حتما شما هم از خواص برخی اذکار الهی و یا اذکاری که پیامبران و امامان ذکر میکردند آگاهی دارید و یا حتی آن اذکار را ورد زبان خود کرده اید و یا حتی برخی دائم الذکر شده اند!
موضوع اذکار الهی موضوعی نیست که هر کسی بتواند در باب آن اظهار نظر نماید، زیرا مسئله‌ای کاملا حرفه‌ای و الهی است، اما بطور کلی همه ما از خواص ذکری همانند "ذکر لااله الا الله" مطالبی به گوشمان رسیده است و یا حتی برخی از خواص آن بی خبرند.
ذکر لااله الا الله
«لا إله إلّا اللّه» به معنای پایان دادن حکومت هوای نفس در وجود و پاک کردن تمام رذایل اخلاقی از صفحه نفس است.
«لا إله إلّا اللّه» به معنای بریدن از تمام مکتب‌ها و به مکتب انبیا و امامان علیهم السلام پیوستن و فهم قرآن و عمل به تمام دستور‌ها و قوانین الهی است.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: دو چیز موجب دو چیز است: یکی مرگ با شهادت به «لا اله الا اللّه» که سبب ورود به بهشت است و دیگر، شرک که مردن با آن باعث دخول به جهنم است.
کسی که به حقیقت می‌گوید: «لا إله إلّا اللّه»، کسی که به این شعار والای همه انبیا و امامان علیهم السلام و عاشقان واقعیت قایل است، از قیمتی برخوردار است که همه عالم از آن قیمت برخوردار نیست
شرک مبارزه با خدا و حقایق است، شرک مبارزه با انبیا و امامان علیهم السلام است، شرک مبارزه با حسنات و آشتی با سیّئات است، گناهی بزرگ‌تر و پلیدتر از گناه شرک وجود ندارد، شرک ریشه کفر و نفاق و علّت آلوده شدن انسان به تمام معاصی و گناهان است.
امام صادق علیه‌السلام در روایات بسیاری، اعمال حسنه و عبادات بنی‌امیّه و بنی‌عباس و پیروان آنها را به حکم صریح قرآن در بسیاری از آیات باطل اعلام کردند و به اصحاب خود فرمودند: گول این گریه‌ها و طول رکوع‌ها و سجود‌ها و روزه و حجّ و زکات را مخورید که اینان به خاطر قبول حکومت بنی‌امیّه و بنی‌عباس مشرکند و عملی از آنان در روز قیامت پذیرفته نیست؟! «نوع این روایاتدر الکافی باب حجت و بحار الأنوار فراوان است.»
تلقین
جابر جعفی از امام باقر علیه‌السلام روایت می‌کند که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
به مردگان خود کلمه «لا إله إلّا اللّه» را تلقین نمایید؛ زیرا باعث آمرزش گناهان آنان است، عرض کردند: گفتن آن در حال صحت و سلامت چه گونه است؟
سه مرتبه فرمود: بیشتر گناهان را منهدم می‌کند، برای این که کلمه طیّبه «لا إله إلّا اللّه» در زندگی و مرگ و حشر، مایه انس است.
پیامبر صلی الله علیه و آله می‌فرماید: جبرئیل گفت: کاش انسان‌ها را که در محشر دو گروهند می‌دیدی: یک گویندگان و معتقدان به «لا إله إلّا اللّه» که با روی‌های درخشان محشور می‌شوند و ذکرشان کلمه طیّبه «و اللّه اکبر» است و دیگر مشرکین که با صورت‌های سیاه به محشرآمده و شیون کنان می‌گویند:ای وای بر ما، تباه شدیم و هلاک گشتیم؟! «وسائل الشیعة: 2/ 456، باب 36، حدیث 2638»
نبیّ اسلام فرمود: بها و قیمت بهشت «لا اله الا اللّه» است.
