به گزارش افکارنیوز،این هنرمند ملایری متولد مردادماه ۱۳۵۰ است و حدود ۲۶ سال در این رشته فعالیت کرده است. جعفر کلهری بهعنوان یکی از کارآفرینان برتر ملایر از سوی ادارهی میراثفرهنگی و گردشگری این شهرستان در حوزهی صنایع دستی معرفی شده است.
برای گفتوگو با این هنرمند خوشذوق به منزل او رفتیم. کارگاه تارسازی او در طبقهی زیرین منزلش قرار داشت. چیزی که در ابتدای ورود به خانهی جعفر کلهری جلب توجه میکند، در سنتی چوبی با دو کلون آهنی است که روی دری آهنی ساخته شده و از نظر ظاهری، خانهای قدیمی را در ذهن تداعی میکند. تقابل آثار سنتی و مدرن در ابتدای ورود به این خانه و علاقهی اهالی آن به آداب گذشته، زیبایی خاصی به آن داده است.
این هنرمند با رویی گشاده و متانتی مثالزدنی به استقبال ما آمد و برای حضور در کارگاه تارسازی و دیدن آثار ساختهی دستش، ما را به اتاقکی کوچک، اما پر از صفا دعوت کرد. در نگاه اول، تمام وسایل تارسازی را میشد دید، از کوچکترین مواد و وسایل تا ارهها و دستگاههای برش چوبهای مختلف.
ماجرا آنقدرها هم که فکر میکردیم ساده نبود، مواد لازم برای ساخت یک تار مرغوب، بهسختی تهیه میشود؛ برای پوستهی تار، از پوست برهای که مرده از شکم گوسفند خارج میشود و در اصطلاح به آن «بره تو دلی» میگویند، استفاده میشود، چوب تار هم از درختان توت، آبنوس و فوفل تهیه میشود که چوب فوفل و آبنوس از کشور هند وارد میشود، برای دستهی تار هم چوب کهنهی گردو را به کار میبرند که به گفتهی جعفر کلهری، معمولا برای این قسمت از تار، درهای قدیمی روستا را میخرند، برای روی دستهی تار از استخوان شتر و برای ساخت پردهی تار نیز از رودهی گوسفند استفاده میشود.
کلهری دربارهی آغاز فعالیتش در این حرفه، توضیح داد: وقتی تارسازی را شروع کردم، حتی نواختن تار را بلد هم نبودم. در واقع بهدنبال نوازندگی رفتم، اما سازندهی تار شدم. در سال ۱۳۶۶ که کارم را در این حوزه آغاز کردم، سازندگان ساز زیادی در ملایر فعالیت نمیکردند، عباس ارغوانی و استاد یاری سازندگان قدیمی ملایر بودند. برای برطرف کردن ایرادهایم به تهران و اصفهان و نزد اساتید بزرگ تارسازی ایران میرفتم و آموزش میدیدم و همین موجب شد کمکم تارسازی را یاد بگیرم. در محضر اساتیدی مانند علیاکبرخان، جلیل شهناز، علی ابراهیمی، لطفی، علیزاده و بهتانی در مدت سه سال، ساخت و
نوازندگی تار را آموختم.
او ادامه داد: تنها مشکل من این بود که اساتید معمولا نحوهی ساختن ساز را نشان نمیدادند و بهنوعی نمیخواستند کسی کار آنها را داشته باشد یا به اصطلاح عامیانه کار دزدی کند، حتی نوازندگان سرشناس کشور هم از این کار امتناع میکردند؛ اما من فقط با یکبار دیدن نحوهی ساخت ساز، کار را یاد میگرفتم، بهگونهای که فقط یکبار کارگاه ساخت ویولن را در اصفهان از نزدیک دیدم و توانستم ۱۶ ویولن را در کارگاهم بسازم.
وی با اشاره به اینکه تار، سهتار، ویولن، سنتور و کمانچه سازهایی هستند که ساختهام، اظهار کرد: در حال حاضر بهدلیل علاقهی زیادی که به تار و سهتار دارم، فقط همین دو نوع ساز را میسازم. وقتی تارسازی را یاد گرفتم، به خودم قول دادم که به شاگردانم آموزش دهم و حدود ۱۰ نفر در ملایر این هنر را یاد گرفته و اکنون مشغول فعالیتاند و از این نظر به خودم میبالم، چون من این هنر را یاد گرفتم تا به دیگران هم بیاموزم.
او در پاسخ به این پرسش که آیا سبک خاصی در تارسازی دارید؟ گفت: من در این زمینه سبک خودم را دارم، چون فکر و دل هر کسی با دیگری تفاوت دارد و به سبک خودش کار میکند. در این زمینه در حال جمعآوری اطلاعات برای نوشتن کتابی کامل هستم تا تمام کسانی که حتی سالها در این حوزه فعالیت کردهاند بتوانند از اطلاعات آن استفاده کنند.
