کمبود آب شیرین در حالی در اکثر کشورها وجود دارد که توزیع و پراکنش منابع آبی در نقاط مختلف دنیا نامتوازن است و از سویی هرازگاهی، بحران خشک‌سالی بخش‌هایی از کره زمین را گرفتار می‌کند که در این میان استان همدان نیز از کمبود آب رنج می‌برد و موضوع منابع آب به چالش مهمی در عرصه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این استان تبدیل‌شده است.
کارشناسان می‌گویند کاهش شدید آب دهی منابع زیرزمینی ناشی از برداشت‌های بی‌رویه در سال‌های اخیر، وجود تعداد قابل‌توجهی چاه غیرمجاز در دشت‌های استان همدان، متکی بودن اکثر فعالیت‌های کشاورزی، تامین آب آشامیدنی و صنعت به منابع آب زیرزمینی، توسعه پایدار این استان را به چالش کشیده است.
آن‌ها معتقدند ادامه این روند وضعیت نامطلوبی را در این حوزه به وجود خواهد آورد و احتمال تهدید زیربناهای عمرانی، نشست زمین، پایین آمدن کیفیت منابع تأمین آب‌های آشامیدنی و خشک شدن چاه‌ها، قنوات و چشمه‌ها، بروز پدیده مهاجرت و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی وجود خواهد داشت.
سطح آب‌های زیرزمینی دشت‌ها با کاهش شدید مواجه شده و وضعیت بحرانی پیداکرده است
استان همدان ازنظر آب‌های زیرزمینی در بعضی از مناطق مانند دشت‌های نهاوند، رزن، فامنین، کبودرآهنگ، همدان و بهار درگذشته وضعیت مطلوبی داشته ولی در سال‌های اخیر به علت بهره‌برداری بی‌رویه سطح آب‌های زیرزمینی در این دشت‌ها با کاهش شدید مواجه شده و وضعیت بحرانی پیداکرده است.
معاون وزیر نیرو اوایل فروردین‌ماه امسال با اعلام اینکه اوضاع آب ۵ کلان‌شهر کرمان، بوشهر، شیراز، مشهد و همدان در تابستان ۹۵ قرمز است بر بحرانی بودن وضعیت آب همدان صحه گذاشته است.
آنچه مسلم است بیشترین استفاده از منابع آب استان در بخش کشاورزی است و پس‌ازآن، مصارف شهری و روستایی و سپس بخش صنعت و معدن قرار دارند که مطالعه مجدد و دقیق منابع آب استان، بازنگری شیوه‌های استفاده از این منابع و اقدام به ذخیره‌سازی آب ممکن است مشکلات کمبود آب و توزیع نابرابر آن را در فصول مختلف سال حل کند.
این استان باوجود داشتن قابلیت‌های فراوان اقتصادی به‌ویژه درزمینهٔ کشاورزی از کمبود آب در مقیاس راهبردی رنج می‌برد و موضوع منابع آب به چالش مهمی در عرصه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این استان تبدیل‌شده است.
استان همدان ازلحاظ وضعیت آبی، سال چندان خوبی را پشت سر نگذاشت
بر اساس بررسی‌ها در سال گذشته استان همدان ازلحاظ وضعیت آبی، سال چندان خوبی را پشت سر نگذاشت و شرایط آب شرب در تابستان با چالش مواجه شد تا جایی که شب‌ها از فشار آب در شبکه شهری کم می‌شد.
همچنین در بخش کشاورزی نیز اقداماتی برای جلوگیری از کاشت کشت دوم به‌ویژه سیب‌زمینی، مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتورهای هوشمند بر سر چاه‌های کشاورزی انجام شد.
در همین خصوص مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان بابیان اینکه برای جلوگیری از تشدید بحران آب در همدان در دو سال، یک‌هزار و ۳۵۰ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شد، گفت: مسدود کردن این تعداد چاه باعث صرفه‌جویی ۱۳۸ میلیون مترمکعب آب شد.
مرتضی عزالدین با اشاره به همکاری قوه قضاییه، فرماندهی انتظامی استان همدان، دستگاه‌های امنیتی و اجرایی در این زمینه عنوان کرد: همه دستگاه‌ها و نهادها به همراه اصحاب رسانه در حفظ منابع آب دخیل هستند و تنها یک دستگاه متولی این امر نیست.
وی بابیان اینکه دشت‌های استان همدان به دلیل برداشت بی‌رویه آب سفره‌های زیرزمینی به‌طور متوسط سالانه ۹۰ سانتی‌متر افت داشته است، افزود: ۲۰ سال در حوزه آب اتفاق خاصی روی نداده است.
عزالدین با تأکید بر اینکه مصرف آب در حوزه کشاورزی باید بهینه شود، گفت: اولویت اول وزارت نیرو تأمین آب شرب است.
آب از اساسی‌ترین زیرساخت‌های لازم برای ایجاد اشتغال است
عزالدین با اشاره به اینکه آب یکی از اساسی‌ترین زیرساخت‌های لازم برای ایجاد اشتغال است و تا آن فراهم نشود تولیدی نیز در کار نخواهد بود که اشتغالی ایجاد کند، گفت: در طرح احیا و تعادل‌بخشی ۱۳ میلیارد تومان اعتبار به استان همدان تعلق‌گرفته است.
وی بابیان اینکه اعتبار بخش آب از ۹۶ میلیارد تومان در سال ۹۲، به ۱۰۵ میلیارد تومان در سال ۹۳ و ۱۵۵ میلیارد تومان در سال ۹۴ رسید، گفت: تاکنون ۲ هزار و ۵۰۰ کنتور هوشمند در چاه‌های استان نصب‌شده و یک هزار و ۷۰۰ کنتور نیز بر روی چاه‌های کشاورزی، ۴۱۶ کنتور بر روی چاه‌های شرب، ۱۱۴ عدد در بخش صنعت، ۲۲۵ عدد بر روی چاه‌های آب شرب اشخاص و ۳۶ کنتور در بخش دام و طیور نصب‌شده است.