بنابر اساس آیات و روایات، بهشت در برابر تقوا و عمل صالح به بندگان عنایت می‌شود و اتّصال به حقیقتِ کلمه طیّبه، مورث تقوا و عمل صالح است، کسی که تمام وجودش را نور توحید گرفته نمی‌تواند آلوده دامن، زندگی کند و نمی‌تواند از اجرای واجبات الهی و انجام خیرات دور بماند.
انسان تا در مقام یقین جای نگیرد و تا دل او با سیر در آیات آفاقی و انفسی و سیر در واقعیّت‌های شرع مطهّر به نور معرفت، روشن نشود و تا از تمام محرّمات با کمال اراده و سرسختی کناره نگیرد و تا به واجبات و انجام اعمال صالحآراسته نشود، «لا إله إلّا اللّه» گفتن او بها و قیمت بهشت نیست.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند عزّ و جل به موسی بن عمران فرمود:ای موسی! اگر آسمان‌ها و تمام ساکنینش و مجموع زمین‌های هفت گانه را در پیشگاه من به یک طرف ترازو و «لا اله الا اللّه» را در طرف دیگر بگذارند، به راستی که کفّه «لا اله الا اللّه» بر آن کفه ترجیح خواهد داشت.
کسی که به حقیقت می‌گوید: «لا إله إلّا اللّه»، کسی است که به فرموده حضرت زهرا علی‌ها السلام و حضرت سجّاد علیه السلام، گوشت و پوست و خون و رگ و پی او «لا إله إلّا اللّه» می‌گوید.
او انسانی است که با تمام قدرت، تمام معبود‌های باطل درون و برون را از مملکت هستی خود زدوده و جز حضرت دوست معبودی و محبوبی و معشوقی ندارد و هرچه در زندگی بخواهد، فقط و فقط برای او می‌خواهد و بس. این توحید و این معرفت و این کفر زدایی و شرک و نفاق زدایی البته قیمتش از آسمان‌ها و سکّان آنها و زمین، سنگین‌تر است.
در کتب اهل سنّت و شیعه از رسول بزرگ اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده که فرموده‌اند:
اگر ایمان علی علیه السلام را در کفّه‌ای و ثقلین را در کفه دیگر بگذارند، ایمان علی علیه السلام بر ثقلین سنگینی خواهد کرد، چرا؟ برای این که ایمان علی علیه السلام ایمان خالص و معرفت آن حضرت، معرفت کامل بود و اعمال و اخلاق و رفتار تمام عمر آن حضرت، انعکاس همان ایمان و معرفت بود، به همین خاطر بود که حتی درباره یک عمل علی علیه السلام که شمشیر زدن در جبهه احزاب بود پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: لضَرْبَةُ عَلِیٍّ یَوْمَ الْخَنْدَقِ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ الثَّقَلَیْنِ.
یک ضربت علی در روز خندق از عبادت ثقلین برتر بود؛ چرا که سرچشمه آن عمل، توحید و معرفت و اخلاص بود.
آیا گفتن ذکر لا اله الا الله برای آدم‌های عادی عوارضی دارد؟!
در پاسخ به این سوال می‌توان اینگونه گفت: که؛ ذکربه دو گروه تقسیم می‌شود:
اذکار خاص
برای گفتن اذکار خاصکه دارای عدد و وقت مشخص می‌باشد، باید از استاد اهل فن و راه پیموده اجازه گرفت.
علتش این است که:
با گفتن این اذکار حالاتی برای انسان پیش می‌آید که باید این حال به استاد عرضه شود تا انسان را از آن حال عبور دهد و مانع توقف شاگرد و بروز مشکل نشود.
چون این اذکار جنبۀ داروی خاص دارند، با توجه به روحیات و نیاز و نقص شاگرد تجویز می‌شود. از تجویز خود سرانه باید پرهیز نمود تا گرفتار عواقب آن نشود.
معمولاً اذکاری که در کتب بیان شده، کامل نیست. نویسنده تمام شرایط را بیان نمی‌کند. گفتن آن مطابق کتاب، به جای سود، زیان آور خواهد بود.