کلهری توضیح داد: در این کتاب میخواهم نحوهی ساخت ساز را از آغاز توضیح دهم، دربارهی نوع چوب، نحوهی برش و سایر مواد مورد استفاده در ساخت ساز، حتی دربارهی تغذیهی سازندگان هم توضیح خواهم داد، چون تارسازی کاری سخت است که نیازمند قدرت بدنی و فکری زیاد است. به همین دلیل، تغذیهی هنرمند بسیار اهمیت دارد. کتابی که بهدنبال تدوینش هستم، با کتابهای موجود در هنرستانها در این زمینه بسیار متفاوت است و در آن، از نظرات اساتید بزرگی مانند حسین علیزاده و جلیل شهناز استفاده خواهم کرد.
او ادامه داد: در سالهای ۸۹ و ۹۱ دو اثر از تارهایی که تا کنون ساختهام، بهعنوان محصولات صنایع دستی با بالاترین معیارهایی که توسط برنامهی نشان مرغوبیت تعیین شده، مطابقت داشتند، این معیارها شامل مرغوبیت در تولید، اصالت فرهنگی، نوآوری در مهارتها و خصوصیات، قابلیت عرضه در بازار جهانی، مواد اولیه و فرآیندهای سازگار با محیط زیست از نظر رعایت انصاف و عدالت در روند تولید است.
این هنرمند دربارهی نوآوری در ساخت سازهایش نیز گفت: در گذشته، در ساخت دستهی تار از میخ استفاده میکردند، اما میخ با رسیدن رطوبت، زنگ میزد و موجب ترک خوردن دستهی تار میشد. برخی اساتید به جای میخ، روی دسته سوراخی عرضی میزدند و سیمهای تار را از آن رد میکردند و عدهای هم یک تکه چوب اضافه روی سوراخ میزدند و سیم را از آن رد میکردند که این کار هنگام نواختن تار برای نوازنده مشکلاتی ایجاد میکرد. من با کمی فکر و با ابتکاری کوچک، قسمتی از دستهی تار را با سوهان تراشیدم و شیاری برای رد کردن سیم ایجاد کردم. این، نکتهای بود که در مدت ۳۰۰ سالی که از ساخت تار
میگذرد، کسی به آن پی نبرده بود، ساخت سیمگیر نامریی هم یکی دیگر از نوآوریهای من بود که شکل و شمایل تار را بسیار زیباتر جلوه میدهد، این بهترین نوع سیمگیر در تار است که موجب آزار دست نوازنده نمیشود.
او در پاسخ به این پرسش که آیا بهدلیل این دو ابتکار مهر اصالت یونسکو را گرفتید؟ بیان کرد: بله؛ البته علاوه بر این دو مورد، درست کردن شناسنامه برای تار نیز از نوآوریهای من بود که موجب دریافت این مهر اصالت جهانی شد؛ تا کنون تار شناسنامهدار در جهان وجود نداشت و پیش از این هم فقط یک سازندهی ویولن در آلمان برای ویولنهایی که میساخت، شناسنامه درست کرده است. من در شناسنامهی اثر، اطلاعاتی را دربارهی ساز، سازندهی آن، عکس و سال ساخت آن دادهام که در صورت دزدیده شدن، میتوان آن را پیدا کرد. همچنین آثاری که ساختهام به نام خودم ثبت میشوند. ضمن اینکه در
وبسایت شخصیام عکس و اطلاعات سازهایی را که ساختهام قرار دادهام. همچنین تا کنون تمام سازهایی که در وبسایت بوده، از طریق اینترنت به فروش رفتهاند. به علاوه، توسط رابطی که در خارج از کشور دارم، تعدادی از تارهایم در کشورهای کانادا، انگلیس و استرالیا فروخته شدهاند.
وی همچنین توضیح داد: ساختن یک تار حرفهیی، پنج تا ششماه زمان میبرد، البته کسی که بهدنبال مالاندوزی باشد، میتواند در مدت یکماه، هشت تار هم درست کند؛ اما من اینگونه نیستم و برای ساخت یک تار شناسنامهدار دست کم ششماه وقت میگذارم و قیمت نهایی آن نیز ششمیلیون تومان است، تارهای بدون شناسنامه هم ۵ / ۲ میلیون تومان به فروش میرسند. خیلیها تکنیک نهایی تار را که زمان زیادی میخواهد، به کار نمیبرند. نواختن و کار با تار تا وقتی ساز راه بیفتد و بهخوبی نواخته شود، آخرین تکنیک من است که زمان زیادی میبرد و همین امر، کیفیت تارهای من را بالا میبرد.
شناسه خبر:
۲۵۱۷۲۳
نوآوری در ساخت تار برای نخستینبار در دنیا
«ایرج جعفر کلهری» که موفق به دریافت مهر اصالت یونسکو در هنر «تارسازی» در سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۱ شده، تنها هنرمند استان همدان در این رشته است که مهر اصالت یونسکو را گرفته است.
۰