هر زمان که از تئاتر و تئاتری‌ها سخن به میان می‌آید همه نگاه‌ها به پایتخت می رسد؛ گویی تهران قلب تئاتر ایران است و دیگر شهر‌ها از وجود آن محروم هستند. درست است که مشکلات در تئاتر به خصوص تئاتر شهرستان‌ها زیاد است؛ اما باید راهی برای آن پیدا کرد تا هنرمندان بیش از این‌ها ناامید نشوند.
اخبار فرهنگ و هنر - با وجود امکانات بسیار و تعدد تماشاخانه ها در تهران باز هم سایه مشکلات بر تئاتر وجود دارد؛ اما مشکلات و دغدغه ها در تئاتر استان ها خیلی بیشتر از تهران است و حتی برخی استان ها سالن نمایشی برای اجرا ندارند، چه برسد به اینکه بودجه ای کافی برای اجرای نمایش در اختیارشان قرار گیرد. هنرمندان استان ها همواره برای چیزی که به آن ایمان دارند, تلاش می کنند و هر ساله شاهد درخشش آن ها در جشنواره ها و عرصه‌های گوناگون تئاتر هستیم.
امیرحسین شفیعی مدیر تولید تئاتر حرفه‌ای حوزه هنری در خصوص مشکلات تئاتر استان ها،گفت: ابتدا این سوال مطرح می‌شود که متولی تئاتر در استان‌ها چه کسی است و چه نهاد‌هایی باید از فعالیت هنرهای نمایشی حمایت کنند؟ زمانی که به شهرستان‌ها می‌رویم، بیشتر هنرمندان تمام توقعشان از اداره کل هنرهای نمایشی و انجمن نمایشی ایران است. ممکن است این توقع‌ها گاهی به جا و گاهی هم نا به جا باشد؛ اما در واقع چشم امید هنرمندان در سراسر ایران به اداره کل هنرهای نمایشی است که البته این چشم امید می‌تواند برای توسعه تئاتر در شهرستان‌ها اتفاق خوبی نباشد؛ من فکر می‌کنم باید واقع بینانه درباره تئاتر استان‌ها صحبت کرد.
دچار جشنواره زدگی شده‌ایم
شفیعی با اشاره به اینکه به راستی ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی چه نقشی در توسعه و حمایت از تئاتر دارند, بیان کرد: به نظر من در این سال‌ها بخش بزرگی از ادارات کل از وظایف خود در مقابل تئاتر سلب مسئولیت کردند. البته کمی بودجه و اعتبار و شرایط اقتصادی کشور قابل درک است، اما در دو و سه دهه اخیر حمایت‌ها کم رنگ‌تر شده و به جایی رسیده که در بسیاری استان‌ها چیزی به نام کمک هزینه بخش هنرهای نمایشی نداریم. مراکز ارشاد استان‌ها تبدیل به ستاد برگزاری جشنواره‌ها و رویداد‌ها شدند؛ از نظر من اتفاق خوشایندی نیست که فقط به برگزاری جشنواره‌های استانی بسنده و فراموش کنیم که هویت اصلی تئاتر با مخاطب شکل می‌گیرد و همین سبب می‌شود تا تئاتر دچار جشنواره زدگی شود.
او ادامه داد: درست است که ما دچار جشنواره زدگی هستیم، اما اگر همین جشنواره‌ها را هم از استان‌ها بگیریم چیزی به نام تئاتر در آن‌ها باقی نمی‌ماند. زیرا نهاد‌هایی که باید از تئاتر حمایت کنند، خود را سرگرم برگزاری این جشنواره‌ها می‌کنند که گاهی این جشنواره‌ها در برخی استان‌ها کمرنگ و بدون حمایت برگزار می‌شود.
تئاتر خصوصی در شهرستان‌ها شکل گرفته است
شفیعی با اشاره به اینکه اداره کل هنرهای نمایشی و انجمن هنرهای نمایشی وظایفی را در مقابل تئاتر استان‌ها دارند، گفت: وظیفه اصلی بر عهده ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است، اما گاهی این وظیفه فراموش می‌شود. در حال حاضر در استان‌ها مراکز فرهنگی هنری به بخش خصوصی واگذار شده و هنرمند تئاتر برای تمرین و اجرای یک نمایش باید هزینه پرداخت کند. نهادی که باید حامی تئاتر باشد، به فکر کسب درآمد از آن است. هنرمندان استانی انتظار دارند ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها بخشی از بودجه را به حمایت از تولیدات آثار نمایشی اختصاص دهند. فکر می‌کنم بیش از ۸۰ درصد استان‌ها و شهرستان‌ها هیچ دریافتی تحت عنوان کمک هزینه اجرای عموم ندارند. پس باید گفت تئاتر خصوصی در شهرستان‌ها شکل گرفته است و هنرمند بدون هیچ کمکی اجرا می‌کند.