بعضی اذکار اثر خود را به صورت فقر یا بیماری یا مشکل در زندگی و یا از دست دادن عزیزی نشان می‌دهد که ما توان تحمل آن را نداریم. چه بسا باعث از دست دادن ایمان کم ما هم بشود.
چه بسا ما سرخود ذکری را شروع کنیم و وسط راه بنا به عللی (کار مهم، مسافرت، پشیمان شدن از ذکر و...) ذکر قطع شود که همین عامل ضربه و ضرر برای ما باشد.
ممکن است انساندر اثر این اذکار به افراط و تفریط و انحراف کشیده شود. از ادامه راه باز ایستد. بسیاری از ماندگان راه، آن‌هایی هستند که در دام افراط و تفریط افتاده اند.
اذکار عمومی
این ذکرها جنبۀ داروی عمومی دارند و گفتن آن بدون تجویز استاد جایز و اثر بخش است.
معمولاً ذکرهایی که از اهل بیت (ع) در کتاب‌هایی مثل مفاتیح الجنان و ثواب الأعمال شیخ صدوق وارد شده، و اذکار ایام هفته، گفتنش ایرادی ندارد. اما از ذکرهایی که از علما و عرفا نقل شده با عدد خاص، باید پرهیز کنید.
بهترین ذکر برای آمرزش اموات
خواندن قرآن، دعا، زیارت و نماز مستحبی برای اموات، هر کدام ثواب خاص خود را دارد. در این میان بر اساس روایات و احادیث می توان برخی از آنها را بهتر از بقیه و شاید حتی بهترین ذکر برای اموات دانست. در زیر به برخی از این روایات اشاره می کنیم. اشاره به این نکته نیز خالی از لطف نیست که با چاپ مفاتیح برای اموات می توانید خیراتی ماندگار که شامل موارد زیر نیز می باشد، انجام دهید.
قطعا اولین ذکری که به ذهن می رسد، ذکر صلوات و فاتحه می باشد.
پس از آن سوره های مختلفی از قرآن که در روایات مختلفی آمده به ذهن می آید. سوره هایی همچون یس، الرحمن، واقعه، تبارک، صافات، احزاب از جمله آنها است.
هر کس در قبرستان، سوره یس را تلاوت کند، عذاب اهل قبر آن قبرستان کم می شود و به تعداد مردگان، ثواب برای قاری آن نوشته شود و بلاهای دنیا و عذاب های آخرت از او دفع گردد و به همین جهت این سوره را "دافعه" می نامند. (کتاب فضائل القرآن و العترة، تالیف مرحوم آیت الله حاج میرزا ابوالفضل نجفی قدسی اصفهانی (ره))
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: سوره "تبارک" بالای سر قبر میت خوانده شود تا موجب رفع عذاب قبر از او گردد.
در این میان خواند سوره قدر نیز در روایت تاکید شده بطوریکه در حدیثی از امام رضا (علیه السلام) آمده: "هر مومنی که قبر مومن دیگری را زیارت کند و بر مزار او هفت مرتبه سوره مبارکه “قدر” بخواند، خداوند هر دو را می‌آمرزد. (فقیه، جلد 1، صفحه 115، حدیث ۴۰)"
آیت الکرسی نیز از جمله اذکاریست که برای اموات تاکید شده است. در روایتی از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است: "هرگاه مومنی آیت الکرسی را بخواند و ثواب آن را هدیه به اهل قبور کند، خداوند ثواب آن را به اموات مومنین می دهد. اما برای کسی که آیت الکرسی را خوانده است مقام و مرتبه هفتاد پیامبر عطاء می کند و در مقابل هر حرفی از آیت الکرسی ملکی را می گمارد که تا روز قیامت به نیابت از او خداوند را تسبیح و تقدیس کنند."