عزالدین با اشاره به اینکه در سال ۹۴ در حوزه آب با تنگنا روبه‌رو بودیم، عنوان کرد: پروژه آب‌رسانی از سد تالوار در ۱۱۵ کیلومتر خط انتقال انجام‌شده و اگر برای تأمین آب شرب همدان منبع قابل‌اطمینان دیگری بیابیم هر دو گزینه را دنبال خواهیم کرد.
وی عنوان کرد: هرچند که در سال جدید با توجه به بارندگی‌های اخیر وضعیت بهتری وجود دارد و ذخیره آب سد اکباتان از سال گذشته بیشتر است اما هنوز برای رسیدن به وضعیت مناسب فاصله بسیاری وجود دارد.
تاکنون ۲۶۰ میلیارد تومان در پروژه تالوار هزینه شده است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با اشاره به اینکه تاکنون ۲۶۰ میلیارد تومان در پروژه تالوار هزینه شده است، اظهار کرد: تاکنون این پروژه ۵۴ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و در سال ۹۴ نیز ۳۲ میلیارد تومان اعتبار داشته و ۳۱ میلیارد تومان هم از محل اوراق مشارکت برای آن در نظر گرفته‌شده است.
گذشته از این واقعیت به گفته کارشناسان خشک‌سالی به‌عنوان بی‌سروصدا ترین بلای طبیعی در مقابل سیلاب به‌عنوان یکی از پر صداترین بلا قرارگرفته و این در حالی است که خطر و خسارت‌های ناشی از خشک‌سالی به‌مراتب بیشتر از سایر بلایای طبیعی مانند سیل، طوفان، آتش‌فشان و حتی زلزله است ولی به دلیلی که مشاهده تأثیر تخریب خشک‌سالی نیاز به زمان به نسبت طولانی دارد، مطالعه و تحقیق و نحوه برخورد با آن کمتر موردتوجه قرارگرفته است .
درحالی‌که وقوع یک دوره خشک‌سالی شدید علاوه بر خسارت‌های آشکار به‌طورمعمول به محصولات کشاورزی، فضای سبز و دام‌پروری وارد می‌آید و گاهی باعث قحطی می‌شود، خسارت‌های ناپیدای دیگری را نیز باعث می‌شود که در مواردی جبران‌ناپذیر از حوزه‌های پیدا و آشکار آن است .
برای در امان ماندن از زلزله یا سیلاب کافی است برای مدت کوتاهی از مرکز وقوع این بلاها فاصله گرفت ولی در صورت وقوع خشک‌سالی یک جامعه در یک دوره زمانی طولانی خسارت خواهد دید و گریز از آن بدون برنامه‌ریزی میسر نخواهد بود.
باید به دنبال حفاظت از منابع آبی بود
معاون حفاظت از منابع آبی شرکت آب منطقه‌ای استان همدان در همین خصوص بابیان اینکه امروز باید به دنبال حفاظت از منابع آبی بود، اظهار داشت: حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبی زیرپوشش شرکت آب منطقه‌ای قرارگرفته است.
منصور ستوده درباره نیروگاه شهید مفتح که از آب چاه‌ها و سیستم تر برای کار استفاده می‌کرد، عنوان کرد: نیروگاه ۱۷ میلیون مترمکعب اجازه برداشت آب دارد که امروز نیمی از ظرفیت را استفاده می‌کند.
وی بابیان اینکه تاکنون دو چاه نیروگاه از مدار خارج شدند، عنوان کرد: اگر ظرفیت پساب کامل شود می‌توان تعداد چاه‌های بیشتری را از مدار خارج کرد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان نیز گفت: وضعیت بحرانی کمبود آب مهم‌ترین چالش این استان در دهه اخیر است.
علیمردان طالبی عنوان کرد: کمبود آب و خشک‌سالی مهم‌ترین تهدید استان بوده و تنها راه مقابله با این معضل مدیریت منابع آبی است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری همدان از مهندسی مجدد چاه‌های آب خبر داد و گفت: چاه‌هایی در مسیر خط انتقال آب از سد تالوار به همدان پیش‌بینی‌شده است.
برای مقابله با بحران کم‌آبی به عزم ملی نیاز است
پرواضح است که برای مقابله با بحران کم‌آبی به عزم ملی نیاز است و این مهم زمانی تحقق می‌یابد که تمام بهره‌برداران منابع آب در حفظ و حراست از این منابع خدادادی فعالانه مشارکت کنند.
به نظر می‌رسد که باید برخی اقدامات توسط مسئولان به‌طورجدی موردتوجه قرار گیرد و اقداماتی در سه سطح کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برنامه‌ریزی شود و پیش از اینکه استان به مرحله بی‌بازگشت و خیلی بحرانی برسد اقدامات انجام‌شده مانع از بحران جدی شود.
بازنگری دقیق در طرح و اجرای برخی برنامه‌های عمرانی مرتبط با منابع آب، هماهنگی دقیق بین سازمان‌ها وادارات مرتبط در این موضوع، فرهنگ‌سازی درزمینهٔ اصلاح الگوی مصرف در بخش مختلف، قانونمند کردن و نظارت دقیق بر استفاده از مصارف آب در بخش‌های مختلف، بهینه کردن استفاده از آب در مصارف کشاورزی می‌تواند بخشی از اقدامات در این زمینه باشد