وی افزود: با برنامه ریزی مدون می‌توان مشکلات تئاتر شهرستان را رفع کرد؛ مهم‌ترین مشکل در تئاتر استان‌ها و شهرستان‌ها عدم برنامه ریزی و سیاست گذاری مشخص است. یعنی هر استان به هر سمت و سویی که بخواهد، می‌تواند حرکت کند و این جالب نیست. گاهی در تئاتر استان‌ها آدم‌ها نقش پررنگی دارند و زمانی که مدیر هنرهای نمایشی استان می‌شود، آن را دگرگون می‌کند. در استان‌ها فقط رفع تکلیف می‌کنیم و هیچ برنامه مشخصی برای تئاتر استان‌ها نداریم تا بدانیم باید به کدام سمت برویم. البته بخش مهم این مشکل به متولیان فرهنگی استان بازمی‌گردد. متاسفانه در استان‌ها تصمیمات احساسی گرفته می‌شود و یک مدیر کل در آن استان جشنواره برگزار می‌کند و دیگر مدیر جشنواره‌ای برگزار نمی‌کند.
هنرمند با دستان خالی کار می‌کند
شفیعی با اشاره به اینکه تا روزی که تئاتر در استان‌ها ساختارمند نشود و برای آن برنامه ریزی صورت نگیرد، به این سردرگمی ادامه می‌دهیم و مدام چشم انتظار مدیران فرهنگی استان خواهیم ماند و زمان را از دست می‌دهیم, اظهار کرد: نمی‌شود در بخشی از کشور از تئاتر حمایت و در بخشی دیگر فراموش شود. من معتقدم که باید بودجه تئاتر بیشتر شود و دست هنرهای نمایشی برای کمک به هنرمندان باز‌تر شود، اما واقعیت این است که هنرمند با دستان خالی در استان‌ها کار می‌کند و هیچ حمایتی از لحاظ بودجه ندارد. درست است که با کمک وزارت ارشاد و اداره کل هنرهای نمایشی بودجه‌ای در اختیار انجمن‌ها قرار می‌گیرد -اگرچه خیلی محدود-، اما شروع خوبی است؛ اما این کمکی که از طرف اداره کل هنرهای نمایشی به انجمن‌ها می‌شود نباید سبب شود تا مدیران کل ارشاد استان‌ها و معاونان هنری گمان کنند وظیفه‌ای در قبال تئاتر ندارند.
وی افزود: از نظر من اداره کل هنرهای نمایشی در حد وسع خود کمک می‌کند و باید نهاد‌های متولی استان‌ها نیز کمک کنند. ما در بخش کمک به تولیدات آثار در استان‌ها بسیار ضعیف عمل می‌کنیم. اگرچه تولیدات خوبی در استان‌ها داریم، اما این تولیدات بدون کمک است.
مهاجرت هنرمندان به دلیل نبود امکانات و حمایت هاست
شفیعی در خصوص کمبود امکانات لازم در استان‌ها و آسیبی که به تئاتر وارد می‌کند، گفت: همین کمبود‌ها در شهرستان سبب مهاجرت هنرمندان می‌شود؛ مهاجرت سفر هنرمند از یک شهر به شهر دیگر نیست بلکه معضلاتی را در کلانشهر‌ها ایجاد می‌کند. چرا باید انبوه هنرمندان برای تولید تئاتر در جریان حرفه‌ای به مرکز کشور مهاجرت کنند؟ اگر شرایط اولیه و بهتری در استان‌ها حاکم باشد، هنرمندان می‌توانند در شرایط بهتر و با خیال آسوده تولید اثر کرده و از این راه امرار معاش کنند. البته باید گفت این وضعیت در هنرهای دیگر هم صادق است. باید از برخی مدیران کل پرسید که شما برای کمک به اجرای عموم آثار نمایشی در شهرستان‌های استان خود در یک سال گذشته چه مقدار هزینه کرده اید؟ من بدون تحقیق می‌دانم که پاسخ این سوال در بسیاری از استان‌ها صفر است.
