رسول خدا - صلّی الله علیه وآله – فرموده اند:«مَنْ تَرَکَ صَلَاتَهُ مُتَعَمِّداً فقد کفر»[1]؛«هرکس عمدا نمازش را ترک کند، کفر ورزیده است.» و در روایت دیگری که از امام صادق - علیه السّلام – نقل شده ایشان بیان داشته اند:«إِنَّ تَارِکَ الصَّلَاةِ کَافِر»[2]؛«همانا ترک کننده نماز واجب، کافر است.»
البته باید دانست کفر در فرهنگ قرآن کریم و روایات معصومین ( علیهم السّلام )به پنج معنا آمده است:
1- کسی که اعتقاد به خدا و رسول و معاد ندارد مانند مشرکان.
2- کسی که حق را می پوشاند.
3- کفر نعمت ( کفران نعمت )
4- کفر به معنای ترک دستور خداوند و مخالفت کردن با او.
5- کفر به معنای برائت و بیزاری جستن
مرحوم مجلسی بزرگ (ره) می فرماید:«کفر» در روایات نماز به معنای چهارم - یعنی ترک دستور خداوند و مخالفت با اوست - می باشد و بقیه گناهان نیز کفر است؛ ولی نماز شدیدتر است.[3]
به عبارت دیگر دو نوع کفر مطرح است؛ یکی کفر اعتقادی و دیگری کفر عملی. با این تفاوت که در شرک و کفر اعتقادی، کافر به طور کلی از دایره دین الهی و مسلمانی خارج است و از نظر فقهی نجس می باشد اما در کفر عملی، برخی رفتارهای او مانند مشرکان است مثل ترک کنندگان نماز که رفتار او شبیه کافران است. اما اعتقاد به خدا دارد در نتیجه مشرک و نجس نیست. به همین جهت، از لحاظ فقهی«کافر، کسى است خدا را منکر شود یا براى خدا شریک قرار دهد یا پیغمبرىِ حضرت خاتم الأنبیاء محمدبن‌عبدالله(صلّى الله علیه وآله) را قبول نداشته باشد. هم چنین اگر در یکى از این ها شک داشته باشد و نیز کسى که ضرورى دین، یعنى چیزى را که مثل نماز و روزه، مسلمانان جزء دین اسلام مى دانند، منکر شود کافر و نجس است، البته اگر چنان چه بداند آن چیز ضرورى دین است و انکار آن چیز به انکار خدا یا توحید یا نبوّت برگردد، نجس است و اگر نداند، احتیاطا باید از او اجتناب کرد....»[4]
با توجّه به آن چه آمد در مورد کفر کسی که نماز را ترک نموده باید گفت: ترک نماز چند قسم است:
1. ترک نماز به طور کلی از روی انکار دین؛ به طوری که معتقد به خدا نیست و با لجاجت می گوید: اگر چه خدا گفته امّا من انجام نمی دهم! در این صورت منکر ضروری دین شده و کافر است و از لحاظ فقهی نیز محکوم به نجاست می باشد و چنین فردی به عذاب ابدی دچار می گردد.
2- ترک نماز به دلیل مسامحه کاری و کم اعتنایی به امور اخروی و اشتغال به سرگرمی های دنیوی. این قسم از ترک نماز موجب فسق است و گناه کبیره شمرده می شود امّا چنین فردی مسلمان می باشد و از لحاظ فقهی نیز حکم به طهارت چنین فردی می شود.
3. ترک نماز در برخی اوقات: فردی در اثر ضعف ایمان و کم اعتنایی به امر آخرت گاهی نماز می خواند و گاهی ترک می کند و یا در اثر اهمیت ندادن به اوقات نماز، گاهی آن را در وقتش ترک می کند به خیال آن که در خارج وقت آن را قضا کند.
این قسم سوم هر چند مانند دو قسم قبل نیست ولی چنین فردی از ضایع کنندگان نماز و سبک شمارندگان آن است و در روایات آمده است که چنین کسی مشمول شفاعت اهل بیت(ع) قرار نمی گیرد و به شفاعت محمّد و آل محمّد(ع) نائل نمی گردد هر چند تارک الصلاة شمرده نمی شود و از سبک شمرندگان نماز به حساب می آیند.
پی نوشت :
[1]- عوالی اللآلی، ج2، ص 224
[2]- وسائل الشیعة، ج4، ص 42
[3]- محمد وحیدی، دانستنی های لازم از نماز، قم، موسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387ش، چهارم،ص 33
[4]- توضیح المسائل مراجع، مطابق با فتاواى دوازده نفر از مراجع معظّم تقلید، ج1، ص84، مسئله 106 از رساله امام1
کتاب پرسش ها و پاسخ های نماز، سید حسن موسوی (مرکز تخصصی نماز)