در روایتی از امام علی (علیه السلام) داریم که هنگام ورود به قبرستان این دعا را بخواند: " بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلسَّلامُ عَلی اَهْلِ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ مِنْ أَهْلِ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ یا أَهْلِ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ مِنْ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ یا لا إِلهَ إِلاّ اللهُ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ اِغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ وَحْشُرْنا فی زُمْرَهِ مَنْ قالَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَلِیٌّ وَلِیٌّ الله"
از پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است: "هیچ مرد و زن مومن از اول روزگار تا روز قیامت نیست جز آنکه شفیع آن کسی است که در میان دعایش چنین بگوید: اللَّهُمَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ"
خواندن سوره حمد و سپس 7 مرتبه "انا انزلناه" و 3 مرتبه معوذتین (سوره های فلق و ناس) و 3 مرتبه آیت الکرسی
از امام حسین (علیه السلام) نقل شده است که هر کس داخل قبرستان شود و بگوید: "اَللّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الاَرْواحِ الْفانِیَةِ، وَالاَجْسادِ الْبالِیَةِ، وَالْعِظـامِ النَّخِرَةِ الَّتى خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیا وَهِىَ بِکَ مُؤْمِنَةٌ، اَدْخِلْ عَلَیْهِمْ رَوْحاً مِنْکَ، وَسَـلامـاً مِنّى؛ خدایا! اى پروردگار! این روان هاى از دنیا رفته و پیکرهاى پوسیده و استخوان هاى متلاشى شده اى که از دنیا بیرون رفته اند در حال ایمان به تو بفرست بر آنها رحمت (و آمرزشى) از جانب خود و سلامى از من." خداوند متعال به میزان عدد خلقتش از زمان خلقت آدم تا قیامت برای او حسنه می نویسد.
ذکر " لا إله إلّا اللّه"؛ جابر جعفی از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: به مردگان خود کلمه «لا إله إلّا اللّه» را تلقین نمایید، زیرا باعث آمرزش گناهان آنان است، عرض کردند: گفتن آن در حال صحت و سلامت چگونه است؟ سه مرتبه فرمودند: بیشتر گناهان را منهدم می کند، برای این که کلمه طیّبه «لا إله إلّا اللّه» در زندگی و مرگ و حشر، مایه انس است.
در روایات دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه نیز از جمله دعاها و ذکرهایی است که خواندن آن برای اموات مخصوصا پدر و مادر از دنیا رفته توصیه شده است.
مالک بن دینار مى گوید گفت: شب جمعه اى بر گورستانى وارد شدم و ناگهان نور درخشانى را دیدم. از روى تعجّب گفتم: لا إله إلا اللَّه، گویى خداوند(عزّ و جلّ) اهل این گورستان را آمرزیده است. ناگهان شنیدم که هاتفى از دور ندا مى کند و مى گوید: اى مالک بن دینار، این هدیه مؤمنان به اهل قبور و برادران ایمانى شان مى باشد. گفتم: سوگند به خدایى که تو را به زبان آورد، از تو مى خواهم که به من بگویى آن هدیه چیست؟ گفت: مؤمنى در این شب برخاست و وضوى کامل گرفت و دو رکعت نماز خواند و در هر رکعت یک بار سوره فاتحه الکتاب و سوره قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ، و سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قرائت نمود، و گفت: "اللّهمّ، إنّى قد وهبت ثوابها لأهل المقابر من المؤمنین؛ خداوندا، من ثواب آن را به مردگان مؤمنین هدیه نمودم." از این رو خداوند، ما را از شرق و غرب و از هر سو، نور و گشایش و شادمانى عنایت فرمود. مالک مى گوید: من همواره آن را در شبهاى جمعه مى خواندم، تا اینکه پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله را در خواب دیدم و ایشان به من فرمود: "اى مالک، در برابر نورى که به امّت من هدیّه نمودى، خداوند در ثواب آن تو را آمرزید." سپس فرمود: "خداوند در قصرى بهشتى که «منیف» نامیده مى شود، خانه اى براى تو بنا نمود." (ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس، ص: ۱۶۸)
اینها فقط بخشی از روایاتی بود که در آن اشاره به اذکار و سوره های مختلفی شده بود که برای اموات بسیار موثر و مفید است. در ادامه می خواهیم اثر این اعمال خیر بر مردگان را بررسی کنیم.
