ضرب المثل‌ها حاصل خرد جمعی یک جامعه هستند

در تعریف ضرب المثل یا زبانزد آمده است که گونه‌ای از بیان است. معمولاً تاریخچه و داستانی پندآموز در دل برخی از آن‌ها وجود دارد و اغلب مردم از آن‌ها در کلام و صحبت‌های خود استفاده می‌کنند. 

زهره صارمی، دکترای ادبیات فارسی و استاد دانشگاه، در مورد برخی از ضرب المثل‌های بهاری بیان کرد: ضرب المثل ها، جمله‌ها و گفته‌های بسیار مختصر و اغلب دارای فلسفه، بیان تجربه و یا نگاه عرفی به یک موضوع هستند و درواقع، گفتمان‌هایی که در ضرب المثل‌ها اشاره می‌شود حاصل خرد جمعی یک جامعه هستند که در طول سالیان طولانی شکل می‌گیرند و در میان مردم و زبان آن‌ها به کار می‌روند و به همین دلیل، به آن‌ها ضرب المثل گفته می‌شود.

این استاد دانشگاه گفت: با توجه به شرایط جامعه ما، ضرب المثل‌هایی در موقعیت‌های مختلف مثل ضرب المثل‌های فصل‌ها داریم که از آن جمله می‌توان به ضرب المثل‌های بهار اشاره کنیم که پیدایش آن‌ها به دلیل اهمیتشان و شروع سال نو طبیعت، جشن نوروز و تغییر و تحولات است. بر همین اساس، ما ضرب المثل‌های بهاری بسیاری داریم که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. 

صارمی تصریح کرد: یکی از ضرب المثل‌های بهاری، «با یک گل بهار نمی‌شود» است که بیانگر نگاه مردم به یک وضعیت و شرایط اجتماعی است. چون می‌خواهد بیان کند اگر یک گل و یا نشانه مثبتی دیده می‌شود، تا زمانی که شکوفه‌ها به طور کامل در نیایند و گلستان و سبز شدن نباشد نمی‌توان به آمدن فصل بهار در طبیعت اکتفا کرد.

ضرب المثل‌ها حاصل خرد جمعی یک جامعه هستند

او ادامه داد: در حقیقت، در این ضرب المثل، نگاه بدبینانه‌ای به این مسئله است که اگر یک نشانه خوبی وجود دارد لزوماً نشانه فرا رسیدن بهار نیست و نگاه محتاطانه و به نوعی، قطعیت گراست که می‌خواهد بگوید با یک شاخه گل و نشانه کوچکی از طبیعت، فصل بهار آغاز نمی‌شود.

صارمی با اشاره به ضرب المثل بهاری دیگری گفت: ضرب المثل دیگر، «مثل ابر بهار» است که معنای روشنی دارد و از تشبیه در آن استفاده شده است و درحقیقت، منظور از ابر بهار، باران‌های بسیار یکباره و شاید تند است و به همین دلیل، عموماً برای گریه کردن گفته می‌شود مثل ابر بهار گریه می‌کند یا اشک می‌ریزد و منظور، شدت و بارش زیاد آن است.

صارمی گفت: «بزک نمیر بهار میاد کمبزه با خیار میاد»، از دیگر ضرب المثل‌های بهاری است که کنایه و طعنه‌ای دارد و به وعده‌ای اشاره می‌کند که معلوم نیست چه زمانی رخ می‌دهد و درواقع، وعده سرِ خرمن یا واهی است. چون در قدیم، خیلی، کشاورزی قابلیت‌ها و امکانات کنونی را نداشته و به همین دلیل، مثلاً پرورش یک سری از گیاهان و صیفی جات و میوه‌ها براحتی امکان پذیر نبوده است و آن‌ها دردسترس نبوده اند. مثل میوه‌های خیار و کمبزه. 

این استاد دانشگاه افزود: این ضرب المثل می‌خواهد به افراد بگوید که ناامید نباشید فصل بهار می‌آید و چنین محصول و میوه‌ای را در اختیار ما می‌گذارد. ولی مشخص نیست این اتفاق، چه زمانی رخ می‌دهد و به نوعی، وعده و امید واهی و دور است.