین وضعیتی جوایزی مانند کتاب سال اهمیت بسیاری دارند و تحول آفرین‌اند.
نویسنده کتاب «باستان‌شناسی دین: با فانوس نظر در جست‌وجوی آئین‌های گمشده» در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر این که ما برای نخستین‌بار، همه در یک تاریخ مشترک در مقیاسی سیاره‌ای سهیم هستیم، گفت: حتی معضلات و بحران‌های ما فاز سیاره‌ای پیدا کرده‌اند و در مقیاس سیاره‌ای اتفاق می‌افتند؛ بنابراین ما درکی جهانی‌تر پیدا کرده‌ایم که در گذشته وجود نداشته است؛ فرهنگ‌های منطقه‌ایِ بومیِ بسته دگرگون شده‌اند؛ تاریخ به یاد دارد که اگر یک خارجیِ غیرمسلمان در کمتر از یکصد سال گذشته به ترکیه وارد می‌شد، پشت سر او سنگ می‌انداختند، اما اکنون ترکیه یکی از مهم‌ترین کشور‌های توریستی جهان است.
نویسنده کتاب «انسان تاریخی و تاریخ متعالی: تاملاتی در تاریخ‌مندی انسان» در ادامه با بیان این که امروز انسانِ خالقِ ابزارها، در خدمت ابزار‌هایی است که خود خلق کرده است گفت: ابزارها امروز به جای ما تصمیم می‌گیرند؛ وقتی این امکان وجود دارد که طی سه ساعت از گوشه‌ای از دنیا به گوشه‌ای دیگر از آن برویم، گمان می‌کنیم که ما تصمیم می‌گیریم که سفر کنیم، اما این هواپیماست که برای ما تصمیم می‌گیرد و اگر هواپیما نبود، ما در خانه‌های خود باقی می‌ماندیم.
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: جمعیت ۱۲ میلیونیِ جمع‌شده در تهران، گمان می‌کنند که به اراده خود به تهران آمده‌اند، اما تکنولوژی آن‌ها را به تهران آورده است؛ ما با تکنولوژی، راه ساخته‌ایم و فرودگاه و مترو درست کرده‌ایم و این تکنولوژی کسانی را از اقصی‌نقاط ایران به تهران می‌آورد؛ کسانی که بعضا ترجیح می‌دهند به جای زندگی در شهر و روستای خود، حاشیه‌نشینِ تهران باشند. این‌ها نشان می‌دهد که علم اهمیت بسیاری دارد و ضرورت دارد که هر سال جایزه‌ای نصیب بهترین کتاب‌های علمی شود.