اثرات ذکر برای اموات
قطعا انجام اعمال خیر و گفتن اذکاری که بالاتر اشاره کردیم، بر حالات اموات در عالم برزخ تاثیر دارد. برای درک بهتر چگونگی و میزان تاثیر این اذکار برای اموات به روایات و احادیث رجوع می کنیم. در همین راستا توجه شما را به احادیث زیر جلب می کنیم:
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم): دعاى زندگان به صورت کوه هاى نور بر قبرهاى مردگان داخل می گردد. (المحجة البیضاء، جلد 3، صفحه 341)
امام رضا (علیه السلام): هر کس قبر مومنی را زیارت کند و در کنار آن هفت مرتبه إنّا انزلناه بخواند، خداوند او را با صاحب قبر می آمرزد. (بحار الانوار، جلد 82، صفحه 169)
امام صادق (علیه السلام): مُرده به خاطر طلب رحمت و آمرزشی که برای او می شود؛ شادمان می گردد. همانگونه که زنده به وسیله هدیه ای که به او می دهند؛ خوشحال می گردد. (الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری، صفحه 233)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): هر صدقه اى که براى میّت داده می شود، فرشته‌اى آن را به مانند طبقى از نور می گیرد و به کنار قبر می آورد و می گوید: اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا اَهْلَ الْقُبُور این هدیه را خانواده شما، براى شما فرستاده اند. آنگاه آن میّت این هدیه را تحویل می گیرد و وارد قبرش می کند که همین سبب فراخى قبرش (و آسایش و آسودگى او) می گردد. (الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری، صفحه 233)
همانطور که می بینیم تمام اعمال و خیراتی که برای اموات انجام می دهیم بر حال آنها اثر گذار می باشد. در این میان چاپ قرآن برای اموات از جمله خیرات هایی است که اخیرا مورد توجه افراد بسیاری قرار گرفته چرا که خیراتی ماندگار حساب می گردد.
همچنین با ساخت یادبود مجازی نیز می توانید خیراتی رایگان و ماندگار برای اموات خود انجام دهید که شامل بهترین ذکر و دعاها برای اموات نیز می باشد.
نتیجه گیری
هر گونه عمل خیری بر حال اموات در عالم برزخ ثاثیرگذار است. اما در این میان بر اساس روایات برخی از آنها را می توان بهترین ذکر برای اموات دانست. از جمله آنها می توان به ذکر صلوات و فاتحه، ذکر " اللَّهُمَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ"، قرائت سوره هایی همچون یس، الرحمن، واقعه، تبارک، صافات، احزاب و ... دانست.
ذکر صلوات برای همه اموات
آیت الله بهجت(ره) می فرمودند: خدا می داند یک صلواتی را که انسان بفرستد و برای میّتی هدیه کند چه معنویتی، چه صورتی، چه واقعیتی برای همین یک صلوات است. باید به کمی و زیادی متوجه نباشد، به کیفیت اینها متوجه باشد. اگر برای خدا کسی انفاق کرد، ولو یک پول باشد، و برای خدا انفاق نکرد، هزارها طلا و نقره باشد. اینها فانیات هستند و آنها باقیات هستند. [انسان] هر آن به آن ترقی و رشد می کند، محال است که یک کار خیری برای خدا بکند مغفولٌ عنه باشد؛ «لا یعزُبُ عنه مثقال ذره» ملائکه خبردار نشوند، کسی ننویسد، ضبط نکند. باید ملتفت باشد! هر خیری و هر شری از هر کسی صادر شود، در آنجا آشکار است.