شفیعی در خصوص راهکار مرتفع شدن مشکلات تئاتر استان ها گفت: اول باید هر استان برنامه میان مدت و بلند مدت خود را داشته باشد. امروز ما برای تئاتر استان‌ها برنامه‌ای نداریم. دولت به جای خصوصی سازی در بخش فرهنگ و هنر، شرکت‌های بزرگ را خصوصی سازی کند؛ زیرا در بخش فرهنگ و هنر نمی‌توان به این شکل خصوصی سازی کرد. باید سالن‌های تئاتر و مجتمع‌های فرهنگی هنری را به هنرمندان و انجمن‌های نمایشی واگذار کنند. مرکز هنرهای نمایشی تعادل و عدالت بیشتری در بودجه و صرف هزینه‌های اقتصادی را در دستور کار قرار دهد. تمام هنرمندان استان‌ها با رایزنی با نمایندگان مجلس باید ضرورت تئاتر را مشخص کنند و با یک همبستگی کلی در مجلس بودجه و اعتبار تئاتر را بالاتر ببرند.
وی افزود: باید شرایطی را در استان‌ها فراهم کنیم تا هنرمند با خیال راحت تولید اثر کند و مجبور به مهاجرت به تهران نشود. به جای برگزاری جشنواره‌هایی که کمکی به تئاتر نمی‌کنند، باید بتوانیم جریان اصلی اجرای عموم و ارتباط با مخاطب و شهروندان را حفظ کنیم.
برنامه ریزی ها فقط روی کاغذ است
بهمن صادق حسنی مدیر انجمن هنرهای نمایشی استان گیلان هم درخصوص مشکلات تئاتر استان‌ها، گفت: عدم حمایت مالی برای اجرای نمایش، نبود امکانات سخت افزاری و نرم افزاری و ... مشکلات تئاتر هنرمندان در استان‌ها و شهرستان‌ها است. با توجه به کمبود بودجه مرکز هنرهای نمایشی و ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش هنری، هنرمندان تئاتر در مضیقه هستند و در حال حاضر نمایش‌ها با عشق و همت شخصی پیش می‌رود. در حال حاضر پنج نمایش در سالن‌های مختلف گیلان در حال اجرا است. من در حدود ۴۰ سال است که در عرصه تئاتر فعالیت دارم، هر سال باید با برنامه ریزی‌ها به وضعیت تئاتر استان‌ها سروسامان داد، اما این اتفاق فقط روی کاغذ می‌افتد و اجرایی نمی‌شود.
وی افزود: قرار شد به گروه‌های نمایشی کمک شود، ولی این اتفاق نیفتاد و شاید به گروه‌ها مبلغی بسیار ناچیز پرداخت شد. قرار بود سالن‌های نمایشی در اختیار گروه‌ها باشد، اما به دلیل هزینه‌های بالا و نبود امکانات این اتفاق هم رخ نداد. همه چیز دست به دست هم می‌دهد تا هنرمندان به سختی کار کنند.
صادق حسنی با اشاره به اینکه شهرام کرمی قصد و هدفش این است که انجمن‌های هنرهای نمایشی را حمایت کند و اعتباراتی به هنرمندان استان بدهد، گفت: متاسفانه دست مرکز هنرهای نمایشی خالی است و ما هم این را می‌دانیم. هنوز مطالبات سال ۹۷ به انجمن‌ها پرداخت نشده است. ما از معاون هنری وزیر هم درخواست حمایت داشتیم، اما به دلیل نبود منابع مالی این مسئله به تعویق می‌افتد و کار را برای هنرمندان سخت می‌کند.
او ادامه داد: در حال حاضر برای برگزاری انتخابات انجمن نمایشی استان‌ها دچار مشکل هستیم و خیلی‌ها انگیزه‌ای برای کاندیدا شدن ندارند. هنرمندان استان‌ها نیاز به انگیزه و کمی توجه دارند. در حال حاضر بسیاری از گروه‌ها برای جشنواره تئاتر فجر زحمت کشیدند، ولی جای بسیاری از استان‌ها در بخش استانی جشنواره خالی است.
